Кӑҫал Атӑлта шыв сахаллине пула ӑна перекетлеме тивӗ. Кун пирки РусГидро энергетика холдингӗ Атӑлҫи гидроэлектростанцинче иртнӗ «ҫавра сӗтелте» пӗтӗмлетни тӑрӑх хыпарлать.

Мероприятие Шыв ыйтӑвӗсен институчӗн пуҫлӑхӗ, Раҫҫейӗн ӑслӑлӑх академийӗн член-корреспонденчӗ Виктор Данилов-Данильян, РусГидро ӗҫченӗсем тата ыттисем хутшӑннӑ. Телекӗпер меслечӗпе Сартури тата Мускаври специалистсем те Атӑл ыйтӑвне сӳтсе явнӑ.

Атӑлпа Кама ярӑмне кӗрекен шыв управҫисенче кӑҫал шыв саппасӗ 50,6 кубла километрпа танлашнӑ, 2014 ҫулхинчен ҫакӑ 8,7 кубла киломтер сахалтарах. Шывпа виҫесӗр усӑ курсан кайран йывӑрлӑх сиксе тухма пултарать иккен.

«Ҫавра сӗтелте» Шупашкар ГЭСне 68 метра ҫити хӑпартас ыйтӑва черетлӗ хут хускатнӑ. Ӑна ҫавӑн чухлӗне ҫитерсен йывӑрлӑх чакмалла-мӗн. «Хальлӗхе гидростанци транзит режимӗпе ӗҫлет», – тенӗ Виктор Данилов-Данильян.

Шыв сахалли энергие кӑларассипе ҫыхӑнни пирки калаҫнӑ май ҫакӑ ҫутӑ хакӗ хӑпарасси патне ҫитерме пултарнине те асӑнса хӑварнӑ. Ҫакна специалистсем хӑш-пӗр гидроэлектростанцие чарса лартма тивнипе сӑлтавланӑ. Угличри ГЭСа, сӑмахран, иртнӗ уйӑхӑн 2–5-мӗшӗсенче ӗҫлеттермен.

Малалла...

Андрей Николаевичпа Таисия Софроновна Николаевсем

Канаш хулинче социаллӑ ӗҫченсем мӑшӑра Аслӑ Ҫӗнтерӳпе саламланӑ. Икӗ ветеран пӗрлешнӗ те 68 ҫул пӗрле пурӑннӑ. Вӗсем Андрей Николаевичпа Таисия Софроновна Николаевсем.

Андрей Николаевича Совет ҫарне 17 ҫулта илнӗ. Вӑл Кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ фронтӗнче, 3-мӗш тата 4-мӗш Украина фронтӗнче, ҫапӑҫнӑ, Крыма ирӗке кӑларнӑ ҫӗре хутшӑннӑ. Унтан I Прибалтика фронтне янӑ ӑна, разведчик пулнӑ. Вӑрҫӑра Андрей Николаевич виҫӗ хут аманнӑ, анчах ҫар тивӗҫне 1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗччен пурнӑҫланӑ. Вӑл вӑрҫӑ сусӑрӗ. Унӑн награда нумай.

Таисия Софроновна – тыл ӗҫченӗ, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ. Унӑн та награда нумай.

Андрей Николаевичпа Таисия Софроновна виҫӗ ачана ура ҫине тӑратнӑ. Халӗ вӗсен тӑватӑ мӑнук тата вӗсен тӑватӑ ачи.

Улатӑрта ӗнер, Ҫӗнтерӳ кунӗнче, тыл ӗҫченӗсемпе вӑрҫӑ ачисене халалланӑ палӑка савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Монумента Ветерансен паркӗнче вырнаҫтарнӑ.

Вӑрҫӑ вӑхӑтӗнчи ачасене, хӗрарӑмсене, стариксене халалланӑ палӑка уҫнӑ ҫӗре халӑх нумай пухӑннӑ. Тыл ӗҫенӗсемпе ачасем те Аслӑ Ҫӗнтерӗве ҫывхартма пулӑшнӑ-ҫке.

Палӑка халӑх пухнӑ укҫапа лартнӑ. Ӑна мрамортан ҫӑлтӑр евӗр хатӗрленӗ, постамент ҫине лартнӑ. Палӑк ҫине «Тыл ӗҫченӗсене тата вӑрҫӑ ачисене халалласа» тесе ҫырнӑ.

Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче Улатӑрта фронт валли хӗҫ-пӑшал кӑларнӑ, тумтир, апат-ҫимӗҫ хатӗрленӗ. Хулана Ржевран ҫар базине эвакуациленӗ, паравус юсакан савутра снаряд пуҫне кӑларакан ятарлӑ цех йӗркеленӗ.

Сӑнсем (28)

Алексей Свеклов сӑнӳкерчӗкӗ

Ҫӗнтерӳ кунӗнче Шупашкарта «Вилӗмсӗр полк» акци ирттересси йӑлана кӗнӗ. Кӑҫал та унта самаййӑн хутшӑннӑ. Акцие хутшӑнакансем вӑрҫӑра пулнӑ тӑванӗн портретне йӑтса утнӑ.

Мероприятие геройсем тепӗр хутчен стройра утса курччӑр тесе ирттереҫҫӗ. Колонна Республика тӳремӗнчен пуҫласа Хӗрлӗ тӳрем таран утнӑ.

Тӗнче тетелӗнче акцин сайчӗ пур. Унта фронтовиксене ҫырма, вӗсен историйӗ пирки каласа кӑтартма пулать. Хальлӗхе унта Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ 48000 ҫар ҫынни пирки информаци упранать. Вӗсенчен 300 ытла ятне шупашкарсем ҫырнӑ.

«Вилӗмсӗр полкӑн» Шупашкарти координаторӗ Оксана Ачкасова каланӑ тӑрӑх, Томск хулинче 15 пин ят ҫырнӑ. Оксана архивсене тишкерме, хамӑрӑн полка йӗркелеме чӗнсе калать. Пурне те астумалла, астӑвӑм юлтӑр. Ку мӑнуксене, ачасене куҫӗ.

Сӑмах май, кунашкал полксене Раҫҫейри вун-вун хулара йӗркелеҫҫӗ. Ҫаван пекех Беларуҫра, Казахстанра, Кӑркӑстанра тата Израильте те йӗркелеҫҫӗ.

Сӑнсем (69)

Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Асанкасси ялӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунисене халалласа «Геройсене – ӗмӗрлӗх мухтав!» палӑка савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев та ҫитнӗ. Ҫавӑн пекех унта тӗрлӗ тӳре-шара, ял халӑхӗ, тыл ӗҫченӗсемпе ветерансем, вӑрҫӑ ачисем пулнӑ.

Комсомольски район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Михаил Афанасьев палӑка пурте кар тӑрса хӑпартнине палӑртнӑ. Ку шухӑш Асанкассинчи Клим Салаевӑн ҫуралнӑ-мӗн. Проекта вара Каҫал тӑрӑхӗнчен тухнӑ ҫын, ЧР тава тивӗҫлӗ архитекторӗ Сергей Лукиянов хатӗрленӗ.

Михаил Игнатьев ку палӑка уҫни паллӑ пулӑм пулнине палӑртнӑ. Палӑк проекчӗн авторӗ Сергей Лукиянов ӑна ку ӗҫре Расул Гамзатовӑн «Журавли» юрри хавхалантарнине пӗлтернӗ.

Сӑнсем (56)

21-мӗш ӗмӗрте пурӑнатпӑр та, ӗҫре ҫӗнӗлле тӑрӑшма хӑнӑхса пыратпӑр. Шупашкар хулин ӗҫлӗх центрӗ ӗҫ шыракансене ваканси пирки электрон почта урлӑ систерессине пӗлтерет.

Пули-пулми ярса лармӗҫ-ха. Ваканси пирки хыпарланине илсе тӑрас тесен ӗҫ шыракан ҫыннӑн центра хӑйӗн электрон адресне пӗлтермелле. Ҫакӑн пек тунӑ хыҫҫӑн ӑна ӗҫлӗх центрӗнчен ӑҫта тата мӗнле ӗҫе вырнаҫма май пуррине систерме тытӑнӗҫ. Кунта та пур ӗҫе те мар. Ваканси пирки ӗмӗтленекенни - хӑй ӑҫта тар тӑкма шухӑшланине кура.

Ӗҫ шыракансене www.gosuslugi.ru и www.chuvash.regiontrud.ru информаци порталӗсем урлӑ та кӑсӑклантараакан вакансисемпе кӑсӑкланма сӗнеҫҫӗ. Капла майпа усӑ курсан кирлӗ вырӑна часрах тупма май килессе шанаҫҫӗ.

Раҫҫей ҫыннисене йӗркеллӗ пурӑнма уйӑхра 68,9 пин тенкӗ илсен те ҫитет-мӗн. Кун пирки «Ромир» тӗпчев холдингӗ хӑй ирттернӗ ыйтӑм тӑрӑх пӗтӗмлетнӗ. Маларах ҫынсем тата пысӑкрах укҫа пирки ӗмӗтленнӗ пулсан, халӗ вӗсем сахалпах ҫырлахма хатӗр-мӗн.

Сӑмах май каласан, халь асӑннӑ укҫа 2011–2012-мӗш ҫулсенчине ҫывӑх иккен. Ун чух ҫынсем йӗркеллӗ пурӑнма 62-65 пин тенкӗ кирлӗ тесе каланӑ. Пӗлтӗр ҫынсем 78,5 пин пирки ӗмӗтленнӗ, 2013-мӗшӗнче – 76,5 пиншӗн.

Илес тенипе алла лекекенни хушшинче уйрӑмлӑх 3 процент кӑна тесе пӗтӗмлетнӗ ҫав тӗпчеве ирттерекенсем. Ытти ҫулсенче уйрӑмлӑх 20-50 процент таран пулнӑ-мӗн.

Тата арҫынсемпе хӗрарӑмсем расна шухӑшлаҫҫӗ иккен. Арҫынсем 70,8 пин тенкӗ кирлӗ теҫҫӗ тӗк, хӗрарӑмсем уйӑхра 67,3 пин илсен те ырлӑхра пурӑнасса шанаҫҫӗ.

Ҫемьере иккӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралсан амӑш укҫине пама пуҫланӑранпа самай ҫул иртрӗ. Халӗ вӑл укҫа ҫур миллионтан кӑшт кӑна пӗчӗкрех.

Ача ҫуратнишӗн паракан тупрана пули-пулми тӑкаклама юрамасть: е ҫурт-йӗр условине лайӑхлатма ямалла, е пулас пенси валли тытса тӑмалла, е ачасене вӗрентме илмелле. Анчах ҫав укҫан пӗр пайне кулленхи тӑкак влали тесе хӑй вӑхӑтӗнче панӑччӗ-ха. Халӗ каллех ҫапла тума йышӑннӑ. Кулленхи тӑкак валли вӑл укҫаран 20 пинне илме юрать. Укҫа кирли пирки ыйтса ҫырнисене Пенси фончӗн территорири уйрӑмӗсенче е нумай ӗҫ тӑвакан центрсенче йышӑнаҫҫӗ.

20 пине амӑш укҫине тивӗҫнӗ пур ҫемьен те илме ирӗк пур. «Кӗмӗл» пама кӑҫал ҫулталӑкӗпех тата килес ҫулхи пуш уйӑхӗн вӗҫӗччен ҫырма юрать.

Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине халалласа пирӗн республикӑра та паян анлӑ мероприятисем иртеҫҫӗ. Паллах, чи пуян программа паян, ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче пулӗ. Шупашкарти Республика лапамӗнче, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ умӗнче парад хыҫҫӑн уяв малалла тӑсӑлӗ.

Чӑваш наци конгресӗн хастарӗсем те аяккине юлмасси пирки ЧНКн пресс-служби пӗлтерет. Каҫкӳлӗм, вунҫичӗ сехетрен пуҫласа вунсакӑр сехетчен, театр умӗнчи сцена ҫинче конгресс йӗркеленӗ концерт программине курса савӑнма май пулӗ.

«Янра, юрӑ», «Пӗртӑван Малинасем» ушкӑнсем, Елена Османова, Валерий Клементьев, Алина Федоровапа тата Денис Пугач паллах кӑҫалхи «Кӗмӗл cacӑ» фестиваль-конкурс ҫӗнтерӳҫисем хула халӑхӗпе хӑнасене хӑйсен чи лайӑх юррисене парнелӗҫ.

Раҫҫейре ҫӗнӗ уяв — Ашшӗн кунне — туса хурасшӑн иккен. Ӑна килес ҫултан календарьти паллӑ кунсен шутне кӗртме палӑртаҫҫӗ иккен. Унччен вара ку куна хӑҫан палӑртасси пирки пуҫ ватаҫҫӗ.

Ҫӗртмен виҫҫӗмӗш вырсарни кунне сӗнекенсем те пур. Ашшӗн кунне шӑпах ҫавӑн чухне Аргентинӑра, Аслӑ Брибанире, Ӗнчӗре (Индире), Канадӑра, Китайра, Турцинче, Францинче, Японире тата ытти хӑш-пӗр ҫӗршывра уявлаҫҫӗ иккен. Чӳк уйӑхӗн юлашки вырсарни кунӗнче текенсен хӑйсен ӑнлантарӑвӗ. Ҫав кун пирӗн ҫӗршывра Амӑшӗн кунне палӑртаҫҫӗ-ҫке. Ача-пӑчана ашшӗ те, амӑшӗ те кирлине шута илсен ик уява пӗрлештерни япӑх мар-тӑр. Юпа уйӑхӗн юлашки вырсарникунӗнче Дмитрий Донской ҫуралнӑ. Вӑл кнеҫ кӑна мар, нумай ача ашшӗ те пулнӑ. Нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче арҫынсен кунӗ евӗр йышӑннӑран ку уява Ашшӗсен кунӗ пек палӑртма сӗнекенсем те пур.

Ҫынсене те ҫак енӗпе шухӑш-кӑмӑла пӗлтерме ыйтаҫҫӗ.