Йӗпреҫ районӗнче хальхи вӑхӑтра «Пирӗн ачасен сывлӑхӗшӗн тата хӑрушсӑрлӑхӗшӗн» акци пырать. Вӑл авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пуҫланнӑ та раштав вӗҫӗчченех тӑсӑлӗ.

Акци пирки район администрацийӗнче ҫапларах ӑнлантараҫҫӗ. Эрех ӗҫме халӗ ҫамрӑклах пуҫлаҫҫӗ. Яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫран хӑшӗсем сӑрана эрех вырӑнне хумаҫҫӗ, ӑна ӗҫсен те тем пулмасть тесе шухӑшлаҫҫӗ. Анчах сиенлӗ йӑла пӗчӗкрен пуҫланать. Сӑрана куркапа ӗҫеҫҫӗ. Кашни куркана 300–500 миллилитр сӑра кӗрет. Тепӗр майлӑ каласан, пӗр курка пуҫне 20 грамм алкоголь лекет. Икӗ курка сӑра ӗҫсен этем организмне 40 грамм алкоголь лекет. Ҫакӑн пек ансат арифметикӑпа шутласа ӑнлантарса параҫҫӗ те Йӗпреҫ районӗнче эрех сиенӗ пирки ачасене. Ачасене кӑна мар, аслисене те наркотика хирӗҫле ӗҫлекен районти комисси сӑра сиенӗ пирки аса илтернӗ май унпа айкашмалла марри пирки чӗнсе калать.

Ку ырӑ йӑла тахҫантанпах ӗҫлет-ха. Халӗ те ӑна малаллах тӑсаҫҫӗ. Шупашкарта килсӗр-ҫуртсӑр ҫынсене эрнере икӗ хут вӗри апат ҫитереҫҫӗ.

Вӗри апата ҫимешкӗн ҫапкаланчӑк ҫынсем «Шупашкар» универмаг хыҫне икӗ хут пухӑнаҫҫӗ: ытларикун тата вырсарникун. Ун чухне вӗри апатӑн 120 порцине валеҫеҫҫӗ. Ҫак йӑлана чиркӳ ҫыннисем пуҫарнӑ.

Чӑваш Митрополийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, апатланас умӗн кӗлӗ вулаҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне шӑматкунсерен универмаг хыҫӗнче килсӗр-ҫуртсӑр ҫынсен сывлӑхне тухтӑрсем тӗрӗслеҫҫӗ.

Чӑваш Енре Пӗтӗм тӗнчери «Истоки» канашлупа килӗшӳллӗн этноколлективсем концерт лартӗҫ. Вӑл Шупашкарта чӳк уйӑхӗн 20–22-мӗшӗсенче иртӗ. Этнофестиваль пирӗн патра иккӗмӗш хут пулӗ.

Шупашкара Раҫҫейри тата Молдовӑри 11 этноколлектив килӗ. Сцена ҫине Мускаври, Питӗрти, Екатеринбургри, Пушкӑрт Республикинчи, Чӑваш Енри, Молдовӑри ушкӑнсем тухӗҫ.

Вӗсем хӑйсен пултарулӑхӗпе тӑватӑ лапамра пуллаштарӗҫ: «Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнче, Культурӑпа ӳнер институтӗнче, Ф.Павлов ячӗллӗ музыка училищинче, Трактор историйӗн музейӗнче.

Ушкӑнсем хӑйсен пултарулӑхне сайра тӗл пулакан инструментсем каласа кӑтартӗҫ. Вӗсен йышӗнче — дудельзак, раушпфайк, бомбарда, зурна, фрестел, цитоль, эрмен дудукӗ, вырӑс кӗсли тата ыттисем.

Мероприятисене тӳлевсӗрех кӗртӗҫ.

Пирӗн республикӑра «Хут бумӗ» экологи проекчӗ пурнӑҫа кӗрет. Тепӗр майлӑ каласан, ку вӑл хут пуҫтарнине пӗлтерет. Ку ӗҫе республикӑн Ҫутҫанталӑк министерстви тата «ЭКА» халӑх пӗрлӗхӗ пуҫарнӑ.

«Хут бумӗ» проекта Шупашкарти, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Ҫӗмӗрлери, Канашри, Ҫӗмӗрле районӗнчи 13 шкул хутшӑнать. Ҫӗнӗ Шупашкарти 2-мӗш, Шупашкарти 54-мӗш, Ҫӗмӗрлери 1-мӗш вӑтам шкул вӗренекенӗсем — чи хастаррисем-мӗн.

«Йывӑҫ касни тавралӑха сиен кӳрет. Макулатурӑран 1 тонна хут хатӗрлесен 17 йывӑҫ упранса юлать, 30 пин литр шыв перекетленет», — аса илтереҫҫӗ проекта хутшӑнакансем.

«Хут бумӗ» 2016 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗччен тӑсӑлӗ. Ку ӗҫе кирек хӑш организаци те хутшӑнма пултарать. Проектӑн малтанхи тапхӑрне кӑҫалхи раштав уйӑхӗнче «Симӗс Чӑваш Ен» экологи форумӗ вӑхӑтӗнче пӗтӗмлетӗҫ. Малта пыракансене парнепе хавхалантарма шухӑшлаҫҫӗ.

Шупашкар урамӗсемпе утнӑ чухне кашни утӑмра пӗлтерӳсем куҫ тӗлне пулаҫҫӗ. Хулара кӑна-и? Юлашки вӑхӑтра ялсенче те ҫакма пуҫларӗҫ: кам тислӗк сутать, тепри таксист пулӑшӑвӗ сӗнет…

Пӗлтерӳсем ҫакни тем мар-ха. Ку чылай чухне хамӑрах пулашать. Вӗсене вуласа ӑҫта тата мӗн йӳнӗрех туянмаллине пӗлетпӗр. Пӗлтерӳсем валли ятарлӑ вырӑн уйӑраҫҫӗ. Анчах ҫыпӑҫтарнӑ хутсене общество транспорчӗн чарӑнӑвӗсенче те, подъезд алӑкӗсем ҫинче те, картасем ҫинче те курма пулать. Халӗ тата асфальт сарнӑ тротоур ҫине те ҫырма пуҫларӗҫ. Тӗслӗхрен, «Компьютер юсама пулӑшатӑп» тенине чылай куртӑм траотуарпа утнӑ май. Ҫавӑнтах телефон номерне ҫырса хунӑ.

Юлашки вӑхӑтра Шупашкарта общество транспорчӗн чарӑнӑвӗсен павильонӗсене улӑштарчӗҫ. Илемлӗ, таса вӗсем, витӗр курӑнаҫҫӗ. Анчах хӑшӗ-пӗрин ҫине пӗлтерӳсем ҫыпӑҫтарса хуни кӑмӑла хуҫать. Ытларах ҫын курччӑр теҫҫӗ-ши? Ку кӑна мар – тин ҫеҫ вырнаҫтарнӑ павильонсем ҫине вандалсем ӑнланмалла мар сӑмахсем ҫырса хуни пушшех те сехрене хӑптарать. Кам ирӗк панӑ вӗсене ҫапла хӑтланма?

Тата подъезд алӑкӗсем, стенисем ҫине пӗлтерӳсем пырса ҫакни килӗшӳллӗ-и?

Малалла...

Чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи вулавӑшсенче «Ҫулталӑкри кӗнекене суйлатпӑр» акци старт илнӗ. Вӑл кӑҫалхипе иккӗмӗш хут иртет.

Акципе килӗшӳллӗн, ҫынсем аслисен тата ачасен хушшинче чи нумай вуланакан кӗнекене суйлаҫҫӗ. Ҫакна сасӑлав мелӗпе палӑртаҫҫӗ.

Юратнӑ хайлавшӑн районти тӗп вулавӑш сайтӗнче сасӑлама пулать.

Онлайн-сасӑлав чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗччен иртӗ. Акци пӗтӗмлетӗвӗпе раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ҫак сайтрах паллашма май пулӗ.

Пӗлтӗр А.Павловскаян «Вӗренӗ шывӗ те пылак» кӗнеки чи нумай сасӑ пухнӑ. Уншӑн 234-ӑн сасӑланӑ. Вулакансене романри сюжет, чӑваш хресченӗн пурнӑҫне ҫутатни килӗшнӗ.

Чӳк уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Мускаври «Хӗрлӗ октябрь» культура ҫуртӗнче чӑвашсен наци уявӗ «Кӗр сӑри» иртнӗ. Ӑна Мускаври чӑвашсен наци культурин автономийӗ Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчелехӗ пулӑшнипе йӗркеленӗ.

Леонид Волков пухӑннисене иртсе кайнӑ уявсемпе саламланӑ, Мускавра иртнӗ чӑваш кросне хутшӑнакансене тав тунӑ. Хастар ентешсене Леонид Волков Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ.

«Кӗр сӑрине» уявламашкӑн культура ҫуртне 500 ытла ҫын пухӑннӑ. Вӗсем унта концертпа киленнӗ, чӑвашсен тутлӑ апатне тутаннӑ. Мускаври чӑвашсен наци культурин автономийӗн ертӳҫи Анатолий Григорьев палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал Мускавра чӑваш ентешлӗхӗ наципе ҫыхӑннӑ чылай мероприяти ирттернӗ. Ҫав шутра — Акатуй та.

«Кӗр сӑри» уявӗнче чӑваш юррисем вӗҫӗ-хӗррисӗр янӑранӑ. Леонид Волков Раҫҫейре Литература ҫулталӑкӗ, Чӑваш Енре К.Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май Мускавра чӑваш литературин каҫне йӗркелеме палӑртнине каланӑ. Ӑна Илпек Микулайӗ, Куҫма Турхан, Хӗветер Уяр ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халаллӗҫ.

Малалла...

Евгений Юшин

ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн пӗрремӗш ҫумне Евгений Юшина должноҫрен хӑтарнӑ. Хушӑва ҫак кунсенче ЧР Министрсен Кабинечӗн председателӗ Иван Моторин алӑ пуснӑ.

Евгений Юшкина тивӗҫлӗ канӑва янӑ. Паян, чӳкӗн 8-мӗшӗнче, Евгений Васильевич 65 ҫул тултарнӑ. Вӑл министрӑн пӗрремӗш ҫумӗнче 2004 ҫултанпа ӗҫленӗ. Евгений Васльевич шыв хуҫалӑхӗн, тавралӑха сыхлакан тата экономика пайӗсене ертсе пынӑ. Евгений Юшин ҫутҫанталӑка упрас ӗҫе пурнӑҫӗнчи 20 ытла ҫулне халалланӑ. Ҫапла майпа вӑл ку тытӑма пысӑк тӳпе хывнӑ.

Ӗҫне кура хисепӗ теҫҫӗ. Ҫак кунсенче ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев алӑ пуснӑ Хушупа килӗшӳллӗн, Евгений Юшина «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ экологӗ» ята панӑ.

Комсомольски районӗнче те халӗ ҫынсем кулленех сывлӑхне ҫирӗплетме пултараҫҫӗ. Нумаях пулмасть унта тренажерсем лартнӑ.

Вӗсене Комсомольскинчи урама вырнаҫтарнӑ. Тренажерсене спонсор пуҫарӑвӗпе тата пулӑшнипе лартнӑ. Вӗсем – центртах, 1-мӗш шкулпа ҫумӑн вырнаҫнӑ паркра.

Район администрацийӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх, тренажерсем ахаль ҫынсем валли. Вӗсене ятарласа сусӑрсен кӳми валли ҫирӗплтенӗ те. Тренажерсене мышцӑсене вӑйлатас тӗллевпе мар, юн ҫаврӑнӑшне лайӑхлатас тӗллевпе лартнӑ.

Хатӗр-хӗтӗре Romana савутра туса кӑларнӑ. Унта хатӗрленӗ тренажерсемпе Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта темиҫе ҫул усӑ кураҫҫӗ ӗнтӗ.

Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, Шупашкарта ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн Кубокне ҫӗнсе илессишӗн самбо енӗпе Пӗтӗм Раҫҫей турнирӗ пуҫланнӑ. Унта Раҫҫейри 15 регионти тата Казахстанри 17-18 ҫулсенчи 150 спортсмен ҫитнӗ.

Ӑмӑртӑва Михаил Игнатьев уҫнӑ. Вӑл спортсменсене ӑнӑҫу суннӑ, Эдера Лаврентьевӑна тата Артем Щербакова Европа Кубокӗнчен ҫӗнтерӳпе таврӑннӑшӑн саламланӑ.

Палӑртма кӑмӑллӑ: турнир пуҫланнӑ кунах пирӗн спортсменсем 4 медаль ҫӗнсе илнӗ. Иван Антонов (65 килограмм), Антон Чернов (75 килограмм) хӑйсен виҫе категорийӗнче ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Василий Федоров (48 килограмм), Илья Капустин (65 килограмм) вара пӑхӑр медальлӗ пулнӑ.

Паян ӑмӑртӑвӑн юлашки кунӗ иртнӗ. Унта курма килекенсене тӳлевсӗрех кӗртнӗ.