Шӑла 3D технологипе тӗрӗслеҫҫӗ

3D текен технологи шӑл юсакан отрасле те ҫитнӗ. Вӑл стоматологсен, имплатантсен тата ортодонтсен ӗҫне самай ансатлатать-мӗн. Тухтӑрсем ӑна усӑ курма ҫӑмӑллишӗн те кӑмӑлаҫҫӗ иккен.

Томограф шӑл еплине кӗске вӑхӑтра тӗрӗс пахалать иккен. Унпа усӑ куракансем ку меслет цифра рентгенӗнчен темиҫе хут лайӑхрах тесе ӗнентереҫҫӗ. Шӑла томограф 8 ҫеккунтра сканерлать те мӗн ӳкернине 20 ҫеккунтра кӑтартать иккен.

Процедура организма сиен кӳмест тесе те ӗнентереҫҫӗ. Флюорографи тухнӑ чух ҫынна 500-тен пуҫласа 800 микрозиверт радиаци тивет пулсан, ӑшла томографпа пӑхнӑ чух 30 микрозиверт тивет иккен.

3D технологие ырлакансем унпа усӑ курнӑ чух ҫынна меллине те асӑнаҫҫӗ.

Кураври экспонатсенчен пӗри

Самар облаҫӗнче Атӑлҫи пӑлхарсен артефакчӗсен куҫса ҫӳрекен куравӗ ӗҫлет. Унта Муром хули тесе калакан вырӑнта пурӑннӑ пӑлхарсен япалисене кӑтартаҫҫӗ.

Ҫӗртмен 3-мӗшӗнче, сӑмахран, курав Жигулевск хулин музейӗнче ӗҫленӗ. Унта ҫитсе курнисем пӑлхарсен тимӗрҫисен, хурҫӑ шӑратаканӗсен, ювелирӗсен, тӑм савӑт ӑстисен, ҫурт тӑвакансен пултарулӑхне вӗсем тунӑ япаласем тӑрӑх хаклама пултарнӑ.

Курава Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗн чи пысӑк хулисенчен пӗрне, Самар Луки ятилине, халалланӑ. Несӗлӗмӗрсемшӗн вӑл хула, хальхилле каласан, стратегилле пӗлтерӗшлӗ пулнӑ. Пӑлхарсен пӗрремӗш ял-хулисене унта VII–IX ӗмӗрсенче йӗркеленӗ, Муром хулине — X ӗмӗрте.

XIII ӗмӗр пуҫланиччен Самар Лукине крепӑҫ евӗр усӑ курнӑ. Вӑл Атӑл тӑрӑх каякан суту-илӳ ҫулӗсене пӑхса тӑнӑ. 1236 ҫулта монголсен ҫарне вӑл чи малтан тӳссе ирттернӗ пуль тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ӑна ҫавӑн чух чӗртсе ҫунтарса янӑ. Унтанпа хулана тек чӗртсе тӑратман.

Хулана мӗншӗн Самар Луки ят панин чӑнлӑхне пӗлекен ҫук. Муром хули тесе XVIII ӗмӗрте Петер Симон Паллас нимӗҫ тӗпчевҫи калама тытӑннӑ.

«Мунча кунӗ» спектакльти сыпӑк

Атӑлҫи федераци округӗнче Театрсен пӗрремӗш фестивалӗ иртнӗ. Мероприятие ҫак уйӑхӑн 10-16-мӗшӗсенче пухнӑ.

Фестивале Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсем унта Арсений Тарасов драматург пьеси тӑрӑх лартнӑ «Мунча кунӗ» спектакльпе тухса кайнӑ.

Ӗренпур театрӗсенче вырӑс тата чӑваш спектаклӗсемсӗр пуҫне тутар, пушкӑрт, ирҫе, ҫармӑс, коми-пермяк чӗлхисемпе лартнӑ спектакльсене кӑтартнӑ.

Фестивалӗн хисеплӗ хӑни пулса Александр Калягин ертсе пыракан Мускаври ET CETERA театр хутшӑннӑ.

Чи лайӑх спектакле куракансен шухӑш-кӑмӑлне ыйтса пӗлсе тата сасӑлаттарса палӑртӗҫ.

Мария Соловьева тунӑ сӑн

Ӗнер Шупашкарти кӳлмекре чӑваш тата инди фильмӗнче ӳкерӗнмешкӗн хӗрсене суйланӑ. Кастинга 4 хӗр килнӗ. Пурте — сарӑ ҫӳҫлӗскерсем. Бобби Бачан режиссер каланӑ тӑрӑх, фильмри тӗп сӑнара Шупашкарти сарӑ ҫӳҫлӗ хӗре калӑпламалла.

«Плата за любовь» фильм сценарийӗ тӑрӑх, тӗп сӑнар Индире каччӑпа паллашать, ӑна Шупашкара хӑнана чӗнет. Лешӗ, хӗре килӗштернӗскер, Чӑваш Ене ҫул тытать. Кунта вара ӑна чылай пӑтӑрмах кӗтет.

Акӑ кастинга Алена Иванова (25 ҫулта) килнӗ. Хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл пӗрремӗш кастинга пырайман. Иккӗмӗшӗ валли вара тӗплӗн хатӗрленнӗ. Унччен вӑл социаллӑ роликсенче ӳкерӗннӗ. Халӗ хӑйне ҫӗнӗ рольте тӗрӗслесшӗн.

Ирина Антонова кастинга Елчӗк районӗнчен килнӗ. Вӑл актер курсне те пӗтернӗ-мӗн.

Фильмра ытти сӑнар та пулӗ. Вӗсене те Шупашкартах суйлӗҫ. Тӗп сӑнарӑн — сарӑ ҫӳҫлӗ хӗрӗн — ашшӗ-амӑшӗн, юлташӗсен ролӗсене те калӑпламалла-ҫке. Бобби Бачан пӗлтернӗ тӑрӑх, ку юлашки кастинг мар-ха. Ҫитес вӑхӑтра иккӗмӗш тур иртӗ. Кинолентӑна хатӗрлекенсем фильм тӗнче прокатне тухасса шантараҫҫӗ те…

Чӑваш Республикинче кӑҫалхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсенче 40,6 тонна какай туса илнӗ. Ку пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан 0,2% нумайрах. Кун пирки Чӑвашстат пӗлтерет.

Аш-какай туса илесси кайӑк-кӗшӗке, сурӑха, качакана пула ӳснӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх тата сысна пусасси чакнӑ — 4% тата 11,1%. Пӗтӗмӗшле илсен, выльӑх-чӗрлӗх йышӗ чакнӑ: мӑйракаллӑ шултра выльӑх — 0,2%, сысна — 8,9%, сурӑх тата качака — 2,6%, кайӑк-кӗшӗк — 3,6%.

Сӗт суса илесси 177,1 тоннӑпа танлашнӑ. Ку, пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсемпе танлаштарсан, 0,1% пысӑкрах. Республикӑри ял хуҫалӑх организацийӗсенче вӑтамран пӗр ӗнерен сӗт суса илесси 5,8% ӳснӗ, кӑтарту 1929 килогрампа танлашнӑ.

Кӑҫал 127,4 миллион ҫӑмарта туса илнӗ. Ку, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 13,6% сахалрах.

Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин

Ку информацие Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин журналистсене пӗлтернӗ. «Паян китайсем апат-ҫимӗҫпе хӑйсене тивӗҫтереймеҫҫӗ. Республикӑра ирӗклӗ выртакан ҫӗр лаптӑкӗсем пур. Эпир выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетесси тата пахча-ҫимӗҫ ӳстересси енпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Вӗсене Китая пӑхса тухса тишкерме патӑмӑр. Кунсӑр пуҫне эпир вӑрман хуҫалӑхӗ енӗпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Пирӗн вара вӑрман хуҫалӑхне тара пама май пур», — тенӗ вӑл. Ҫавӑн пекех лифт хуҫалӑхӗ енӗпе килӗштерсе ӗҫлесшӗн.

Владимир Аврелькин каланӑ тӑрӑх, китайсем ҫул тӑвассипе ӗҫлес шухӑшлӑ. Сӑмахран, Шупашкарти Мускав кӗперне юсама. Министр китайсемпе калаҫса татӑлма хайхисен «пачах расна философи, тӗнче курӑм» пулнипе те ҫӑмӑл маррине палӑртнӑ.

Раҫҫейпе Китай килӗштерсе ӗҫлес ыйтӑва Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пӗлтӗрхи ҫу уйӑхӗнче пуҫланӑ. Регионсен ертӳҫисем ун чух Китайра пулнӑ, кайран унтисем килсе курнӑ. Юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче суту-илӳпе экономика тата гуманитари енӗсемпе килӗштерсе ӗҫлесси пирки килӗшӗве алӑ пуснӑ. Чӑваш Енпе, сӑмахран, Аньхой провинци ҫыхӑну тытас шухӑшлӑ. Пирӗн патра китайсем автокомпонентсен производствине уҫас, биотехнологи проекчӗсене аталантарас кӑмӑллӑ.

Малалла...

Шупашкар урамӗсем сарӑлсах пыраҫҫӗ

Ҫывӑх вӑхӑтра Шупашкарти Иван Яковлев проспектӗнчи тротуарсене туса пӗтермелле. Ҫак ӗҫпе пӗрлех ҫулпа юнашар территорие хӑтлӑх кӳрессипе ҫине тӑраҫҫӗ. Иртен-ҫӳрен Иван Яковлев урамӗпе Мир проспекчӗ пӗрлешнӗ вырӑнти ҫул ункине чечексем лартнине асӑрхарех пулӗ. Ӑна епле тӑвассине хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков вырӑна тухса ирттернӗ канашлурах сӳтсе явса ҫирӗплетнӗ иккен. Пичет ҫуртне хирӗҫ уҫнӑ Журналистсен скверӗнче ача-пӑча валли вылямалли хула вырнаҫтарма палӑртнӑ.

Кунсӑр пуҫне Ленин проспекчӗпе Гагарин урамӗ пӗрлешекен ҫул хӗресне те сармалла. Ҫӗр айӗпе сарнӑ шыв тата ӑшӑ пӑрӑхӗсене урӑх вырӑна куҫарнӑ, ҫула анлӑлатма май тунӑ.

Ҫак уйӑхӑн вӗҫӗнче ҫул тӑвакансем Гагарин тата Петров урамӗсем пӗрлешекен ҫула урӑхлатма тытӑнӗҫ. Ӗҫе пурнӑҫласан Гагарин кӗперӗнчен Петров урамне светофорта лармасӑрах машинӑсем пӑрӑнайӗҫ.

Эгер бульварӗпе Ленинла комсомол урамӗсем тата Эгер бульварӗпе Мир проспекчӗ пӗрлешекен ҫул хӗресӗсене те юсаса ҫӗнетмелле.

Ӗнер Шупашкарта наци кухньин «Шупашкар — Чӑваш Енӗн хӑнасене хапӑл хули» хула фестивалӗн пӗрремӗш кунӗ иртнӗ. Заявкӑсене ҫӗртмен 12-мӗшӗнче йышӑнма тытӑннӑ. Чӑваш Енри общество апатланӑвӗн 30 предприятийӗ ҫӗнтерӳҫӗ ятне илессишӗн тупӑшать.

Фестивалӗн тӗп тӗллевӗ — чӑваш наци кухньине тата йӑлине аталантарасси, сыхласа хӑварассси. Вӑл ҫӗртмен 24-мӗшӗччен иртӗ.

Ҫӗртмен 16-мӗшӗнче конкурс комиссийӗ 6 предприятие ҫитнӗ: «Телей» кафе, «Шале» хупах, «Панорама» кафе, «Уралочка» ҫыртмӑш, Коопераци институчӗн апатланӑшӗ.

Апат-ҫимӗҫе тӗрлӗ номинацире хӑтлӗҫ: «Чи лайӑх пӗрремӗш наци апачӗ», «Аш-какайран хатӗрленӗ чи лайӑх наци апачӗ», «Пулӑран хатӗрленӗчи лайӑх наци апачӗ», «Чи лайӑх наци кукӑлӗ», «Чи лайӑх наци десерчӗ», «Наци кулинари инновацийӗ», «Наци ноу-хау!»

Пӗрремӗш кун жюрисене тӗлӗнтернӗ. Поварсем чӑваш наци апатне вӑйлӑ илемлетнӗ. Унтах наци кӗввисем, юррисем, такмакӗсем, истори калавӗсем янӑранӑ.

Чӑваш Енӗн геопорталӗ. Мӗнлерех-ха вӑл? Унӑн усси мӗнре? Ҫак тата ытти пирки «Регионсем — чикӗсӗр хутшӑну» регионсем хушшинчи курава хутшӑнакансене тӗплӗн каласа кӑтартма палӑртнӑ.

2013 ҫулта хута янӑ проекта республикӑн Информаци политики министерстви хӑтлӗ. Геопорталпа епле усӑ курмаллине те ӑнлантарса парӗҫ. Курав ҫак уйӑхӑн 18–22-мӗшӗсенче Шупашкарта ӗҫлӗ.

Геопортал патне таврӑнсан, унта республика территорийӗнчи мӗнпур объект пирки информацие вырнаҫтарнӑ. Интерактивлӑ картта ҫинче республикӑри патшалӑх учрежеднийӗсене, культура эткерлӗхӗн объекчӗсене, массӑллӑ информаци хатӗрӗсене, ирӗклӗ ҫӗр лаптӑкӗсене, инвестици лапамӗсене кӑтартнӑ.

Асӑннӑ экспозиципе пӗрлех ытти IT-проектсемпе те паллашма май килӗ. Сӑмахран, «ГИС ЖКХ-Регион» ятлине тата патшалӑх вӑрттӑнлӑхне упрама вӗрентекен информацие.

Пӑрачкав районӗ Раҫҫей кунӗпе пӗрлех Акатуя та уявланӑ. Лапамра алӗҫ ӑстисен куравне йӗркеленӗ, ял апат-ҫимӗҫӗн шӑрши таврана сарӑлнӑ. Пӑрачкав район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Евгений Лебедев ентешӗсене ҫурхи ӗҫсем вӗҫленнӗ ятпа саламланӑ.

ЧР юстици министрӗ Надежда Прокопьева маттуррисене чысланӑ. Николай Гущин тракторист «ЧР тава тивӗҫлӗ механизаторӗ» ята тивӗҫнӗ. Вера Быкова, Александр Барыкин ЧР Элтеперӗн тав сӑмахне тивӗҫнӗ. Райадминистраци пуҫлӑхӗ Евгений Лебедев, Наталья Масеева ЧР Юстици министерствин грамотине илнӗ.

Мария Васильева доярка, Ольга Киреева ферма заведующийӗ ЧР Ял хуҫалӑх министерствин Хисеп грамотине тивӗҫнӗ.

Вера Болотина, Татьяна Пиняева ЧР Культура министерствин Хисеп грамотине илнӗ. Уявра ял хуҫалӑхне аталантармашкӑн Елена Васильева тата Александр Васильев, Александр Ермаков гранта тивӗҫнӗ.

Унтан Акатуйра концерт пулнӑ. Унта Шупашкартан килнӗ «Родничок» халӑх ансамблӗ те халӑха савӑнтарнӑ.

Сӑнсем (87)