Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун умӗн ҫу уйӑхӗн 29–30-мӗшӗсенче 300 ытла ҫын юн панӑ. Вӗсене пурне те унта пӗр тӗллев — ҫын пурнӑҫне ҫӑласси — илсе ҫитернӗ.

Вӗсенчен 190-шӗ пурнӑҫӗнче юн пӗрремӗш хут панӑ. Килнисен йышӗнче сайра тӗл пулакан юн ушкӑнӗллисем, юн резусӗ минуслисем те пулнӑ. Ку вара уйрӑмах паха. Шӑпах сайра тӗл пулаканнисем уйрӑмах кирлӗ.

Ҫу уйӑхӗн 26–28-мӗшӗсенче ача-пӑча медицина организацийӗсенче промо-акци иртнӗ. Унпа килӗшӳллӗн пӗчӗк пациентсем аслисене тав тунине кӑтартакан открыткӑсем ӳкернӗ. Медицина стационарӗсенче сипленекен ачасем алӑ вӗҫҫӗн ӳкернӗ ӳкрчӗксем кирек камшӑн та хаклӑ.

Ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче ирхи виҫӗ сехет тӗлӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫирӗп режимлӑ 3-мӗш колонирен 29 ҫулти арҫын тарни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Ӑна ҫын вӗлернӗшӗн тата вӑрланӑшӑн 2010 ҫулта 16 ҫуллӑха хупса хупнӑ.

Ирӗкри сывлӑшпа сывлас килнӗ пуль те, анчах йӗри-тавра шыраҫҫӗ те, нумай тарса ҫӳреймессине такам та ӑнланать-тӗр. Чӑн та, ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, каҫхи сакӑр сехет тӗлӗнче, таркӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти юханшыв порчӗн территорийӗнче тытса чарнӑ. Алла лекес килменнипе вӑл йӗрке хуралҫисене чукмарпа та хӑмсарнӑ тесе пӗлтерчӗҫ. Тӗрмерен тарнӑшӑн арҫын тӗлӗшпе тата тепӗр ӗҫ пуҫарнӑ. Хальхинче — ирӗкрен хӑтарнӑ вырӑнтан тарнӑшӑн. Саккун куншӑн тӑватӑ ҫул таран хупса хума ирӗк парать.

Ҫирӗп режимлӑ колонирен ҫын тарнӑ фактпа тӗпчевҫӗсем ӗҫ пуҫарнӑ. Кӗҫех айӑплисене те тупнӑ. Вышка ҫинче тӑнӑ часовой тӗлӗшпе таракан ҫынна курса тӑнӑ ҫӗртех пӑшалпа пеменшӗн тивӗҫе ӳрӗк-сурӑк пурнӑҫланӑ тесе РФ Пуҫиле кодексӗн статйипех ӗҫ пуҫарнӑ. Часовоя ӗҫрен те хӑтарнӑ. Колонире тӑрӑшнӑ 6 ҫын ӗҫ вырӑнне ҫухатнӑ. 19 ҫынна дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттарнӑ.

Малалла...

Ачан ҫемьере пурӑнмалла та… Анчах пурнӑҫра яланах кун пек пулса тухмасть ҫав. Хӑш-пӗр ачан путсӗр ашшӗ-амӑшне пула ача ҫуртӗнче пурӑнма тивет. Хӑшӗ-пӗрин шӑпи ҫапла.

Улатӑрти ача ҫуртӗнче кун кунлакансем ашшӗ-амӑшне кӗтеҫҫӗ. Кунта 49 ача пурӑнать. Унта пурӑнмалли пур услови те пур-ха: ҫапах килти мар. Ачана ашшӗ-амӑшӗн ӑшши кирлех.

Улатӑрти ача ҫурчӗн воспитанникӗсемпе квалификациллӗ специалистсем ӗҫлеҫҫӗ. Шӑпӑрлансем кунта хӑйсене хӑтлӑ туяҫҫӗ, «Эпир никама та кирлӗ мар», — тесе шухӑшламаҫҫӗ. Ҫавӑнпах кунта дефтологи тата сенсор пӳлӗмӗ пур. Ытти пӳлӗмсене те ҫӳреме пултараҫҫӗ шӑпӑрлансем.

Шел те, Улатӑрти ача ҫуртӗнче пурӑнакансенчен чылайӑшӗ — хусканупа тӗрев енчен начартарах, ҫавӑнпа вӗсемпе ятарлӑ специалистсем ӗҫлеҫҫӗ. Унта «Ачана хускану савӑнӑҫӗ парнеле» ятарлӑ программа ӗҫлет.

Паллӑ ӗнтӗ: ача ҫурчӗ темӗнле хӑтлӑ пулсан та шӑпӑрлан ҫемьерех пуранасшӑн. Ҫавӑнпа кунти ӗҫченсем вӗсене кил-йыш тупма пулӑшаҫҫӗ. Ку вӗсен — тӗп тӗллевӗ. 2013 ҫулта 40 шӑпӑрлан ҫемье ашшине тупнӑ. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа кунта 11 ача лекнӗ. Вӗсем халӗ пурте те хӳтлӗх тупнӑ: пӗрисене опекӑна илнӗ, теприсем ҫемйисене каялла таврӑннӑ, виҫҫӗмӗшӗсене усрава илнӗ.

Малалла...

Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун Ҫӗнӗ Шупашкарти «Химик» культура керменӗ умӗнчи лапамра кӳмесен «Пирӗн тӗлӗнтермӗш» конкурсӗ иртнӗ.

Конкурса чылай ҫын хутшӑннӑ. Ашшӗ-амӑшӗ хӑйсен тӗпренчӗкӗн кӳмисене мӗнле кӑна илемлетмен! Кӑмака, чечек… евӗр. Мероприятире пысӑк тата пӗчӗк кӳмесем, велосипедсем те пулнӑ.

Чи илемлӗ кӳмесен хуҫисене парнесемпе хавхалантарнӑ.

Сӑнсем (39)

Ассамблейӑна пухӑннисем. Тимӗр Акташ тунӑ сӑн

Чӑвашсем Тӗрӗк халӑхӗсен Пӗтӗм тӗнчери ассамблейин VI Курултайне хутшӑннӑ. Пуху ҫу уйӑхӗн 23–27-мӗшӗсенче Казахстанри Туран хулинче иртнӗ. Кун пирки «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат мероприятие хутшӑннӑ Тимӗр Акташ журналист пӗлтерни тӑрӑх хыпарлать.

Чӑвашсен ушкӑнне хӑй вӑхӑтӗнче Тольяттинче чӑвашсен наципе автономийӗн ертӳҫи пулнӑ Алексей Глухов ертсе пынӑ иккен. Форума пӗтӗмпе 200-е яхӑн ҫын хутшӑннӑ. Вӗсем Азербайджанран, Грузирен, Канадӑран, Казахстанран, Кӑркӑстанран, Молдавинчен, Таджикистанран, Узбекистанран пухӑннӑ.

Пирӗн Раҫҫее илсен Курултая Пушкӑртсан, Тутарстан, Хакаси, Якути, Кабардино-Балкари, Карачаево-Черкеск, Дагестан республикисенче, Ставрополь енӗнче, Ямало-Ненецк автономи округӗнче пурӑнакан тӗрӗк халӑхӗсем пырса ҫитнӗ. Официаллӑ ӗҫре тӑрӑшакансен ячӗпе пухӑва Азербайджанпа Молдави парламенчӗсен депутачӗсем хутшӑннӑ-мӗн. Сӑмах май, унта пирӗн республикӑн ертӳҫисене те чӗннӗ пулать, анчах вӗсем вӑхӑт хӗсӗккине кура каяйман имӗш. Чӑваш наци конгресӗн президенчӗн Николай Угасловӑн та инҫе ҫула ҫывӑхлатма май килмен-мӗн.

Малалла...

Уҫырмари тимӗр шапасем

Канаш районӗнчи Уҫырма ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче темиҫе ҫул ӗнтӗ тимӗр шапа ӗрчетеҫҫӗ иккен. Кун пирки вырӑнтисем хӑйсен сайтӗнче хыпарланӑ.

Чӗрчунсене ял тӑрӑхӗнче ӗҫлекенсем пӑхаҫҫӗ иккен. Тимӗр шапа пурӑнакан шыва вӗсем эрнере пӗрре ылмаштараҫҫӗ, аквариума та тасатсах тӑраҫҫӗ-мӗн.

Тимӗр шапасем пахча ҫимӗҫ тата улма-ҫырла ҫимеҫҫӗ, ҫусӑр аш, пулӑ, ятарлӑ апат парсан юратсах апатланаҫҫӗ иккен. Вырӑнти тӳре-шара ял тӑрӑхне ӗҫпе пыран-каян та тимӗр шапасемпе кӑмӑлтан киленни пирки ӗнентерет.

Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ ялӗнче пурӑнакансене тинех пахалӑхлӑ шывпа тивӗҫтернӗ. Кунта 18 ҫул каялла чукун ҫул ҫинчи пысӑк авари пулнӑ. Ҫавна май экологи те самай шар курнӑ. Кӑҫал Мисчӗре унчченхи шыв тытӑмне юсаса пӗтернӗ.

Кил патнех ҫитекен таса шыв пирки Мисчӗсем малтан ӗмӗтленме ҫеҫ пултарнӑ. Ара, 1996 ҫулта кунта дизель тата фенол турттаракан пуйӑс ҫаврӑнса ӳкнӗ, ҫӗр тата шыв тасамарланнӑ. Анастасия Белова каланӑ тӑрӑх, ун хыҫҫӑн шыв питӗ пахалӑхсӑр пулнӑ, выльӑх-чӗрлӗх те вилнӗ. Ҫӗр, курӑк — йӑлтах сарӑхнӑ.

Авари хыҫҫӑн ҫамрӑксем кунтан тухса кайнӑ. Ҫак ҫулсенче вырӑнти юханшывсене тасатма май килнӗ. Халӗ унта фенолпа нефть продукчӗсем нормӑран нумай мар, ҫавна май Чулхула чукун ҫулӗ уйӑрнӑ укҫана авари хыҫҫӑнхи пӑтӑрмаха пӗтерме ямашкӑн йышӑннӑ. 20 миллион тенкӗпе шыв тытӑмне юсанӑ. Ӗҫе Чулхулари компани тунӑ.

Авариччен Мисчӗре 280 ытла кил пулнӑ, 2 пин ҫын пурӑннӑ. Халӗ кунта 180 ҫын ҫеҫ юлнӑ. Ытларахӑшӗ — ватӑ ҫынсем. Ҫӗмӗрле район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Лев Рафинов каланӑ тӑрӑх, юлашки ҫулсенче ҫынсем Мисчӗне таврӑнма тытӑннӑ.

Малалла...

Масштаблӑ вӗренӳ иртӗ

Ҫак уйӑхра Чӑваш Енре хӗҫпӑшаллӑ салтаксем, ҫар техники, ишмелли хатӗрсем тата авиаци кӗпӗрленнине курма тивӗ тесе пӗлтереҫҫӗ. Ҫакӑ республикӑра масштаблӑ ҫар вӗрентӗвӗ иртнипе ҫыхӑннӑ.

Федерацин хӑрушсӑрлӑх службин Чӑваш Енӗнри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗрентӗве Контртеррористла операцисене ертсе пыракан оперативлӑ штаб йӗркелет. Вӗрентӗве Ҫӗнӗ Шупашкарта, Шупашкар тата Сӗнтӗрвӑрри районӗнче йӗркелӗҫ. Палӑртнӑ тӗллевсене пурнӑҫлама ҫар техникине, ишмелли хатӗрсене тата авиацие явӑҫтармалла.

Ҫынсене лӑпкӑ пулма ыйтаҫҫӗ. Хӑрушсӑрлӑх мелӗсене пӑхӑнмалли, вӗренекенсене чӑрмантармалла марри пирки асӑрхаттараҫҫӗ.

Патӑрьел районӗнче «Чи лайӑх вӑрман касакан — 2014» професси ӑсталӑхӗн республикӑри VII конкурсӗ иртнӗ.

Ӑмӑртӑва Чӑваш Енӗн темиҫе министерстви тата предприяти пӗрле пулса йӗркеленӗ. Ҫав шутра — Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн, унсӑр пуҫне Ҫутҫанталӑк тата экологи министерствисем, «Инструментсен тӗнчи» тулли мар яваплӑ общество тата вӑрман хуҫалӑхӗн предприятийӗсем.

Конкурса вӑрман хуҫалӑхӗсен предприятийӗсенче тата Канашри вӑрман хуҫалӑхӗнче тӑрӑшакансенчен пӗрисем, пурӗ 11 ҫын, хутшӑннӑ.

Ӑмӑртӑва икӗ тапхӑрпа йӗркеленӗ. Шӑмӑршӑри вӑрман хуҫалӑхӗнче йывӑҫа касассипе тупӑшнӑ. Иккӗмӗш тапхӑрне йӗркелеме Патӑрьеле куҫнӑ. Унта вӑрман касакансен пӑчкӑ сӑнчӑрне ылмаштарас, тӗрлӗ майпа тата тӗрӗс касас енсемпе, турат иртессипе тупӑшма тивнӗ.

Метерологсем пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре ҫуллахи пӗрремӗш кун шӑрӑх пулмалла.

Раҫҫейӗн Гидрометцентрӗн ертӳҫи Роман Вильфанд уйӑхӑн пӗрремӗш эрнинче ҫӗршывӑн вӑтам тӑрӑхӗнче сывлӑш температури ытти ҫулсенчи вӑтам виҫене ҫывӑх е кӑшт пысӑкрах пулать тесе пӗлтернӗ иккен. Ҫу вара шӑрӑх пулмалла-мӗн.

Чӑваш Енре сывлӑш температури паян ӑшӑ пулчӗ. Каҫхине сывлӑш температури +12…+16 градуспа танлашӗ. Ыран вара самай ӑшӑ пулӗ. Кӑнтӑрла +21…+26 градуса ҫитӗ. Каҫхине +13…+17 ӑшӑ пулассине пӗлтереҫҫӗ. кун каҫипех ыран уяр та хӗвеллӗ ҫанталӑк тӑмалла. Ҫил кӑнтӑр енчен, ҫеккунтра 4–9 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрмелле.

Ҫӗртмен ҫурри таранах Атӑлҫи тӑрӑхӗнче, ҫав шутра Чӑваш Енре те, пушар хӑрушлӑхӗ енчен асӑрханмалла. Апла пулин те ҫӗршывӑн тӗп синоптикӗн шучӗпе пушарпа ҫыхӑннӑ 2010 ҫулхи евӗр пӑтӑрмахсем сиксе тухмалла мар.