Павел Вязов

Ӗнер, нарӑсӑн 3-мӗшӗнче, ирхине Хаваровск крайӗнчи ҫар чаҫӗнче пирӗн чӑваш салтакӗ сарамсӑр вилнӗ. Фургонра сакӑр салтак пулнӑ. Пӗри хӑвӑрт ҫунакан шӗвекпе усӑ курса кӑмака хутма тӑнӑ. Фургон ҫунма тытӑннӑ.

Салтаксем ҫӑлӑннӑ. Анчах кӗтесре ҫывӑракан каччӑ тухайман. Вӑл шӑпах пирӗн ентеш пулнӑ. Павел Вязов — Ҫӗнӗ Шупашкарта каччи.

Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫар комиссариатне кун пирки нарӑсӑн 1-мӗшӗнче 23 сехетре пӗлтернӗ. Ун чухне Хабаровск крайӗнче ир пулнӑ. Ҫар комиссариачӗ каланӑ тӑрӑх, ҫичӗ салтак ҫӑлӑннӑ, пирӗнни ҫеҫ тухайман…

Салтак ӳтне Чӑваш Ене хӑҫан илсе килесси паллӑ мар-ха. Ку тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Шупашкарта ятарлӑ сайт ӗҫлет. Унта кӗрсе маршрут таксийӗсем мӗнле хӑвӑртлӑха ҫӳренине сӑнама пулать. Кун пирки Чӑваш Республикин влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Общество транспорчӗ мӗнле ҫӳренине 2015 ҫулхи пуш уйӑхӗнченех сӑнама пулать. Ку — Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн Алексей Ладыковӑн пуҫарӑвӗ.

Шупашкарти пур общество транспортне те ГЛОНАСС системӑпа тивӗҫтернӗ. Унӑн даннӑйӗсем ятарлӑ сервера килеҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне урапасен хӑвӑртлӑхне 224 камера сӑнама пулӑшать. Вӗсене хулара вырнаҫтарнӑ.

Сайта кӗрсен хӑвӑра кирлӗ маршрут таксийӗн номерне суйламалла ҫеҫ.

Чӑваш Республикинчи кинематографистсен пӗрлешӗвӗ тӑван халӑхӑмӑрӑрӑн пӗрремӗш киноактриси ҫуралнӑранпа 113 ҫул ҫитнине ҫӑкӑр-тӑварпа асӑннине пӗлтерет.

ЧР кинематографистсен пӗрлешӗвӗн пайташӗсем тата чӑваш киноискусствипе кӑсӑкланакансем Тани Юнӑн Карачура патӗнчи масар ҫинчи вилтӑпри ҫине кайса килнӗ. Ушкӑна пӗрлӗх пуҫлӑхӗ Ультияр Цыпленков ертсе пынӑ. Унпа пӗрле унӑн ҫумӗ Илтимӗр Ефремов, Тани Юн тӑванӗ Светлана Березкина поэтесса, Юрий Сергеев режиссер, Юрий Спиридонов кинопродюсер, Николай Сахаров видеооператор тата 90-мӗш ҫулсенче «Чӑвашкино» пуҫлӑхӗ пулнӑ кайнӑ.

Кинематографистсем 2016, 2017, 2018-мӗш ҫулсем наци кинематографишӗн пысӑк пӗлтерӗшлӗ ҫулсем пулнине палӑртнӑ. Кӑҫал, ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, пӗрремӗш чӑваш фильмӗ «Атӑл пӑлхавҫисем» пысӑк экран ҫине тухнӑранпа 90 ҫул ҫитет. Ҫав куна халалласа ҫӗртмен 23-мӗшне Чӑваш кино кунӗ ят парсан тесе шухӑшлаҫҫӗ масар ҫине пухӑннӑ хастарсем. 2017 ҫулхи раштав уйӑхӗн 28-мешӗнче кино ӳкерес, сутас тата халӑх патне фильмсене илсе ҫитерес тесе йӗркеленӗ «Чӑвашкино» киностудине йӗркеленӗренпе 90 ҫул ҫитет.

Малалла...

Ҫапла, ватӑсем те йӗлтӗр ҫине тӑраҫҫӗ. Ҫулне кура мар хастар кинеми-мучисем Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центра ҫӳреҫҫӗ. Анчах пулӑшу ыйтма мар. Пӗрле пухӑнса сывлӑха ҫирӗплетме.

Спорт сывлӑх ҫулӗсене, иммунитет тата гормон тытӑмӗсене, чӗрепе юн тымарӗсене, апат ирӗлтерекен органсене лайӑх витӗм кӳрет тесе ҫирӗплетнӗ май йӗлтӗрпе хаваспах ярӑнаҫҫӗ.

Килте пусӑрӑнса, тивӗҫлӗ канӑва кайсан никама кирлӗ маррине туйса ларасран чӗрӗлӗх кӗртекенни, паллах, — Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрӗ. Ҫулланнисем валли унта тӗрлӗ ушкӑнсем йӗркеленӗ. «Бодрость» (чӑв. Патварлӑх) клубне ҫӳренӗ май кинеми-мучисем пӗрле пухӑнса тренажер залне те каяҫҫӗ.

«Шупашкарти савни» спектакле аслӑрах ҫулхисем кӑна мар, 35–40-рисем те, мӗн тесен те, астӑваҫҫех пулӗ. Вӑл сцена ҫинчен кайни ҫирӗм ҫул ҫитрӗ. Халӗ вара Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ ӑна тавӑрма шутланӑ. Анчах унчченхи пайсенчен пӗрне кӑтартмӗҫ. Хальхинче куракансем унӑн улттӑмӗш серипе киленӗҫ. «Шупашкарти савни 20 ҫул иртсен» камите курма театр нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче йыхравланине эпир пӗлтернӗччӗ.

Камите 25-мӗшӗнче кӑна мар, 27-мӗшӗнче те кӑтартӗҫ.

1991 ҫулта пуҫласа кӑтартнӑ ҫак камит авторӗ — Чӑваш Енӗн искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Николай Сидоров. Режиссерӗ — Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Вячеслав Оринов, художникӗ — Лариса Комиссарова, композиторӗ — Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Юрий Кудаков, ташшисене лартаканӗ — Чӑваш Енӗн халӑх артисчӗ Юрий Свинцов.

Шухӑшланипе шур пӳрт лартаймӑн теҫҫӗ те, анчах выртан каска мӑкланни те паллӑ. Чӑваш Енри тӳре-шара хамӑр патра ҫӗлекен шкул формине республика тулашне те сарасшӑн. Кун пирки вӗсем паян ирттернӗ канашлура сӳтсе явнӑ. Унта республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев та, экономика аталанӑвӗн тата вӗренӳ министрӗсем Владимир Аврелькин тата Владимир Иванов та хутшӑннӑ.

Владимир Аврелькин ӗнентернӗ тӑрӑх, ҫӑмӑл промышленноҫӑн республикӑри предприятийӗсем (сӑмах кунта шкул форми ҫӗлекенсем пирки пырать) ют ҫӗршыври компанисемшӗн халех конкурент пулса тӑнӑ. Михаил Игнатьев Элтепер вӗсен республика тулашне те тухмаллине палӑртса хӑварнӑ.

Сӑмах май каласан, хальхи вӑхӑтра пирӗн тӑрӑхра шкул формине «Кайсаров», ОВАС, «Аврора», «Элита» предприятисем ҫӗлеҫҫӗ.

Нумаях пулмасть ҫӗршывӑн тӗп хулинче вырнаҫнӑ Раҫҫейӗн Суту-илӳпе промышленность палатинче «Citi» фондӑн пӗчӗк усламҫӑлӑхри Раҫҫей премийӗсем» вунпӗрмӗш конкурсне пӗтӗмлетнӗ.

Citi фонд пӗчӗк усламҫӑлӑха сарассипе ӑнӑҫлӑ ӗҫлекенсене тата пӗчӗк усламҫӑсене укҫа-тенкӗ парса пулӑшакансене чыслать.

2015 ҫулта микрофинансировани енӗпе инновацисене пурнӑҫа кӗртекен лидера Пӗчӗк бизнеса аталантаракан Чӑваш Енри агентство палӑрнӑ. Пӗлтӗр строительствӑра чи маттур предприниматель ятне Сӗнтӗрвӑрринчи «Посад» обществӑн пуҫлӑхӗ Александр Афанасьев тивӗҫсе преми илнӗ. «АПМБ» аналитика обществин Сӗнтӗрвӑрринчи уйрӑмӗн финанс аналитикӗ Ольга Шиверова «2015 ҫулхи чи лайӑх кредит эксперчӗ» пулса тӑнӑ.

2005 ҫулта йӗркелеме тытӑннӑ ӑмӑртӑва фонд тӗнчери 32 ҫӗршывра ирттерет. Раҫҫейре конкурса йӗркелеме РФ Экономика министерствипе Суту-илӳ палати те пулӑшать.

Илемлӗ пулас тесе хӑшӗ-пӗри укҫасӑр тӑрса юлать. Тӳлевсӗр косметика процедурине килеҫҫӗ те кредит илсе тухса каяҫҫӗ.

Хӗрарӑмсем 80 пин тенкӗлӗх косметика туянаҫҫӗ. Ку — серепе. Процедура тунӑ хыҫҫӑн хӗрарӑмсене уйрӑм пӳлӗме илсе каяҫҫӗ. Лешсем гипноз тунӑ евӗр хыҫран утаҫҫӗ. Калаҫсан хӗрарӑмсем хӑйсем те сисмеҫҫӗ — кредит килӗшӗвне алӑ пусаҫҫӗ.

Клиентсене телефонпа шӑнкӑравласа тупаҫҫӗ. Хӑшӗ-пӗрне конкурсра выляса илнӗ, ҫавна май тӳлевсӗр процедура тума май пур тесе суяҫҫӗ. Кредичӗсене кайран темиҫе ҫул тӳлеҫҫӗ.

Кун пирки тӗнче тетелӗнчи канашлусенче те ҫыраҫҫӗ. Анчах, Роспотребнадзор пӗлтернӗ тӑрӑх, косметикӑна каялла тавӑрса пама юрамасть. Кунашкаллисенчен шар курнисем Раҫҫейре — ҫӗр-ҫӗр. Экспертсем каланӑ тӑрӑх, ку ултав пулнине ӗнентерме йывӑр.

Йӗпреҫри 1-мӗш шкулта ӑс пухакан Диляра Вахитова пӗр ҫулта республика тата район пуҫлӑхӗсен стипендине тивӗҫнӗ. Хӗр вӗренӳре кӑна мар, пултарулӑхра маттур. Вӑл вокалпа интересленет.

Дилярӑна шкулта пурте пӗлеҫҫӗ. Унсӑр пӗр мероприяти те иртмест. Икӗ ҫул каялла ӑна «Шкул республикин» президентне суйланӑ. Диляра тӑрӑшнипе ачасен общество пӗрлешӗве аталанать. Ачасем унран тӗслӗх илме, ун пек пулма тӑрӑшаҫҫӗ.

Диляра пур ҫӗре те ӗлкӗрет: спортпа та туслӑ вӑл. Пур предметпа та лайӑх вӗренсе пырать вӑл. 1-мӗш класранпа ачасен ӳнер шкулӗн сукмакне такӑрлатать.

Дилярӑн ҫемйинче пурте вулаҫҫӗ: тутарла, чӑвашла, вырӑсла, акӑлчанла. Хӗр тӗрлӗ конкурса хутшӑнса малти вырӑнсене ҫӗнсе илнӗ. Диляра халӗ РФ Президенчӗн премине те илме тивӗҫ пулнӑ.

Статистика кӑтартнӑ тӑрӑх, юлашки эрнере Раҫҫейре ӗҫсӗррисен йышӗ ӳснӗ. Кун пирки lenta.ru портал пӗлтерет.

Ӗҫсӗрлӗх хӑвӑрт ӳснисен йышне пирӗн республика та кӗнӗ. Пӗтӗмӗшле илсен, юлашки эрнере Раҫҫейре ӗҫсӗр ҫынсен хисепӗ 3,4 процент ӳснӗ. Кӑтарту 1 миллиона ҫитнӗ. Ку 82 региона пырса тивет. Списока Коми Республики, Ингушети, Киров облаҫӗ ҫеҫ кӗмен.

Чӑваш Енре, шел те, ӗҫсӗррисен йышӗ чакмасть, пушшех те — ӳсет. Ку енӗпе Тува, Крым, Алтай, Буряти, Адыгей, Пушкӑрт, Мари, Мӑкшӑ республикисем, Магадан, Кустӑрма, Сахалин, Кисан, Омск облаҫӗсем «палӑрнӑ».