Пӗлтӗр Шупашкар хула администраци аллине куҫнӑ «Ҫеҫпӗл» ҫуртне ЧР Культура министерствине парасшӑн.

2014 ҫулта кинотеатр хупӑнсан ҫурт валли ҫӗнӗ хуҫа шыранӑ, анчах тупайман. Ҫавна май унта ачасемпе ҫамрӑксен пултарулӑхӗн аталанӑвӗн академине уҫма йышӑннӑ. Унта ача-пӑча журналистика шкулӗ, сӑн ӳкерме вӗрентекен уйрӑм, хореографи тата хор уйрӑмӗсем вырнаҫмалла пулнӑ. Анчах палӑртнине вӗҫне ҫитиех пурнӑҫлайман.

ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫурта ведомство харпӑрлӑхне куҫарас ыйтӑва татса паман-ха. Анчах «Ҫеҫпӗлӗн» ҫӗнӗ хуҫа пуласси паллӑ. Ведомство шухӑшӗпе, ҫуртпа тӗллевлӗн усӑ курмалла, ҫавӑнпа пӗр зала Ҫамрӑксен театрне, ку таранччен хӑйсен ҫурчӗ пулманскере, памалла. Ҫав вӑхӑтрах икӗ залра та кино кӑтартӗҫ.

Анчах «КВН-щиксемпе» «Артефакт» Ҫамрӑксен театрӗпе юнашар ӗҫлесшӗн мар. Ведомство вӗсем валли хулара урӑх ҫӗрте те вырӑн пуррине палӑртнӑ, анчах хальлӗхе офис сӗнмен-ха.

Ҫӗмӗрлере ҫарпа патриотизм клубӗсен тата параппанҫӗсен дефилине тата «Марш ансамблӗсен парачӗ» плац-концерт ирттермелле.

Ҫитес уйӑхӑн 10-мӗшне палӑртса хунӑ мероприятие хулан 100 ҫулхине халалланӑ. Мероприяти тӗллевне патриотизм воспитанине сарассипе ӑнлантараҫҫӗ.

«Паян строй хатӗрленӗвӗ, параппанҫӑсен колоннӑпа утса иртесси, ҫар ӳнерӗсен элеменчӗсем вӑйлӑ аталанаҫҫӗ. Ҫавӑнпа та фестиваль-конкурс Чӑваш Республикинче патриотизмла ӳстерессин тӑсӑмӗ шутланать», — ӑнлантарнӑ Ҫӗмӗрле хула администрацийӗн сайтӗнче.

Хулари ача-пӑча пултарулӑх центрӗ фестивале республикӑри ҫамрӑк армеецсен уйрӑмӗсене, ҫарпа патриотизм клубӗсене, параппанҫӑсене хутшӑнма чӗнсе калать. Ыйтса пӗлмелли тупӑнсан Юлия Жданович ятлӑ ҫын патне 8(905)46-81-51 номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене авторне тавӑрса панӑ

Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене сӑнлакан пилӗк юланутран тӑракан монументаллӑ композицие хула пуҫлӑхӗсем унӑн авторне, Фёдор Мадуров кӳлепеҫӗне, тавӑрса панӑ.

Ҫак кӳлепе Шупашкара Етӗрне ҫулӗпе кӗнӗ вырӑнти ункӑра вырнаҫнине, каярах ӑна влаҫрисен йышӑнӑвӗпе Шупашкарӑн 500 ҫуллӑхӑн паркне куҫарнине маларах Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, кӳлепе авторӗн шухӑшӗпе унӑн ҫӗнӗ вырӑнӗ ытла та килӗшӳсӗр, Шупашкар ҫыннисен шухӑшӗпе юланутсем халь Мускава мар, Шупашкарӑн 500 ҫуллӑхӑн паркӗнчен анӑҫарах вырнаҫнӑ мунчана каяҫҫӗ имӗш.

Ҫу уйӑхӗнче «Ирӗклӗх» чӑваш халӑх пӗрлӗхӗ хула администрацийӗ патне ҫырупа тухнӑ, унта вӑл чӑвашсене Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене сӑнлакан пилӗк юланутран тӑракан монументаллӑ композици ытла та япӑхланса кайнипе пӑшӑрханнӑччӗ. «Ирӗклӗх» Шупашкар хула администрацине монументаллӑ композицие ытла та япӑхлантарса янӑшӑн яваплисене палӑртма тата кӳлепен малашлӑхӗ пирки пӗлтерме ыйтнӑччӗ. Халӗ, ав, кӳлепене ҫӗнетес вырӑнне унӑн авторне тавӑрса панӑ.

Малалла...

Ҫамрӑксен театрӗ фестивале хутшӑнма хатӗр

Шупашкарта ҫамрӑксен наци театрӗсен фестивалӗ пуҫласа иртет. Вӑл авӑн уйӑхӗн 19—23-мӗшӗсенче пулмалла.

«Сказочная палитра» (чӑв. Юмах палитри) театр форумне Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ республикӑн Культура министерстви пулӑшнипе йӗркелет. Фестивале Хусанти, Йошкар-Олари, Чӗмпӗрти, Шупашкарти ҫамрӑксен театрӗсем тата Саранскри наци драма театрӗ хутшӑнмалла. Театр форумӗ вӑхӑтӗнче спектакльсене наци чӗлхисемпе: чӑвашла, тутарла, ҫармӑсла — кӑтартӗҫ. Вӗсене вырӑсла синхрон мелӗпе куҫарӗҫ.

Фестивальти спектакльсене Мускавран, Ӗпхӳрен ятарласа чӗнсе илнӗ критиксемпе: ӳнер пӗлӗвӗн кандиадачӗ Ирина Мягковӑпа тата Пушкӑртстан Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗпе Дина Давлетшинапа — сӳтсе явӗҫ. Форума хутшӑннӑ спектакльсене тата артистсене тӗрлӗ номинаципе чыслассине те палӑртса хунӑ.

Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш брйолерӗ» акционерсен уҫӑ обществинче кӑштахран 550 ҫын ӗҫсӗр юлма пултарать. Ҫак цифрӑна тата факта паян Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура асӑнса хӑварнӑ. Унти ҫивӗч лару-тӑрӑва Элтепер ШӖМпе тата прокуратурӑпа пӗрле татса памаллине палӑртса хӑварнӑ.

Чӑн та, хапрӑка панкрута кӑларма республикӑн Арбитраж судне панӑ. Ларӑва унччен куҫарчӗҫ, ҫитесси юпа уйӑхӗ 5-мӗшӗнче пулмалла. Маларахри лару вӑхӑтӗнче Чулхулари «Корма и концентраты» предприяти «Чӑваш бройлерӗн» парӑмне тӳлесе татма, предприятие панкрута кӑларма кирлӗ мар тесе сӗннӗ.

Хапрӑкӑн акцийӗн 49 проценчӗ Чӑваш Енӗн харпӑрлӑхӗнче пулнине кура ӑна республика сутса яма йышӑннине, анчах туянас кӑмӑллисем тупӑнманнине кура акцие сутма май килмен.

Палӑк малтан ҫапларахчӗ

Шупашкарти «Ашмарин урамӗ» чарӑнуран Кӳкеҫ еннелле кайнӑ ҫул ҫавринче «Уйӑх ҫинчи хӗр» палӑк туса лартнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Пӗлтӗр пуҫласа лартнӑ скульптурӑна кӑҫал унӑн авторӗ Андрей Молоков ҫуллетнӗччӗ: палӑк ҫӳллӗшӗ 6 метра яхӑнччӗ.

Скульптор маларах уйӑх ҫинчи пикепе юнашар пӗр енне унӑн каччине Асана, тепӗр енне Пинеслуна (паллӑ юмахра Уйӑх ҫине лекнӗ хӗре ҫапла чӗннӗ) тухатнӑ амаҫури амӑшне тӑратассине пӗлтернӗччӗ.

Улӑм палӑк ӗмӗрӗ вӑрӑм пулмарӗ. «Ҫыхӑнура» порталта пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑматкун каҫхине вӑл ҫунса кайнӑ. Хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, палӑка такам юри чӗртсе янӑ. Теприсем пӗр-пӗр ҫын пирус тӗпӗ пенӗ пуль те, ҫавӑнпа тивсе илнӗ тесе тӗшмӗртеҫҫӗ.

Ҫак уйӑхӑн 20-мӗшӗнчен пуҫласа юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗччен пирӗн республикӑра пӑшал ҫакса хӑюллӑнах утма юрать. Асӑннӑ тапхӑрта сунарҫӑсем валли сунар вӑхӑчӗ пырать.

Сунарҫӑсене шывра ишекен, улӑх-ҫаранта, вӑрманта, хирте, ҫеҫенхирте пурӑнакан кайӑксене тытма ирӗк панӑ.

Йӗрке хуралҫисем палӑртнӑ тӑрӑх, сунара ҫӳреме ирӗк панӑ ҫак тапхӑрта саккуна пӑсакансем те час-часах тупӑнаҫҫӗ. Вӗсем хӗҫ-пӑшалпа усӑ курас, ӑна упрас йӗркене пӑсаҫҫӗ. Пӑшала ҫухатса хӑваракансем те ҫак вӑхӑтра йышланаҫҫӗ. Ӳсӗр пуҫпа пӑшал ҫакса утни те йӗркене пӑсни шутланать — уншӑн административлӑ майпа явап тыттарса 2 пинрен пуҫласа 5 пин тенкӗ таран штрафлаҫҫӗ, пӑшала тата патрона туртса илме пултараҫҫӗ. Ӳсӗр мар тесе медицина тӗрӗслевӗ тухма килӗшмесен каллех явап тытма тивет.

Фермӑсене тӗрӗслевҫӗсем пахалаҫҫӗ

Хӗлле урапа, ҫулла ҫуна хатӗрлеме хушнӑ чӑваш. Патӑрьел районӗнчи хуҫалӑхсем кӗркунне фермӑсене янтӑламалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Хӑш хуҫалӑх ферминче еплерех лару-тӑру пулнине районти ятарлӑ комисси вырӑна тухса тӗрӗсленӗ.

«Корма» агрофирмӑра ӗне-выльӑх тӑракан вите кивӗ. Саплӑклӑ пулсан та япала таса пултӑр тенине шута илсе шыв пӑрӑхӗсене ҫӗнетни, урайӗнчи ҫӗрнӗ хӑмасене улӑштарни пирки Патӑрьел район хаҫачӗ «Авангард» пӗлтерет. Унта тӗрӗслевҫӗсем пулнӑ вӑхӑта фермӑна дезинфекцилесе ӗлкӗрмен пулнӑ, анчах ҫывӑх вӑхӑтра ҫак ӗҫе пурнӑҫласшӑннине пӗлтернӗ. «Родина» ял хуҫалӑх производство кооперативӗнче ятарлӑ бригада чӗнсех витене тирпейлеттересшӗн. «Тойсинская» агрофирмӑра витесене дезинфекцилесе шуратнӑ.

Фермерсем патне те ҫитнӗ. Кзыл Камышри Ф. Бурганов выльӑх валли апат ҫителӗклӗ хатӗрленӗ. Кзыл Чишмари Ф. Замалетдинов та хӗле тӗплӗ хатӗрленнӗ. Кивӗ Ахпӳртри И. Каргина фермер хуҫалӑхӗнче стенасене тултан сӑрланӑ, шалтан та ҫӗнӗ сӑн кӗртеҫҫӗ.

Именкассинчи В. Кириллов фермерӑн та вӑкӑрсем тӑракан витере тап-таса.

Малалла...

Патӑрьел районӗнчи Турхан ялӗнче пурӑнакан Николай Пирожковӑн утарӗнче пыл пуҫтарма кӑна мар, вӑхӑта усӑллӑ ирттерме те пулать. Арҫын ку енӗпе ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗсене тӑтӑшах хутшӑнать. Унта вӑл утара ҫӗнетмелли мелсем пирки пӗлнӗ.

Николай Пирожков виҫӗ метр тӑршшӗ вӗлле хатӗрленӗ, унта хурт-хӑмӑр янӑ. Шалта выртмалли вырӑн тунӑ. Ку — лӑпланмалли пӳлӗм. Хурт-хӑмӑр ӑсти каланӑ тӑрӑх, ку питӗ усӑллӑ. Пыл хурчӗсем сӑхасран шикленмелле мар. Николай Пирожковӑн вӗсем урӑх йышшинчен, сӑхмаҫҫӗ. Унта шкул ачисем, ача пахчине ҫӳрекенсем час-часах килеҫҫӗ. Шӑпарлансем пылпа сӑйланаҫҫӗ, хурт-хӑмӑр пирки чылай ҫӗннине пӗлеҫҫӗ.

Сӑмах май, Николай хӑйӗн йӑхӗнчи ӗҫе малалла тӑсать. Унӑн ашшӗ, аслашшӗ вӗллесем тытнӑ.

Пулаҫҫӗ вӗт ҫынсем — пуринпе те ҫапӑҫса ҫӳрекенсем. Пирӗн ялта, Трак тӑрӑхӗнче, (ялне палӑртмастӑп, атту ҫак ҫын киле вӑрҫӑнма килӗ, унран темӗн те кӗтме пулать) тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ хӗрарӑм, 70-е ҫитнӗскер, пурӑнать. Ку вӑхӑтра лӑпкӑ пурнӑҫпа, мӑнуксемпе киленмелле пек. Анчах вӑл ҫил-тӑман пек авӑрттарса-ҫавӑрттарса ҫӳрет. Ялта вӑл вӑрҫӑнман ҫын та юлмарӗ пуль. Юрать, кӳршӗллӗ пурӑнмастпӑр, унсӑрӑн пӗр кун та лӑпкӑ ҫывӑраяс ҫук.

Кӳршисем пирки ахальтен мар сӑмах пуҫларӑм-ха. Лешсем вырӑнпах выртакан ашшӗ патне хуларан килсе ҫӳреҫҫӗ. Ку хӗрарӑм ҫапӑҫмалли сӑлтав кӑна шыраса ҫӳрет. Пӗр кунхине вӑл кӑшкӑрашни пирӗн патах илтӗнче. Хальхинче ӑна кӳршӗсен пахчинче ӳсекен лаштра пысӑк йӑмра килӗшмен-мӗн — унӑн пахичнелле туратсем тӑкӑнса тарӑхтараҫҫӗ. Тепӗр тесен, саккуна шута илес тӗк, вӑл тӗрӗс асӑрхаттарнӑ. Халӗ ҫын пахчинчен темиҫе метрта ҫеҫ йывӑҫ лартма юрать-ҫке-ха. Анчах ку ҫур ял илтмелле кӑшкӑрашмалли сӑлтав мар вӗт. Ку ыйтӑва лӑпкӑн, пӗрле сӳтсе явса татса пама пулать. Ҫук вӗт, унӑн янӑрашмалла. Пӗр-ик черкке сыпсан ун ҫывӑхне ан та пыр – хирӗнмелли сӑлтав тупатех.

Малалла...