Паян Лапсарта чӑваш тетелӗн хастарӗсем тӗл пулчӗҫ. Нумайӑнах пухӑнаймарӗҫ пулин те, ыйтусем сахал мар сӳтсе яврӗҫ. Пухӑва Admin (Николай Плотников), allboru (Александр Блинов), ned (Эдуард), alex-net (Алексей Михайлов), mixaj_58 (Виталий Михайлов) килчӗҫ, ыттисем тӗрлӗ сӑлтава пула килеймерӗҫ.

Чӑваш тетелне аталантармалли мелсем чылай пулчӗҫ: пӗрисем влаҫа пӑхӑнмасӑр, халӑха йӗркелесе ӗҫлеме сӗнчӗҫ (тӗслӗхрен, студентсене явӑҫтарса), теприсем вара, влаҫри ҫынсемсӗр аякка кайма ҫукки пирки пӗлтерчӗҫ — вӗсенпе тачӑрах ҫыхӑну тытма сӗнчӗҫ. Чӑваш тетелне малалла аталантармашкӑн ҫӗнӗ организаци тумалли пирки нихӑшӗ те хирӗҫлемерӗ — ку ыйтӑва Атӑл леш енче ирттерме палӑртнӑ ҫуллахи лагерьте татса пама тӗв турӗҫ.

Чӑваш халӑх сайчӗн ӗҫне тишкерчӗҫ — канашлура калаҫу сӳнме пуҫлани, ыйтусене сахалрах сӳтсе явни халӑх ывӑннинчен килет тесе палӑртрӗҫ. Сайтра хӑнасене тытса тӑмашкӑн ытларах хыпарсем пичетлеме, курмасем (видео) вырнаҫтарма сӗнчӗҫ. Хыпарсене рассылка урлӑ пӗлтерсен те япӑх пулмӗ терӗҫ.

Хыпарсене сӳтсе явассине сайтран канашлӑва куҫарма сӗнчӗҫ — ку канашлӑва та, сайта та усӑ парӗ терӗҫ.

Малалла...

Пирӗн республикӑра, ҫав шутра Трак тӑрӑхӗнче те И.Я. Яковлев Аслӑ Вӗрентекенӗмӗре сума суса тата Чӑваш чӗлхи кунне паллӑ туса чӑваш чӗлхи эрни иртрӗ. Красноармейски пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан иккӗмӗш шкулта та чӑваш чӗлхи эрни ӑнӑҫлӑ иртсе кайрӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх символики кунне, Чӑваш Республикине туса хунӑранпа 90 ҫул, Красноармейски (Трак ен) йӗркеленнӗренпе 75 ҫул, Аслӑ Аттелӗх вӑрҫинче Ҫӗнтерӳ тунӑранпа 65 ҫул ҫитнине тата Вӗрентекен ҫулталӑкне халалларӗҫ.

Чӑваш чӗлхи эрнинче И.Я. Яковлев Аслӑ Вӗрентекенӗмӗре халалласа урок презентацисем иртрӗҫ. Кунсӑр пуҫне шкулта илемлӗ вулакансен конкурсне, сӑвӑ ҫыракансен тупӑшӑвне, ҫемье гербне ӳкерес енӗпе ӑста ачасен пултарулӑх конкурсне, чӑвашсен паллӑ поэтессипе Раиса Сарпипе тӗл пулу йӗркеленӗ.

Эрне чӑваш сӑмахлӑхне, юрри-ташшине тата сӑвви-кӗввине юратакан ачасен пултарулӑх уявӗ-концерчӗпе вӗҫленчӗ.

Малалла...

Паян, акан 29-мӗшӗнче, Шупашкартан инҫех те мар вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсарти тӗп пӗлӳ паракан шкулта Борис Борлен сӑвӑҫпа тӗлпулу иртрӗ. Тӗлпулӑва пыхӑннӑ шкул ачисем 75-рен каҫнӑ сӑвӑҫ сӑмахӗсене тимлӗн итлесе ларчӗҫ.

Чи малтан Борис Леонтьевич хӑйӗн ҫинчен каласа пачӗ — Шупашкара ватлӑхра ҫеҫ куҫнӑ иккен. Унччен — Пушкӑрт тӑрӑхӗнчи чӑвашсем хушшинче, Хусанта тӑрмашса ӗҫленӗ. «Сувар» хаҫата кӑларма тытӑннинче унӑн пӗчӗк мар тӳпи те пур.

Малалла ҫыравҫӑ ачасен хушшинче викторина пекки йӗркелерӗ — хӑйӗн сӑввисене вуласа панӑ хыҫҫӑн ачасен хӑш уйӑх ятне халалланине е кивелнӗ сӑмахӑн пӗлтерӗшне пӗлмелле пулчӗ. Шкул ачисем интересленсех хутшӑнчӗҫ — тӗрӗс хуравласан сӑвӑҫ кӗнеке парнелерӗ.

Тӗлпулу вӗҫленнӗ тӗле Борис Борлен ачасен йытӑвӗсем ҫине хуравларӗ. Пӗрремӗш сӑввине шкултах ҫырма пуҫланӑ иккен — вӗрентекене те астӑвать — чӑвашла сӑвӑ ҫырма Анна Павловна Павлова пулӑшнӑ.

Малалла...

Юр ирӗлсе пӗтрӗ, ҫӗрсем типрӗҫ. Ҫавна май Комсомольски районӗн ял хуҫалӑх предприятийӗсем ака-суха ӗҫӗсене пуҫӑнчӗҫ те ӗнтӗ. Шел, кӗркунне акса хӑварнӑ кӗрхи тырӑсем, нумай ҫул ӳсекен курӑксем сивӗ ҫанталӑка пула лайӑх хӗл каҫайман. Акса хӑварнӑ хӑш-пӗр лаптӑксем шӑннӑ. Ҫавна май ял хуҫалӑх кооперативӗсенче ҫак культурӑсене ҫӗнӗрен акаҫҫӗ.

Акан 22-мӗшӗ тӗлне 1051 гектар нумай ҫул ӳсекен курӑксен лаптӑкне апатлантарнӑ, 2744 гектарне сӳреленӗ.

Кӗркунне 14260 гектар ҫӗре сухаласа хӑварнӑччӗ. Вӗсенчен 2740 гектарне сӳреленӗ, 1305 гектарне культивациленӗ.

748 гектар пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене, 13 гектар пахча ҫимӗҫ акнӑ.

Районӗпе «Урожай» колхоз, «Рассвет», «Дружба», «Восток» ЯХПК-сем,«Слава картофелю» агрофирма тата ытти хуҫалӑхсем те ака-суха ӗҫӗсене пуҫӑннӑ.

Пур хуҫалӑхра та ҫӗрулмине суйлас ӗҫ пырать. Вӗсенчен 70 процентне суйласа яровизацилеме хунӑ.

Мари университечӗ

Иртнӗ эрнере чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн тӑватӑ студентки Мари патшалӑх университечӗн финно-угроведени институтӗнче наукӑпа прктика конференцийӗнче пулчӗҫ. Вӗсем — С.Чернова, А.Димитриева (4 курс), О.Иванова, Т.Ефремова (3 курс). (Ҫулҫӳреве йӗркелеме пулӑшнӑ 4 курс студентне Е.Филиппова — пысӑк тав сӑмахӗ).

Чӑваш хӗрӗсем литература пӗлӗвӗ тата фольклор секцийӗсенче тухса калаҫрӗҫ. Кӑсӑклансах итлерӗҫ вӗсен доклачӗсене мари преподавателӗсемпе студенчӗсем. Ҫине-ҫинех ыйту пачӗҫ, тӗпчерӗҫ. А.Димитриева паллӑ чӑваш ҫыравҫин хайлавӗсенчи хӗрарӑм шӑпине йӗркеленӗ, докладра вӑл Ч.Айтматов кӑркӑс ҫыравҫин хайлавӗсене Ю.Скворцовӑннипе танлаштарнӑ. Хӗрӳллӗ хуравланипе, ҫухалса кайманнипе палӑрчӗҫ пирӗн студенткӑсем.

Кӳршӗ республикӑри ҫамрӑксен доклачӗсене те хаваслансах итлерӗҫ вӗсем. Йошкар-Оласем малтан ҫармӑсла калаҫрӗҫ. Вӑл хушӑра мари чӗлхипе вулакан докладсене тӑнласа пӗр пек янӑракан сӑмахсене уйӑрса илме, мӗн те пулин ӑнкарма тӑрӑшрӗҫ чӑвашсем. Кайран, сӑмах мӗн ҫинчен пынине кӗскен вырӑсла ӑнлантарса парсан, хӑйсем те ыйтусем пачӗҫ.

Малалла...

вӑрманти ҫулӑм

Акан 24-мӗшӗпе 25-мӗшӗнче ҫунакан типӗ курӑка сӳнтерме пушарниксем пурӗ 90 хут ҫула тухнӑ. Вӑрнар районӗнче вара ҫунакан курӑк пысӑк инкек кӳнӗ — Вӑрнар патӗнчи пушанса юлнӑ дача хуҫалӑхӗнче 5 ҫурт тӗппипех ҫунса кайнӑ, тата 20-мӗшӗ сиенленнӗ. Унсӑр пуҫне ҫулӑм юнашар вӑрмана ҫитсе унти лӑсӑллӑ йывӑҫсем ҫине сиксе ӳкнӗ — 2 ҫухрӑм ҫурӑ тӑршшӗпе 800 метр сарлакӑш вӑрман ҫунса кайнӑ.

Пушара сӳнтерме 3 машин тухнӑ. Унсӑр пуҫне юнашар вырнаҫнӑ Рункӑ, Уравӑш, Ҫавалкасси ял ҫыннисем, Вӑрнарти вӑрман хуҫалӑхӗн ӗҫченӗсем те вут-ҫулӑмпа кӗрешме тухнӑ.

Чӑваш халӑх сайчӗ асӑрхаттарать: типӗ курӑка чӗртсен писӑк инкек патне пырса тухма пулать! Ҫулӑмпа ҫамрӑк калчасем ӗнеҫҫӗ, хӗнлӗн шӑтса тухаҫҫӗ. Вӑрмансенче, ялсенче пушар тухасси те пулма пултарать. Ҫутҫанталӑка упрӑр!

Ыран, акан 28-мӗшӗнче, «Салют» культура керменӗнче «Ҫӗнӗ ятсем» конкурсӑн лауриачӗсен тата дипломанчӗсен гала-концерчӗ пулӗ. Концерта чӑваш эстрада ҫӑлтӑрӗсем те хутшӑнӗҫ.

Ӑна Чӑваш наци радиовӗ тата Шупашкар хулин эстрадӑпа цирк ӳнерне аталантаракан продюсер центрӗ йӗркеленӗ. Финала пурӗ 23 юрӑҫ тухнӑ. Конкурса 11 сехетре пӗтӗмлетме пуҫлаҫҫӗ. Каҫхине вара — гала-концерт.

Билет хакӗ — 200 тенкӗ, пуҫламӑшӗ 18 сехет каҫхине.

Ӑмӑрту положенийӗ

Шупашкар порчӗ хӗлле

Ӗнер, акан 25-мӗшӗнче, Шупашкара пӗрремеш пӑрахут ҫитрӗ. Атӑлпа килнӗ пӗрремӗш хӑнасем Чулхуларан пулчӗҫ, пирӗн тӗп хулана вӗсем «Чулхула — Шупашкар — Чулхула» круизран анчӗҫ. Кӑҫалхи чи пирвайхи хӑнасемшӗн тӗлӗнмелли те, интересли те чылай хатӗрлесе хунӑ — бард юррисен конкурсӗ, дискотека, чӗрӗ юрӑ-кӗвӗ. «Карл Маркс» теплоходран аннӑ хӑнасене тумсен тата капӑрлану япалисен куравӗ, фотосесси, коктейль-шоу та кӑсӑклӑ пулчӗ. Чулхуласем Шупашкар тӑрӑх та курса савӑнчӗҫ.

«Карл Маркс» теплоход ҫинче пурӗ 120 ҫын пулчӗ, вӗсен хушшинче Мускаври, Питӗрти, Чулхулари усламҫӑсем, хаҫат-журнал ӗҫченӗсем пулчӗҫ.

Чӑваш Енӗн тӗп хула хӑнасене чӑн та илӗртет — кӳлмекӗ те, тасалӑхӗ те, ҫынсен кӑмӑллӑхӗ те. Кӑна фактсем те ҫирӗплетсе кӑтартаҫҫӗ: 2007 ҫулта Шупашкарти порта 312 , 2008 ҫулта 314 теплоход килче чарӑннӑ пулсан, пӗлтӗр вӗсен шучӗ самай ӳснӗ — 370-е ҫитнӗ. Статистика тӑрӑх 2009 ҫулта Атӑлпа пурӗ 64 пин хӑна килнӗ.

В.Г. Агаков

Акан 23-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх университечӗн ректорӗ В.Г. Агаков чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ӗҫченӗсемпе тӗлпулу ирттерчӗ. Вӑл малтанах университетри, факультетри лару-тӑрупа паллаштарчӗ, пуласлӑхри ӗҫсем пирки сӑмах хускатрӗ. Ҫав вӑхӑтрах факультетӑн пуласлӑхӗ тӳрремӗнех унӑн ӗҫченӗсенчен килнине палӑртрӗ. Паллӑ ӗнтӗ, наци университетӗнче чӑваш культурине аталантаракан факультет кирлех, анчах та студентсем пирӗн пата вӗренме килесси кашни преподаватель тӑрӑшуллӑхӗнчен питӗ нумай килет. Ректорӑн шухӑшӗпе факультетри пур вӗрентекен те килӗшрӗ. Кунсӑр пуҫне, В.Г. Агаков хӑйӗн калаҫӑвӗнче факультет ӗҫченӗсен грантсемпе ӗҫлеме кирлине, наци проектне аталантарма пулӑшакан Федераллӑ тӗллевлӗ программӑсене усӑ курма кирлине пусӑм туса каларӗ.

Ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче Чӑваш халӑх поэчӗн, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш Комсомол премийӗн лауреачӗн Юрий Семенович Сементерӗн «Ӗмӗрсем параҫҫӗ алӑ» ятлӑ ҫӗнӗ кӗнекин презентацийӗ иртрӗ. Унта чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн IV курс студенчӗсемпе преподавателӗсем те пулчӗҫ. Малтанах Юрий Сементер сӑвӑ кӗнекине кӑларма пулӑшнӑшӑн Чӑваш кӗнеке издательствин ӗҫченӗсене, килнӗ хӑнасене тав турӗ. Хӑйӗн тӑватйӗркелӗхӗсенче чӑваш халӑхӗн кун-ҫулне ҫутатма тӑрӑшнине палӑртрӗ. Кӗнекене чӑваш халӑхӗн сумлӑ ҫыннисем хакларӗҫ. Университет студенчӗсем вара хӑйсене интереслентерекен тӗрлӗ ыйтусем пачӗҫ. Галина Шадрина вара поэтӑмӑр сӑввисемпе кӗвӗленӗ юрӑсем шӑрантарчӗ, пухӑннӑ халӑха савӑнтарчӗ. Уяв каҫӗнче Сементер сӑввисене вуланине илтме те май пулчӗ, пире вара, чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсемпе студенчӗсене, ҫав сӑвӑсене хамӑр патра ӑс пухнӑ, халӗ «Чӑваш кӗнеки» центрӑн сотрудникӗ пулса ӗҫлекен Елена Толмасова вулани уйрӑмах савӑнтарчӗ.

Малалла...