Ҫу уйӑхӗн 20-25-мӗшӗсенче Шупашкарта халӑхсем хушшинчи VI кинофестиваль иртет. Ун пирки юнкун журналистсене Чӑваш Енӗн культура министрӗ Вадим Ефимов, Культура программисен республикӑри дирекцийӗн пуҫлӑхӗ Максим Матросов тата фестивале уҫассишӗн тата хупассишӗн яваплӑ Дмитрий Капустин режиссер-постановщик каласа кӑтартрӗҫ.

Вӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, мероприяти ҫулсерен кӑсӑкланса пырать, халӑх та ҫав вӑхӑтра кинотеатра ытларах туртӑнать. Йӗркелӳҫӗсем кӑҫал 10 пин ытла ҫын пырасса шанаҫҫӗ. Фильмсене тӳлевсӗр кӗртеҫҫӗ. Билетсене тунтикун кассӑсене ҫитерӗҫ.

Конкурс программине 12 фильм кӗртнӗ. Вӗсен списокне Интернет уҫлӑхӗнче ҫӑмӑллӑнах тупма май килнине кура эпир вӗсене асӑнса тухмӑпӑр.

Фестиваль Президенчӗ пулма «Мосфильм» концернӑн тӗп директорӗ Карен Шахназаров килӗшнӗ. Фильмсене хаклама ӳнерӗн ҫав енӗпе ӗҫлекен тӗрлӗ специалист — режиссёрсем, актёрсемпе продюсерсем, кино критикӗсем тата ыттисем — килсе ҫитӗ.

Кинофестиваль тунтикун, каҫхи ҫичӗ сехетре, «Ҫеҫпӗл» кинотеатрта Александр Прошкинӑн «Искупление» фильмпа уҫӑлать те ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче 15 сехетре вӗҫленет.

Малалла...

«Ӳссен эсӗ кам пулатӑн?» — ҫакӑн пек калаҫу пулса иртрӗ ӗнер республикӑри ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗнче. Мероприяти хулари 20-мӗш вӑтам шкулта 10-мӗш класра вӗренекенсемпе иртрӗ. Вӗсем Наталия Герасимова класс ертӳҫипе пырса ҫитрӗҫ.

Аслӑ классене ҫитсен яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫ ҫул юппине пырса тухать: унталла каймалла-и е кунталла-и? Тен, унта та, кунта та мар, пачах тепӗр енне?.. Ҫапла пуҫ ватнӑ самантра вырӑссен пӗр юмахӗнчи самант аса килӗ. Астӑватӑр-и: сулахаялла кайсан вилӗм тупӑн, сылтӑмалла кайсан лашуна ҫухатӑн, тӳрӗ кайсан телей тупӑн тенӗччӗ-и-ха унта?.. Ҫапла, юмахра ӑҫта кайсан мӗн пулассине калаҫҫӗ хӑть. Пурнӑҫра вара апла мар — ҫиччӗ виҫсе пӗрре касма тивет.

«Епле професси суйлассине палӑртнӑ-и-ха эсир?» — ыйтрӗ ачасенчен вулавӑшӑн информаципе библиографи уйрӑмне ертсе пыракан Наталья Петроградская библиотекарь. «Космонавт!» — шӳтленӗн туйӑнчӗ ачасенчен пӗри (чӑннипех ҫавӑн патне ӑнтӑлать пулсан ӑна ӑнӑҫу сунасси ҫеҫ юлать). «Учитель», «инженер», — хуравларӗҫ хӑшӗсем. Чылайӑшӗ вара шарламарӗ.

Ҫӗр ҫинчи ҫӗр-ҫӗр профессирен пӗри — журналист. Ҫакӑн пирки каласа кӑтартрӗҫ те ачасене библиотекарьсем.

Малалла...

Раҫҫей Президенчӗ халӑх ыйтӑвне тӳрӗ эфирта хуравласси йӑлана кӗчӗ-ха. Кӑҫал та вӑл 5 сехет хушши ҫынсемпе калаҫрӗ. Ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, 12 сехетре, вара Чӑваш Ен Элтепӗрӗ Михаил Игнатьев тӳрӗ эфира тухӗ. Анчах телекуравпа мар, наци радиовӗпе.

Михаил Игнатьев Чӑваш Енре пурӑнакансен ыйтӑвне кӑна мар, тулай чӑвашсенне те уҫӑмлатӗ. Ыйтусене маларах парас тесен 62-12-66, 62-13-20 номерсемпе шӑнкӑравламалла. Электрон ҫырусем те шӑрҫалама юрать. Ыйтусене электрон адреспа та — nradio@mail.ru (капла вӗсем наци радиовне лекӗҫ) е press@cap.ru, press1@cap.ru, press2@cap.ru (Чӑваш Ен Элтепӗрӗн администрацийӗ) — ӑсатма май пур. Тӳрӗ эфир вӑхӑтӗнче 62-30-88 и 62-12-66 номерсемпе шӑнкӑравлама май туса парӗҫ.

Чӑваш наци музейӗ

Ҫитес шӑматкун, ҫӑвӑн 18-мӗшӗнче, Шупашкарта 40 тӗрлӗ ҫӗршывсенче иртекен йӑлана кӗнӗ мероприяти пуҫланать. Ҫак кун 2 ытла музей ятарлӑ программӑсене хутшӑнма чӗнет, кӑмӑл пур пулсан пурте кайса курма пултараҫҫӗ. Асӑннӑ программӑра концерт, театр кӑтартӑвӗ, авторсен эксурсийӗ, мастер-классем, историллӗ реконструкци йышши мероприятисем иртӗҫ.

Чӑваш наци музейӗ те ҫак массӑллӑ пулӑма хутшӑнма палӑртнӑ. Кӑмӑл пур пулсан сире музей ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче 18:00 сехетре кӗтӗ. Ҫак куна халалласа музей ӗҫченӗсем ятарлӑ программа хатӗрленӗ. Куракансене кӑсӑклӑ тӗлпулусем, концертсем, кӑтартусем кӗтӗҫ. Музей каҫӗ интереслӗ те тухӑҫлӑ иртессе ертӳҫӗсем шантарсах калаҫҫӗ.

Ӗне нӑрри

Ҫу кунӗсем таврана кӗске вӑхӑт хушшинче ҫӗнӗ ем-ешӗл симӗс, ҫутӑ сӑн кӗртме пултарчӗҫ. Ҫу уйӑхӗ ҫитнӗрен ӗне нӑррисем пӗчӗккен ҫутта тухма тытӑнчӗҫ. Пӗлтӗрхи ҫулсенче нӑррӑ шучӗ яланах паллӑ виҫепеччӗ, кӑҫал вара хурт-кӑпшанкӑ йышӗ самаях пысӑк.

Хула ҫыннисем пӗлтернӗ тӑрӑх ӗне нӑррисем ҫынсенчен хӑрамасӑр хӑйсем тапӑнма тытӑннӑ. Чӑваш Енӗн Раҫҫей ял-хуҫалӑх центрӗн пуҫлӑхӗ Елена Соколова пӗлтернӗ тӑрӑх ӑстасем нӑрӑ шучӗ кӑҫал ытларах пуласса маларах пӗлсе тӑнӑ. Ҫавӑн йышши пулӑмсем виҫӗ ҫулта пӗрре пулса иртеҫҫӗ имӗш. Пӗрремӗшпе икӗмӗш ҫулсене хурт-кӑпшанкӑ пурнӑҫне ҫӗр ҫинче ирттереҫҫӗ, кайран вара тулаша тухма тытаҫҫӗ. 12 ҫулта пӗрре вара ӗне нӑррисем йышлӑн ҫӗр айӗнчен тухаҫҫӗ. Кӑҫалхи ҫул вара вӗсенчен пӗри иккен.

Елена Соколова пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак ӗҫ-пуҫ республика вӑрманӗсене вӑхӑтра ятарлӑ им-ҫампа сапманран та тухма пултарнӑ.

Ҫитес вӑхӑтсенче ӗне нӑррисем ҫухалма кирлӗ, анчах ҫӗр ӑшӗнче вӗсем нумай хуртсем хӑварма пултараҫҫӗ, ку пулӑм симӗс йывӑҫ-курӑка сиен кӳме пултарать.

2013 ҫулта Пӗрлӗхлӗ патшалӑх экзамена республикӑра пӗтемпе 8 367 вӗренсе тухакан (вӗсенсен вӑтам шкултан вӗренсе тухнисем 7809, коледжпа техникум учрежденийӗсенчен — 127 тата пӗлтӗрхи ҫулсенче вӗренсе тухнӑ 431 ҫамрӑк тытӗҫ.

Чӑваш Енӗн вӗренӳ министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх вӗренсе тухакансем ытларах гуматитарлӑ ӑслӑлӑхсене кӑмӑлаҫҫӗ. Пӗтӗмлетнӑ тӑрӑх вӗсем ҫак вӗренӳ предмечӗсене суйланӑ:

«Обществознани» (экзамен тытакансем 63,05%), «Истори» (23,96%) , «Акӑлчан чӗлхи» (10,43%).

Хими, биологи, физика ӑслӑлӑхсене кӑмаллакансем йышӗ вара «Физика» предметне суйланӑ — 32,21 процент, «Биологи» предметне — 23,88 процент, «Хими» — 14,82 процент.

Экзамен тытакансене пурне те ӑнуҫу сунас килет. Ҫак йывӑр тапхӑра тӳссе ирттерме вӑй-хал, чӑтӑмлӑх самаях ҫиттӗрчӗ.

Ҫанталӑк та спортпа туслӑ ҫамрӑксене кӑмӑллать тейӗн. Ҫавӑнпа та ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче ҫу кунӗ хӗвеллӗ те шӑрӑх пулчӗ. Шӑпах ҫак кун И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн «Ульяновец» хаҫат парнишӗн ҫулсерен иртекен ҫӑмӑл атлетика ӑмӑртӑвӗ пулчӗ.

Асӑннӑ ӑмӑрту университет хаҫачӗ пуҫланса кайнӑранпа 45 ҫул, Ҫӗнтерӳ кунӗ пулнӑранпа 68 ҫул ҫитнине тата Ҫемье кунне халалланӑ. Спорт ӑмӑртӑвне И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн студенчӗсем кӑна мар вӗрентекенӗсемпе университет ӗҫченӗсем хутшӑнчӗҫ. Чупӑва уҫма ЧР вӑй-хал культури тата спортпа туризм министрӗ Сергей Мельников, Мускав районӗн администраци пуҫлӑхӗ Андрей Петров, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университӑн ректорӗ Всеволод Агаков, «Ульяновец» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Олеся Герасимова тата ытти хӑнасем килсе ҫитнӗ.

Ӑмӑрту самай ӑнӑҫлӑ иртрӗ. Студентсемпе университет ӗҫченӗсем спорта туслине тивиҫлипех кӑтартма пултарчӗҫ.

Вӗренӳ министерстийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх республикӑра шкул автобусӗсене улӑштарас ӗҫ пуҫарӑннӑ. Кӑҫал ҫичӗ ҫул каялла шкулсенче ӗҫлеме пуҫланӑ транспорта ҫӗнӗ автобуссемпе улӑштарӗҫ. Вӗсен шучӗ 49 ҫитет. Хула бюджечӗ ҫак паха ӗҫ валли ятарласа 63 миллион тенке уйӑрнӑ.

— Пӗрремӗш ПАЗ маркӑллӑ автобусем паян хулана ҫитрӗҫ. Авӑн уйӑхӗ умӗн республика Пежо маркӑлла самай хӑтлӑ автобуса туянма палӑртнӑ. Паянхи куна паркра шкулсем валли ятарлӑ 325 автобус тӑрать. Мӗн пур автобуссенче ГЛОНАСС системи пур, — пӗлтереҫҫӗ Чӑваш Енӗн Вӗренӳ министерствин пресс-службинче.

Ҫӗнӗ автобусем пуҫсӗр вӗренӳ литературине, компьтер, спорт тата столовӑй валли ҫӗнӗ ӗҫ хатӗресем туянма палӑртнӑ.

Ҫӗнӗ автобусем ачасене вӗренӳ учрежденийӗсене хӑвӑрт тата хӑтлӑхлӑ туртарма пултарасси ҫинчен хула шкул директорӗсем шансах тӑраҫҫӗ.

Ӗнертенпе пирӗн сайтра «Хыпарла 2» проект ӗҫлет. Малашне хыпар ҫыракансен йышӗнче ятарлӑ икӗ ҫын пулӗ — эпир вӗсене укҫа тӳлесе тӑрӑпӑр. Калаҫса татӑлнӑ тӑрӑх хыпарҫӑсен кунне 5-шер хыпар ҫырмалла.

Эпир суйлана ҫынсем: пӗри пиҫсе ҫитнӗ журналист Вера Эверкки (вӑл «Тӑван Ен» хаҫатра нумай ҫул ӗҫленӗ), тепри — И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн студентки Анастасия Владимирова (вӑл 3-мӗш курсра вӗренет).

Хыпарҫӑсем тӗрлӗ пулӑмсене ҫутатса тӑрӗҫ: Шупашкартисене те, республикӑрине те. Тулай чӑвашӗсен хыпарӗсем те пулӗҫ. Верӑпа Настя ӗҫӗ сирӗн кӑмӑла каясса шанса тӑратпӑр.

«Хыпарла 2» проект пуҫарнӑ май сирӗн хыпарсене те малтанхи пекех вырнаҫтарӑпӑр — «Хуш» каҫӑпа усӑ курса кӗртмелле ҫеҫ. Паллах, ытти хыпарсемшӗн малашне эпир укҫа тӳлеме пӑрахӑпӑр. Сӑмах май, «Хыпарла» проектри парӑма эпир майӗпен пӗтерсе пыратпӑр.

Ҫапла, Шупашкар районӗнчи Ҫатра-Лапсар шкулӗнче 7-мӗш класра вӗренекен Прокопьева Екатерина 1-мӗш вырӑн йышӑннӑ.

Ака уйӑхӗн вӗҫӗнче Раҫҫей шайӗнче акӑлчан чӗлхипе «The Mystery of the British History» ятлӑ викторина иртнӗ. Унта инҫет майпа хутшӑнмалла пулнӑ. Викторинӑра ачасен Аслӑ Британипе ҫыхӑннӑ ыйтусем ҫине акӑлчанла хуравламалла пулнӑ тата пултарулӑх ӗҫне тӑратма тивнӗ.

Ӗнер, ҫӑвӑн 15-мӗшӗнче викторинӑна пӗтӗмлетнӗ — Катьӑн ӗҫне 1-мӗш вырӑн (чи нумай балл пухакансене) парса хакланӑ. Мала тухнӑ ачасем Чӑваш Енрен татах та пур — Шупашкарти 41-мӗш шкулти темиҫе ача 3-мӗш вырӑн йышӑннӑ.

«The Mystery of the British History» викторинӑна «Фактор роста» ЦДМ ирттернӗ. Вӗсем тӗрлӗ предметпа викторина-конкурс таврашне хатӗрлеҫҫӗ.