Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн Чӑваш Енри уйрӑмӗн хастарӗсем вӗри шыв хакӗ пирки иккӗленеҫҫӗ. Кун пирки регионти штаб элчи Светлана Лясина пӗлтернӗ. Халӑх фрончӗ ӑшӑ шывпа тивӗҫтерекенсем ҫавӑн хакне самай ӳстерме пултарнине тупса палӑртнӑ-мӗн. Ку вӑл шыв температурине виҫекен термометрсем улталанипе ҫыхӑннӑ иккен.

Вӗри шыв хакӗ пӗлтӗрхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен тытӑнса икӗ пайран тӑрать: сивӗ шывран (ӑна кубла метрпа виҫеҫҫӗ) тата ӑшӑ энергийӗнчен (Гкал).

Чӑваш Енӗн Стандартизаци, метрологи тата тӗпчев центрӗ термометрсене пӑхнӑ та ҫавсен пӗр пайӗ икӗ градуса кӑтартнине асӑрханӑ. Температурӑна тӗрӗс палӑртма градусӑн пӗчӗк пайӗ те пӗлтерӗшлине шута илсен кун пек хатӗрпе усӑ курма тӑхтаса тӑмалла пек. Унсӑр пуҫне хайхи термометрсем 1 градус таран тӗрӗс мар кӑтартаҫҫӗ иккен.

Ӑшӑ шыва виҫекен термометрпа коммерци тӗллевӗпе усӑ курни саккунлипе саккунсӑррине халӑх фрончӗн хастарӗсем Чӑваш Ен ертӳҫисене тӗрӗслеме ыйтаҫҫӗ. Вӗри шывпа ӑшӑшӑн тӗрӗс е тӗрес мар тӳлеттернине те тӗрӗслеттересшӗн-мӗн вӗсем.

Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Улатӑр хулинче тата районӗнче аварие пула газ пама пӑрахни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Инкек пула ун чухне 10,3 пин ҫурт ҫутҫанталӑк газӗсӗр тӑрса юлнӑччӗ. Авари 13 сехет те 25 минутра пулнӑ. Мӑкшӑ Республикинчи «Ардатов» ятлӑ газ валеҫекен станци тӗлӗнче пӑрӑх сиенленнӗ-мӗн те «Улатӑр-1» станцие кӗрекен объектсем шар курнӑ.

Инкеке яваплисем ҫийӗнчех сирме шантарнӑ пулин те хӑвӑрт кӑна юсама йывӑртарах ҫав ӗнтӗ. Чулхула облаҫӗнчен ятарлӑ бригада та пырса ҫитнӗ, анчах Инкеклӗ ӗҫсен министерстви газ пама тепӗр куннех пама тытӑнасса шантарни пурнӑҫа кӗреймен. Ҫапла вара Улатӑр хула администрацийӗнче ӗҫе акан 9-мӗшӗсӗр пӗтерме май килмест тени тӳрре килнӗ. Инкек ӗнер каҫхине кӑна сирсе пӗтернӗ.

Мария Каҫал

Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Хирти Мӑнтӑр ялӗнчи культура ҫуртӗнче поэзи каҫӗ иртнӗ. Унта аслисем те, шкул ачисем те Мария Каҫалпа тӗл пулма хаваспах пухӑннӑ. Марионелла Тимофеева (Мария Каҫал) Хирти Мӑнтӑр ялӗнче пурӑнать.

Сӑмах май каласан, Мария Каҫалӑн «Ҫул кӑтартрӗ пире анне пилӗ» кӗнеки «Чӑваш Ен литератури: 2103 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурсра «Асамлӑ йӗрке» номинацие хутшӑннӑ.

Марионелла Николаевна поэзие ачаранпах юратнӑ, хӑй те ҫырнӑ. Вӑл — ЧР Писательсен пӗрлӗхӗн, Писательсен пӗрлӗхӗн тӗнчери пӗрлешӗвӗн пайташӗ. Мария Каҫал республикӑра, районта иртекен конкурссене хутшӑнать. 2013 ҫулта иртнӗ «Чӑваш йӑмри» конкурсра «Чӑваш йӑмри» хайлавпа пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.

Каҫал тӑрӑхӗ 75 ҫул тултарнӑ ятпа иртнӗ уявра та унӑн «Каҫал ен» савви чылайӑшӗн кӑмӑлне кайнӑ.

Тӗлпулура чылай сӑвӑ янӑранӑ. Автор вуланине пурте тимлӗн итленӗ. Поэзи каҫӗ вӗҫленнӗ май пухӑннисем сӑвӑҫа ӑнӑҫусем тума ырлӑх-сывлӑх, ӑнӑҫу суннӑ.

Сӑнсем (9)

Кӑҫал Чӑваш Енре Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май кашни район-хулара кунпа ҫыхӑннӑ мероприятисем иртеҫҫӗ, «Нарспи» поэмӑна аслисем те, ачасем те вуласа тепӗр хут аса илеҫҫӗ.

Ҫак кунсенче Канаш районӗнчи Ҫӗнӗ Шелттем ялӗнчи вулавӑшра Константин Иванова халалласа тӗрлӗ мероприятисем йӗркеленӗ. Нумаях пулмасть унта «К.В.Ивановӑн «Нарспи» поэмине вулатпӑр» ятпа вулав сехечӗ иртнӗ. Унта 2-3-мӗфш классенче вӗренекенсем хутшӑннӑ.

«Нарспи» поэмӑна вуланӑҫемӗн Нарспи сӑнарӗ ачасене тыткӑнланӑ. Чи малтанах — илемӗпе, хӑйнееверлӗхӗпе.

Ачасем хальхи пурнӑҫра Нарспипе Сетнерӗн шӑпи мӗнлерех пулни пирки те шухӑшланӑ. Вӗсем ытти сӑнарсем пирки те шухӑшӗсене пӗлтернӗ.

Вулав сехечӗ хыҫҫӑн ачасем «2015 ҫул — К.В.Иванов ҫулталӑкӗ» куравпа паллашнӑ.

Ку хыпара эпир пӗр-пӗр савута рекламӑлас тесе ҫырмастпӑр-ха. Сӑмахӗ — хамӑр ҫӗршывра кӑларакан автомобиль рынокне аталантарасси пирки пырать. Реклама тесе шухӑшласран машина ятне те калама тӑхтаса тӑрӑпӑр. Хамӑр ҫӗршыври автомобиль савучӗсенчен пӗрин Шупашкарти салонӗ машинӑна ҫӑмӑллӑхлӑ кредитпа туянма май пуррине пӗлтерет. Патшалӑх кредитӑн 9,33 процентне саплаштарать иккен.

Сӑмахран, банк кивҫене 14,83 процентлӑ ставкӑпа парать. Ҫав процентран 9,33 процентне субсидиленӗ хыҫҫӑн ҫыннӑн кредита 5,5 процентпа кӑна тӳлемелле.

Кредитпа туянас тесен машина хакӗн 20 процентӗнчен кая мар тӳлемелле. Кивҫене 6 уйӑхран тытӑнса 36 уйӑх таранлӑх параҫҫӗ.

Кирек епле кредит илес пулсан та паспорт тата тупӑша кӑтартакан справка ыйтаҫҫӗ. Кунта та ҫаплах.

Ака уйӑхӗн 6-13-мӗшӗсенче Улатӑр районӗнчи Атратьри вӑтам шкулта «Кайӑксен эрни» иртет.

Эрнелӗх литературӑпа тата экологипе ҫыхӑннӑ вӑйӑран пуҫланнӑ. Ӑна 2-мӗшпе 3-мӗш классен ертӳҫи С.И.Михеева ирттернӗ. Ачасем Пӗтӗм тӗнчери кайӑксен кунӗ халӑхсен хушшинчи экологи уявӗ пулнине, ӑна ҫулсерен ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче паллӑ тунине пӗлнӗ.

Раҫҫейре ку уяв кайӑксемпе ҫыхӑннӑ чи паллӑ уяв шутланать. Шӑпах ҫак кун 1906 ҫулта кайӑксене сыхлас енӗпе Пӗтӗм тӗнчери конвенцие алӑ пуснӑ.

Светлана Ивановна Михеева ачасене кайӑксен тӗнчи пысӑк, тӗрлӗрен пулнине каласа кӑтартнӑ. Шапӑрлансем кайӑксем пӗчӗккинчен пуҫласа пысӑккисем таранах пулнине пӗлнӗ. Тӗслӗхрен, пингвин.

Эрнелӗх пынӑ май ачасем ӳкерчӗксен, сӑвӑсен, юрӑсен конкурсӗсене хутшӑнӗҫ. Эрнелӗх вӗҫӗнче вӗсем «Сӑрҫи» заповеднике экскурсие ҫитӗҫ, шӑнкӑрч вӗллисем ҫакӗҫ. Чи хастаррисене грамотӑсемпе, пылак парнесемпе чыслӗҫ.

Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗ хыҫӗнче кадет шкулӗ тума палӑртаҫҫӗ. Эскиз проектне хатӗрлеме конкурс ирттересси пирки официаллӑ майпа пӗлтернӗ тӑрӑх, проект валли республика хыснинчен 486 пин тенкӗ уйӑрмалла.

Техника заданийӗнче палӑртнӑ тӑрӑх, шкул виҫӗ хутлӑ икӗ корпусран тӑрӗ: вӗренмеллинчен тата ҫывӑрмаллинчен. Вӑл 3,02 гектар ҫинче вырнаҫӗ. Кадет шкулӗ валли воллейбол тата баскетбол вылямалли лаптӑклӑ стадион, хоккей вылямалли вырӑн тата тӑмалли плац пулмалла.

Кадет шкулӗнче 400 ача таран ӑс пухасса шанаҫҫӗ. Унта 7–11-мӗш классенче вӗренме илӗҫ.

Тума палӑртакан шкула Совет Союзӗн Геройӗн А.В. Кочетовӑн ячӗллӗ кадет шкулне куҫарма палӑртаҫҫӗ-мӗн. Вӑл шкул паян Шупашкарти Константин Иванов урамӗнче, 1932-мӗш ҫулта туса лартнӑ ҫуртра вырнаҫнӑ.

Ака уйӑхӗн 1–30-мӗшӗсенче Чӑваш наци музейӗнче «Янра, чӑваш чӗлхи!» чӑваш чӗлхин уйӑхлӑхӗ иртет. Унпа килӗшӳллӗн музейра интерактивлӑ мероприятисем, ӑсталӑх класӗсем, лекцисем, уявсем иртӗҫ.

Мӗнпур заняти тӳлевлӗ пулнине пӗлтереҫҫӗ. Унта хутшӑнас тесен малтан заявка памалла.

Тӗслӗхрен, «Асанне арчинчен», «Кӗпе уйра ҫитӗнни ҫинчен», «Айтӑр вӑййа тухар-и?», «Юрӑ-кӗвӗ йывӑҫӗ», «Ҫеҫпӗл Мишшин юрату поэми» тата ытти темӑсемпе занятисем иртӗҫ.

Пиҫиххи явас, тӗрлес, чустаран Нарспи хӗре ӑсталас тата ытти енӗпе ӑсталӑх класӗсем йӗркелӗҫ. Шкул ачисем валли «Йӑлтах пӗлес килет!» пӗлӳпе тавракурӑм программи пулӗ.

Ӗлӗкхи чӑвашсен тумӗсем, хальхи тумтир, пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрсем, чӑваш календарӗ, чӑвашсен йӑли-йӗрки, чӑвашсен ҫырулӑхӗн историйӗ пирки лекцисем вулӗҫ.

Ҫавӑн пекех Ҫеҫпӗл Мишши музейӗнче, Константин Иванов ячӗллӗ музейра экскурсисем иртӗҫ, куравсем йӗркелӗҫ.

Шупашкарти парксем ҫӑва тухма хӗрӳ хатӗрленеҫҫӗ. Ара, ҫынсене, ачасене илӗртмелле вӗт, канмашкӑн йыхравламалла.

Шупашкарти А.Г.Николаев ячӗллӗ ача-пӑча паркӗнче кӗҫех юмахри сӑнарсем пурӑнма тытӑнӗҫ. Хула администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, унта тилӗпе йӑвача, Буратино, Шарик йыта пулмалла.

Арт-объектсене хула хыснинчи укҫапа туянӗҫ. Кун валли пӗтӗмпе 75 пин тенкӗ кирлӗ-мӗн. Юмахри сӑнарсене Ростов облаҫӗнчен туянӗҫ.

Кашни сӑнар 1 метр ҫурӑ ҫӳллӗш пулӗ. Юмахри сӑнарсене ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун, хӑтлӗҫ. Ун чухне ҫуллахи сезона та савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӗҫ.

Ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Раҫҫейре ҫулсерен иртекен «Библиокаҫ» акципе килӗшӳллӗн ЧР Наци вулавӑшӗнче Андрей Васильев режиссерӑн «Нарспи» фильмне кӑтартӗҫ.

Юрӑллӑ-кӗвӗллӗ «Нарспи» фильма Константин Ивановӑн поэми тӑрӑх хатӗрленӗ «Нарспи» мюзикла тӗпе хурса ӳкернӗ. Фильм пултарулӑх стилӗпе тата ӳнер енӗпе палӑрать, икӗ сехете тӑсӑлаканскере пӗр сывламасӑр пӑхма пулать.

Профессионал вокала, хореографие, илемлӗ сценӑсене, ятарлӑ эффектсене пула «Нарспи» кино куракансен асӗнче яланлӑхах юлӗ.

Аса илтерер: «Нарспи» фильма пӗлтӗр ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарта пӗтӗм тӗнчери фестивальте пӗрремӗш хут кӑтартнӑ. Ӑна куракансем лайӑх йышӑннӑ.

Ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче пурне те ЧР Наци вулавӑшӗнче 19 сехетре 119-мӗш пӳлӗмре кӗтеҫҫӗ.