Владикавказ хулинче ҫамрӑк ташӑҫӑсен I Пӗтӗм тӗнчери «Ылтӑн дуэт» фолк-фестивалӗ иртнӗ. Фестиваль Хаджисмел Варзиев балетмейстер ячӗпе хисепленет. Ӑна хореографи ӳнерӗн мэтрӗ тесе хаклаҫҫӗ. Ун пек фествиале ирттерес шухӑша вӑл сӗннӗ те, анчах проекта хута яма ӑна май килмен. Ашшӗн шухӑшне Сослан ывӑлӗ пурнӑҫа кӗртнӗ.

Фолк-фестивале хамӑр ҫӗршыври тата ҫывӑх тата инҫет чикӗ леш енчи артистсем пырса ҫитнӗ. Пирӗн республикӑна Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗн балет артисчӗсем Юлия Ганинӑпа Алексей Герасимов тухса кайнӑ. Унта вӗсем А. Ангаров хореографийӗпе лартнӑ «Эх, ҫӑпата» номерпе хутшӑннӑ. Вӗсене I степеньлӗ дипломпа тата Владикавказ хулин вырӑнти хӑй тытӑмлӑхӗн администрацийӗн парнипе — осетин наци тумне тӑхӑнтартнӑ икӗ пуканепе (вӗсене алӑпа ӑсталанӑ) чысланӑ.

Юпан 5-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта 12 ҫулхи шкул ачи 7-мӗш хутран персе анни ҫинчен иртнӗ кунсенче эпир пӗлтернӗччӗ. 10-мӗш Пиллӗкҫуллӑх урамӗнче пулса иртнӗ пӑтӑрмах ҫинчен илтмен-пӗлмен ҫын та юлмарӗ тейӗн.

Паянхи кунсенче вара ҫак ӗҫ-пуҫпа тепӗр пӗлтерӳ тухнӑ. Чӗрӗ юлнӑ, анчах хытах сусӑрланнӑ 12 ҫулхи арҫын ачана васкавлӑ 4-мӗш ушкӑн юнӗ кирлӗ, резусӗ — пурлӑ (положительный).

— Кашни кун тенӗ пек пирӗн патне — юн илекен республика центрне — сусӑрланннӑ ачана пулӑшас тесе ырӑ кӑмӑллӑ ҫынсем юн пама килеҫҫӗ. Шӑпӑрлана пулӑшма кӑмӑл тӑвакансем хӑйсен ирӗкепе паспорт илсе центра килме пултараҫҫӗ. Юн пама киличчен апатланмасан лайӑх пулӗ, центрта вара вӗсене чейпе тивӗҫтерӗҫ, юн панӑ хыҫҫӑн ҫимешкӗн укҫине те уйӑрса парӗҫ, — пӗлтерет аслӑ тухтӑр Любовь Яковлева.

Енчен те сирӗн ҫӳллерех асӑннӑ юн ушкӑнӗ пулсан, инкеке лекнӗ ачана пулӑшас тесен, эсир Шупашкар, Пирогов урамӗ, 9 («Кривов урамӗ» чарӑну) адреспа килме пултаратӑр. Юнкунпа кӗҫнерникун станци ирхи 8 сехетрен ӗҫлеме тытӑнать.

Вулавӑшсем хӑйсен ӗҫӗ-хӗлне ылмаштарса пынине эпир пурте сисетпӗр. Ара, халӗ ҫынсем унчченхиллех алла кӗнеке тытсах ларасшӑн мар. Вуласан та тӗнче тетелне кӗрсе кайса шӗкӗлчеҫҫӗ, е тӗрлӗ планшет тӑрӑх вулаҫҫӗ.

Республикӑн наци вулавӑшӗ, ав, чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне ӑша хывтарма шут тытнӑ. Кружока Евгения Жачева тӗрӗ ӑсти ертсе пырӗ. Евгения Николаевна тӗрӗ композицине ӑсталама хӑнӑхтарӗ. Алла пуҫласа йӗппе ҫип тытакансене вӑл тӗрлӗ пусма тата ҫип вӑрттӑнлӑхне уҫса парӗ. Кружок хӑш кун ӗҫлени пирки каланине информацире асӑрхамарӑм та, анчах каҫхи улттӑра пуҫланни пирки пӗлтернӗ.

Юпан пӗрремӗш кунӗсем Улатӑрта 11 ҫамрӑк мӑшӑра пӗрлештернӗ. Ҫак кӗрхи кунсенче хӑйсен юратӑвне пӗр тӗвве ҫыхса «арӑм», «упӑшка» статусне 11 хӗрпе 11 каччӑ илнӗ.

Ҫак эрнен хӑйне майлӑ тӗлӗнтермӗш мӑшӑр ятне Владимирпа Екатерина Белоусовсем тивӗҫнӗ. Авӑнӑн 4-мӗшӗнче, Владимирӑн ҫуралнӑ кунӗнче хӗрпе каччӑ пӗрлешӳ кӗрменне заявлени панӑ, тепӗр уйӑхран вара, юпан 5-мӗшӗнче, Екатеринӑн ҫуралнӑ кунӗнче ҫамрӑк мӑшӑра ҫырӑнтарнӑ. Ҫапла вара мӑшӑрсен ҫуралнӑ кунӗсем ҫамрӑк ҫемье ҫуралнинче пысӑк витӗм кӳнӗ.

Театр ӳнерне юратакансене Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра иртмелли ҫак пулӑм чӑннипех те пысӑк савӑнӑҫ кӳрессе шанас килет. Тӗп хуламӑрти «Ҫеҫпӗл» кинотеатрта нихӑҫан пулман балет кӑтартӗҫ. Ҫапла-ҫапла, кинотеатрта. Унччен чӑваш сцени ҫинче пулман та спектакльсем мар пулӗ те, анчах тӗлӗнтермӗшӗ — балета 3D форматпа кӑтартни.

Юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗнче П. Чайковскин «Щелкунчикне» кӑтартӗҫ, 22-мӗшӗнче — А.Аданӑн «Жизельне», 29-мӗшӗнче каллех П. Чайковскин балетне — ун чухне «Акӑш кӳллине» курма май килӗ. 3D форматлӑ балета 19 сехетре кӑтартӗҫ.

Тӗрлӗрен кино-сериал таврашӗсенче час-часах ушкӑнсем пӗр-пӗрин хушшинчи хирӗҫӗве пӑшал тытса татса панине асӑрхама тивет. Киносенчи лайӑхах мар ӗҫ-пуҫа чӑн пурнӑҫра та курма пулать иккен. Ҫакна нумаях пулмасть Шупашкарта пулса иртнӗ пӑтӑрмах ҫирӗплетнӗ.

Юпан 4-мӗшӗнче каҫ кӳлӗмре Шупашкарти Мир проспектӗнче пӗлтерӗшсӗр сӑлтавпа тытӑҫу пулса иртнӗ, унта вара сӑмахлассипе, чышкӑлассипе кӑна ҫырлахас темен, пӑшал та алла илнӗ. Кун ҫинчен республикӑри ШӖМ управленийӗ пӗлтерет.

Ведомство кӑтартӑвӗсемпе килешӳллӗн, икӗ ушкӑн кафере апатланнӑ вӑхӑтра хирӗҫсе кайнӑ пулнӑ. Кафери хурал йӗркене пӑсакансене тӳрех урамалла хӑваласа кӑларса янӑ. Анчах ӗҫ-пуҫ кунпа вӗҫленмен-ха. Яшсем ҫурт кӗтесси еннелле пӑрӑннӑ та хирӗҫӗве малалла тӑснӑ.

Нумай та пулмасть пӑшал сасси илтӗнсе кайнӑ. 35 ҫулхи «Оса» сусӑрлакан пистолет хуҫи пӑтӑрмах пулса иртнӗ вырӑнтан чи малтан тарнӑ, анчах кайран ҫав-ҫавах полицине шӑнкӑравласа янӑ. Вӑл каласа панӑ тӑрӑх пӑшала алла илме ӑна хӑйӗн ҫине ҫӗҫӗпе килекен ҫамрӑксем хӗтӗртнӗ иккен. Паяна ку информацие тӗрӗслеҫҫӗ, хальлӗхе хирӗҫӳре ҫӗҫӗ таврашӗ усӑ курнине полицире ҫирӗплетмеҫҫӗ-ха.

Малалла...

Чӑвашсен культурипе, чӗлхипе, этногенезӗпе пирӗн республика ҫыннисем кӑна мар Мускавсем те кӑсӑкланаҫҫӗ иккен. Ҫак кунсенче Раҫҫейӗн тӗп хулинче хӑйӗн ӗҫне тӳллевсӗр чӑваш шкулӗ пуҫланӑ. Пӗрремӗш занятийе Раҫҫей Федерацийӗн президенчӗ панӑ ирекӗпе Чӑваш Республика элчи — Леонид Волков — ирттернӗ. Вӑл итлекенсене чӑваш халӑхӑн этногенезӗпе историйӗ ҫинчен каласа панӑ, наци культурин, ҫырулӑхӑн, юрӑ-кӗввин уйрӑмлӑхӗсене уҫса панӑ тата чӑваш чӗлхин этимологине ӑнлантарса панӑ.

Малашне, ҫулталӑк тӑршшӗпе ятарлӑ курссен преподователӗ И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи филологи факультетне пӗтернӗ Евгений Степанов пулать. Асӑннӑ курссене усламҫӑсем, журналистсем, менеджерсем, вӗренекенсем, шкул ачисем, ҫав хушӑрах Мускав авиаци институчӗн аспиранчӗсем тата Мускавпа Мускав облаҫӗнче пурӑнакан Пӗтӗм Раҫҫей тулаш суту-илӳ академийӗн вӗрентекенӗсем ҫырӑннӑ.

Итлекенсем шутне 15 ҫултан пуҫласа 50 ҫулсенчи ҫамрӑксемпе аслӑ ӑру ҫыннисем кӗнӗ.

Ҫурт-йӗр ыйтӑвӗ ҫыншӑн чӑннипех те чун ыратӑвӗ. Нухрачӗ пулсан ту та ларт е тыт та туян кӑна-ха. «Кӗмӗлӗ» хӗсӗккисен вара мӗн тумалла тет? Пухмалла, ҫирӗпрех тытмалла тетӗр-и? Енчен шалӑвӗ ҫӑкӑр ҫиме тата ҫӗтӗк ҫӳресрен тӑхӑнмалӑх кӑна ҫитсен...

Красноармейскинче нумай хваттерлӗ ҫурт купалама пуҫланӑ. Вӑл Ленин урамӗнче пулӗ. Ҫурт номерӗ — 70/1. Унта пӗтӗмпе 59 хваттер пулӗ. Вӗсенчен вуннӑшне ишӗлекен ҫуртсенче пурӑнакан ҫемьесене уйӑрса пама палӑртаҫҫӗ. Апла тӑк шӑп та лӑп ҫавӑн чухлӗ ҫемье ӳлӗмрен ҫын ретлӗ условире пурӑнма тытӑнӗ. Ҫитес ҫул, сӑмах май, Красноармейскинче ун пек виҫӗ ҫуртри ҫынсене хӑтлӑ хваттерсене куҫарма шухӑшлаҫҫӗ.

Вӗсем ытти чух та хутпа ручкӑсӑр пурӑнмаҫҫӗ-ха. Анчах ҫав атрибутсене хальхинче вӗсем парта хушшине ларнӑ май тытнӑ.

Хӑйне евӗр пӗлӳ тӗнчине кӗрекеннисем — республикӑн Транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн специалисчӗсем. Вӗсен тӗллевӗ — хӑйсен квалификацине ӳстересси. 30 сехет хушшинче вӗсем мӗн вӗреннине кайран тепӗр хут аса илме тивӗ — ара, курс хыҫҫӑн вӗсен аттестаци витӗр тухмалла-ҫке. Тӗп тема — управлени ӗҫне хутсемпе тивӗҫтересси иккен.

«Чӑваш Ен аграрийӗсем ҫӗрле те ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ», — тесе хыпарланине курма тиврӗ тӗнче тетелӗнчи ресурссенчен пӗринче ҫак кунсенче. Мӗн тӑвӑн ӗнтӗ, ҫанталӑкӗ ҫула пӳлсе пычӗ те, ҫак кунсенчи уяр ҫанталӑкпа хресчен ҫӗрле те усӑ курма ӑнтӑлнинчен тӗлӗнмелли ҫук ӗнтӗ. Ара, лартса ӳстерсе, ҫумласа-эмеллесе тӑкаклан-тӑкаклан та кайран хирте хӑвар-ха...

Ял хуҫалӑх предприятийӗсене аслӑ классенче вӗренекенсем, социаллӑ сферӑра тата ытти хӑш-пӗр отрасльте тӑрӑшакансем пулӑшма тухнӑ. Республикӑн аграри ведомстви те айккине пӑрӑнман. Унта ӗҫлекенсем иртнӗ шӑматкун Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Смак-Агро» тулли мар яваплӑ обществӑна тухса кайнӑ. Унта вӗсем 12 тонна кишӗр кӑларнӑ.