Кӑҫал та пӗлтӗрхи пекех Шупашкарӑн 2-мӗш ҫӑви ҫине ҫитсе Ҫеҫпӗл Мишшин амӑшне асӑнчӗҫ. Пурӗ пиллӗкӗн ҫитрӗҫ — Ҫеҫпӗл Мишши енӗнчи тӑванӗсем, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ музей заведующийӗ Антонина Андреева, Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ Николай (Аҫтахар) Плотников.

Аса илтеретпӗр, пӗр хушӑ Николаева Укахви Николаевнӑн вил тӑпри ӑҫтине ҫухатнӑ пулнӑ, виҫӗмҫул кӑна Антонина Андреева тӑрӑшнипе тупайнӑ. Тӑванӗсем килмен хушӑра Ҫӗҫпӗл Мишшин амӑшӗн вил тӑприне юнашар пытарнӑ Виталий Михайловӑн (9 ҫулта вилнӗ) амӑшӗ тасатса-тирпейлесе тӑнӑ. Кӑҫал та Укахви Николаевнӑна асӑннӑ хыҫҫӑн чӑваш хастарӗсем юнашар выртакан пӗчӗк Виталие те асӑнчӗҫ, печени-пӗремӗкпе «хӑналарӗҫ».

Николаева Укахви Николаевна 1879 ҫулхи нарӑсӑн 21-мӗшӗнче (кӑҫал 135 ҫулхи юбилейӗ килет) хальхи Красноармейски районне кӗрекен Шывпуҫ Чуракасси ялӗнче ҫуралнӑ. 1970 ҫулхи раштавӑн 7-мӗшӗнче вилнӗ, 10-мӗшӗнче пытарнӑ. Юлашки ҫулӗсене хӗрӗ патӗнче пурӑннӑ. Хулана ӑна хӗрӗ 1952 ҫулта илсе килнӗ — ун чухне ялтисене пенси тӳлемен. Вӑл вӑхӑталла Чӑвашра выҫлӑх ҫулӗсем пулнине шута илсен кӑна Ҫеҫпӗл Мишшин амӑшӗн пурнӑҫне ҫӑмӑллатас тесе тунӑ ӗнтӗ.

Малалла...

Ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнчен пуҫласа ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗччен Шӑмӑршӑ районӗнче «Ҫемье ӑшши» пултарулӑх конкурсӗ пырать. Унта тӑлӑхсене хӑйсен хӳттине илекен ҫемьесем хутшӑнаҫҫӗ.

Конкурса ҫемьесен авторитетне хӑпартас, ырӑ ҫынсен тӗслӗхне кӑтартас тӗллевпе йӗркеленӗ.

Пултарулӑх конкурсне 4–17 ҫулсенчи ачасене опекӑна илнисем е хӑйсен тӑван ывӑлӗ-хӗрӗ пек документ хатӗрлесе йышӑннисем хутшӑнаяҫҫӗ.

Ҫӗнтерӳҫӗсене номинацисемпе палӑртӗҫ: «Ҫемьен визит карттӑчки», «Ылтӑн алӑ», «Килти Эрмитаж». Паян жюри пӗтӗмлетӳ тӑвӗ. Чи лайӑх ӗҫсене республика шайӗнче иртекен конкурса ярса парӗҫ. Мӗнпур ӗҫе вара Ачасене хӳтӗлемелли кун ячӗпе ирттерекен куравра курма май пулӗ.

Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун ҫывхарнӑ май ялсенче те тӗрлӗ мероприятисем иртеҫҫӗ. Ҫак уява паллӑ тума 1949 ҫулта йышӑннӑ. Пӗрремӗш хут ӑна 1950 ҫулта паллӑ тунӑ.

Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпара пурӑнакансем те ӑна ҫак кунсенче пӗчӗк ачасемпе паллӑ тунӑ. Ача пахчи, шкул, ял вулавӑшӗ клубра «Ачасем ырӑ кулӑпа ҫиҫеҫҫӗ» уяв йӗркеленӗ.

Мероприяти ялти клуб умӗнче иртнӗ. Унта пысӑк концерт иртнӗ, кашниех юрӑ шӑрантарма пултарнӑ. Шапӑрансем чӑвашсен илемлӗ тумне тӑхӑннӑ. Ачасене Алиса тилӗ тата Базилио кушак ӑҫи савӑнтарнӑ. Вӗсем пӗчӗкскерсемпе вылянӑ, тупмалли юмахсем панӑ, вӑйӑ картине тӑнӑ, сӑвӑннӑ…

Уявра ачасен куҫӗсем телейпе ҫиҫнӗ. Уяв вӗҫленсен Лаш Таяпари чиркӳ настоятелӗ Силуан иероманах ачасене кучченеҫсемпе хӑналанӑ.

Сӑнсем (17)

Лора Кеннингстон

Акӑлчан хӗрарӑмӗ Лора Кеннингстон Европӑри чи вӑрӑм юханшыв - Атӑл - тӑрӑх каякпа ишме палӑртнӑ. Вӑл ҫула 90 кунра парӑнтарасшӑн. Кун пирки Лора Кеннингстон блогра ҫырнӑ.

Аслӑ Британи ҫыравҫи тата блогерӗ ҫулҫӳреве Тверь облаҫӗнчен пуҫланӑ. Виҫӗ уйӑхра вӑл Атӑл хӗрринче вырнаҫнӑ чылай хулара пулса курасшӑн. Атӑл тӑрӑх ҫыравҫӑн 3500 ҫухрӑм ишме тивӗ. Хӑйӗн ҫулҫӳревне Caspian Challenge ят панӑ.

Лора ҫырнӑ тӑрӑх, ҫула вӑл пӗччен тухнӑ. Апат-ҫимӗҫ, тум илнӗ, унӑн талӑкне 12 сехет ишме тивӗ вӗт. Ҫапла 5000 калори ҫухатӗ. Ӑна ҫӑмӑл килмессине ӑнланать вӑл. Анчах вӑл Раҫҫей культурине курма пултарнӑшӑн савӑнать.

Мая Андреевна Карачарскова

Республикӑра ҫухалнӑ хӗрарӑма шыраҫҫӗ. Вӑл Пӑрачкав районӗнчи вӑрманта ҫухалнине пӗлтереҫҫӗ. Анчах юлашкинчен курнисем ӑна Шупашкарти ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗнче асӑрханине пӗлтереҫҫӗ.

Мая Андреевна Карачарскова, 1936 ҫулта ҫуралнӑскер, Ӳнер музейӗнче ӗҫленӗ. Вӑл — тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ.

Хӗрарӑм ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче ҫухалнӑ-мӗн. Ҫав кун вӑл упӑшкипе Пӑрачкав вӑрманне кайнӑ. Анчах иккӗшӗ унта пӗр пӗрне ҫухатнӑ. Мая Андреевна киле таврӑнман. Ӑна Шупашкарта Кривов урамӗнче курнӑ теҫҫӗ. Кӑна йӗрке хуралҫисем тӗрӗслӗҫ. Ҫавӑн пекех вӗсем йытӑсемпе вӑрманта шырасшӑн.

Мая Андреевна Карачарскова 155–160 сантиметр ҫӳллӗш. Пичӗ ҫаврака, ҫӳҫӗ тӗттӗм. Вӑл кӗрен куртка тӑхӑннӑ, шурӑ тутӑр ҫыхнӑ, хура атӑпа. Альцгеймер чирӗпе аптӑрать. Ӑна куракансене 241-323, 02 номерсемпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Ҫӗртмен 1-мӗшӗнче Шупашкарта ҫӗнӗ сквера савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӗҫ. Раҫҫей Паттӑрӗ Игорь Петриков ячӗллӗ сквер Университет урамӗнчи 10-мӗш ҫурт умӗнче вырнаҫӗ. Ӑна 18 сехетре уҫӗҫ.

Мероприятие Игорь Петриковӑн ашшӗ-амӑшӗ Анна Егоровна тата Анатолий Иванович хутшӑнӗҫ. Вӗсем ҫав микрорайонтах пурӑнаҫҫӗ.

Ун чухне Алина Иванова спортменкӑпа хускану тӑвӗҫ, фитнес-аэробика федерацийӗ спорт номерӗ кӑтартӗ, кӑпӑклӑ хӑмпӑсем вӗҫтерӗҫ. Ҫавӑн пекех сывлӑх автобусӗ ӗҫлӗ.

Халӗ сквера хӑтлӑлатса пӗтернӗ ӗнтӗ. Унта Шупашкарти строительство техникумӗн студенчӗсем тата «Зеленстрой» тӗмӗсем лартнӑ.

Сквера ҫамрӑксене патриотлӑх воспитанийӗ парас, геройсене манӑҫтарас мар тӗллевпе уҫаҫҫӗ. Ун чухне Игорь Петрикова халалласа мини-футбол ирттерӗҫ.

Ҫӗртмен 2-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче «Долгое время» документлӑ фильм кӑтартӗҫ. Ӑна 2012 ҫулта Егор Гайдар вилнӗ хыҫҫӑн ӳкернӗ. Ӑна пушӑн 19-мӗшӗ валли, Егор Тимурович 54 ҫул тултармалла пулнӑ чухне, хатӗрлесе пӗтернӗ.

Алексей Кудрин вице-премьер, Роснано пуҫлӑхӗ Анатолий Чубайс, экономика экс-министрӗ Андрей Нечаев тата ыттисем экономика реформисем епле ҫуралнине аса илеҫҫӗ.

Гайдарӑн пӗрремӗш арӑмӗнчен ҫуралнӑ ачисем Мария тата Петр ашшӗ пирки каласа кӑтартаҫҫӗ. Фильмра Егор Гайдарӑн хваттерӗне те ӳкернӗ. Вӑл Борис Ельцинпа кӳршӗллӗ пурӑннӑ.

Фильма Егор Гайдарпа тунӑ интервьюсене кӗртнӗ. Ӑна темиҫе ҫул каяллах ӳкернӗ-мӗн, анчах вӑл экран ҫине тухман.

Ҫӗртмен 2-мӗшӗнче пурне те 119-мӗш пӳлӗмре 15 сехетре кӗтеҫҫӗ.

«Атӑл» М-7 федераци ҫулӗ ҫине «Кушак куҫӗ» текен ҫутатакан хатӗрсем вырнаҫтарнӑ. Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх, вӑл — ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗшӗн питӗ кирлӗ япала. Ҫав пулӑшнипе тӗттӗмре водитель ҫула лайӑхрах курайӗ. Автотранспортӑн фари куҫа йӑмӑхтарать те руле тытса пыракан ҫул-йӗр паллисенчен ытла ҫуран ҫӳрекенсене каҫма ӳкерсе панӑ йӗрсене начар курать. «Кушак куҫӗ» текен ҫутатакан хатӗр пассажирсем валли тунӑ йӗре асӑрхама май парать.

Хальхи вӑхӑтра «Атӑл» федераци ҫулӗн Чӑваш Енпе иртсе пыракан пайӗ ҫинче ҫуран ҫӳрекенсем валли каҫмалли вырӑнсене ун пек хатӗрпе 13 тӗлте тивӗҫтернӗ. Кун пирки «Атӑл» упрдорӑн ӗҫе йӗркелекен пайӗ пӗлтернӗ. Малашне вӗсем тӑрӑх ҫулӑн пӗр енчен тепӗр енне хӑюллӑнтарах каҫма май килессе шанаҫҫӗ.

М.В. Ломоносов ячӗллӗ Мускаври патшалӑх университечӗн студенчӗсемпе преподавателӗсем Владимир кнеҫ палӑкне ларттарасшӑн маррине пӗлтернӗ. Палӑка Мускаври Воробьев сӑрчӗн пӑхмалли лаптӑкӗнче вырнаҫтарасшӑн иккен. Унӑн ҫӳллӗшӗ 24 метр тӑршшӗ пулмалла.

Студентсемпе преподовательсен шучӗпе Владимир кнеҫ палӑкӗ асӑннӑ аслӑ шкулӑн архитектура ансамбльне пӑсать. Мускаври патшалӑх университечӗ вара «Раҫҫейӗн визит карточки тата тӗнче аренинче мухтанмалли шутланать». Воробьев тӑвӗн пӑхмалли лаптӑкӗ геологи хӑрушлӑхӗ енчен те асӑрханмаллискер. 24 метр ҫӳллӗш монумент хӑпартса лартсан Воробьев сӑрчӗн тӑвайккийӗ ишӗлме пултарать.

Палӑка хирӗҫ тесе 42 пине яхӑн ҫын алӑ пуснӑ. Хула влаҫӗсем вара палӑка кӑҫалах уҫасшӑн.

Ҫӗнтерӳҫӗсене Праскки Витти чысланӑ самант

Ӗнер «Асамат» културӑпа курав центрӗнче «К.В. Ивановӑн чӗрӗ сӑмахӗ» республикӑри видеоконкурс ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ.

Хитре вулассипе ӑмӑртӑва хутшӑннисем Константин Ивановӑн хайлавӗсене суйланӑ. Видеоконкурсӑн тӗп теми «Нарспи» поэма пулса тӑнӑ. Ӑна 16 чӗлхе ҫине куҫарнӑ. Вӑл чӑваш литературинче кӑна мар, тӗнче литературинче те классикӑлла хайлавӗ шутланать. Культурӑпа курав центрӗнче «Нарспи» сыпӑкӗсем чӑвашла кӑна мар, вырӑсла та, украинӑлла та, акӑлчанла та янӑранӑ. «Нарсписӗр» пуҫне Константин Ивановӑн сӑввисене те вуланӑ.

Поэмӑна ҫырнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ чух та поэмӑна вулассипе конкурс ирттернӗ. Ун чух та ӑна Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ, Чӑваш Республикин халӑх художникӗ Праски Витти йӗркеленӗ. Ун чухне ачасем поэмӑна пуҫламӑшӗнчен пуҫласа вӗҫне ҫити вуланӑ.

Хальхи конкурса «Эткер» центр, Шупашкарти мониторинг тата аталану центрӗ, «Вырӑс музейӗ: виртуаллӑ филиал» центр тата маларах асӑннӑ курав центрӗ пӗрле йӗркеленӗ.

Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Канаш, Ҫӗрпӳ хулисенчи, Улатӑр, Йӗпреҫ, Канаш, Комсомольски, Муркаш, Ҫӗрпӳ, Ҫӗмӗрле, Вӑрмар, Елчӗк районӗсенчи 26 шкултан 82 ӗҫ ярса панӑ.

Малалла...