Митта Ваҫлейӗн вил тӑпри ҫине чечек хунӑ саман

Ку мероприяти раштавӑн 18–19-мӗшӗсенчех иртнӗ-ха. Ӑна репрессиленӗ чӑваш поэтне Митта Ваҫлейне халалланӑ. Хӑйне евӗр шухӑшланӑ ҫав ҫынна кӗске ӗмӗрӗнче виҫӗ хутчен сӑлтавсӑрах айӑпланӑ. 18 ҫулта чухне ӑна комсомолтан тата Чӗмпӗрти педагогика техникумӗнчен кӑларса янӑ. Кайран лагерьсенче 17 ҫул ирттернӗ. Сталин вилсен кӑна ирӗке кӑларнӑ ӑна. Анчах сывлӑхӗ самай хавшанӑран 49 ҫулта вилнӗ.

Поэта асӑнса 1983 ҫултанпа ун ячӗпе преми параҫҫӗ. Ун пек награда Раҫҫей шайӗнче те чи аслисенчен пӗри шутланать. Митта Ваҫлейӗн премине Чӑваш Енре тата Раҫҫейре пурӑнакансене кӑна мар, чӑваш культурине сарнишӗн Великобританире, Францире, Италире, Венгрире, Швецире, Турцинче, Казахстанра, Украинӑра параҫҫӗ.

Кӑҫалтанпа ку премипе чӑваш халӑхӗн демократилле аталанӑвне тӳпе хывнӑшӑн та чыслама тытӑннӑ. Кун пек чыса «Шанчӑклӑх» (Надежность) ваккатсен Шупашкарти коллегийӗн

Николай Столбов ваккачӗ тивӗҫнӗ. Ӑна Илле Иванова хӳтӗлессишӗн ҫине тӑнине кура ҫак премие панӑ. Н. Столбов тӑрӑшулӑхне чӑваш халӑхӗн сӑмах тата пичет ирӗклӗхӗшӗн ҫине тӑнӑшӑн хисеп тунӑ.

Асӑну кунӗ ирттернӗ май Митта Ваҫлейӗн вил тӑпри ҫине чечек хунӑ.

Малалла...

Тутарстанра унта пурӑнакан тӗрлӗ халӑх культурине, чӗлхине аталантарма тӑрӑшни сисӗнет. Нумаях пулмасть унта, ав, тӑван чӗлхепе литературӑпа олимпиада ирттернӗ. Тутар чӗлхипе кӑна та мар. Чӑваш, удмурт, ҫармӑс, ирҫе-мӑкшӑ чӗлхисемпе тата литературисемпе йӗркеленӗ ӑна.

Тутарстанри чӑвашла тухса тӑракан «Сувар» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, тӑван чӗлхе патне туртӑм пур вӗренекенсене палӑртас, тӗрев парас тӗллевпе ирттернӗ ӑна.

Тутарстан Республикинче пурӑнакан чӑваш ачисем те хӑйсен пултарулӑхне хаваспах тӗрӗслес тенӗ. Малтанласа палӑртнӑ тӑрӑх, чӑваш чӗлхипе литература олимпиадӑна кӑҫал пурӗ 57 ача хутшӑнма кӑмӑл тунӑ. Анчах патне ҫитсен вӗсем пурте хутшӑнайман. Апла пулин те хутшӑннисем ӑсталӑха пур енлӗн кӑтартма тӑрӑшнӑ.

Раштав уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Вӑрнар поселокӗнче «Ручеек» ача пахчи уҫӑлнӑ. Унта 145 шӑпӑрлан ҫӳреме тытӑннӑ.

Чӑннипе, ача пахчи ҫак уйӑх варринчех ӗҫлеме пуҫланӑ. Халӗ ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта тӳре-шара та хутшӑннӑ.

ЧР Министрсен Кабинечӗ Иван Моторин республикӑра юлашки 5 ҫулта 21,5 пин ача валли вырӑн уҫнине палӑртнӑ. Вӗсенчен 7 пин ытларахӑшӗ 45 ача пахчине хута янипе тата ҫӗнетнипе пулнӑ. Халӗ 3-7 ҫулсенчи ачасен тӗлӗшпе ку ыйтӑва татса панӑ.

Юлашки 30 ҫулта Вӑрнарта пӗр ача пахчи те хута яман. Ҫавӑнпа ку вырӑнти халӑхшӑн пысӑк савӑнӑҫ пулнӑ. Кӑҫал Кӗҫӗн Явӑш, Хирпуҫ ялӗсенче те ачасем валли 25 вырӑн хатӗрленӗ-мӗн.

Вӑрнарти ҫӗнӗ ача пахчин хӑйӑвне ачасем хӑйсем каснӑ. Унтан уяв ячӗпе концерт иртнӗ.

Ҫитес ҫул пуҫламӑшӗнче Чӑваш Ен халӑхне интереслӗ самантсем кӗтеҫҫӗ. Кун пирки йӑлтах «Чӑваш Енре канма вӑхӑт» Ҫӗнӗ ҫул порталӗнче пӗлме пулать.

Кӑрлач уйӑхӗнче каникул вӑхӑтӗнче республикӑра пурӑнакансем тата хӑнасем районсемпе, хуласемпе паллашма пултарӗҫ. «Пӗр район юмахӗ» ҫулҫӳрев Ҫӗнӗ Шупашкарта, Сӗнтӗрвӑрри районӗнче, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Етӗрне районӗсенче пулӗ.

Пӗрне е пур района та ҫитсе курма май пулӗ. Ун хыҫҫӑн кашнине флаер-маршрут ҫине пичет лартса парӗҫ. 5 района, Ҫӗнӗ ҫул академине ҫитсе пур пичете те пухакана 2016 ҫулта Лакрей вӑрманне тата «Шупашкар-Арена» пӑр керменне ҫулталӑкӗпех тӳлевсӗр ҫӳремелли абонемент парӗҫ.

Кӑрлачӑн 3-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районне ҫитӗҫ. Тепӗр кунхине вара Етӗрне районӗнче пулӗҫ. Кӑрлач уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Шупашкар районне ҫула тухӗҫ. Тепӗр кунхине хӑнасене Ҫӗнӗ Шупашкар кӗтсе илӗ. Ҫиччӗмӗш кунхине Ҫӗрпӳ районӗнчи Тихвин мӑнастирӗнче кӗлӗ иртӗ.

РФ спорт министрӗ Виталий Мутко хушу алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн, «Раҫҫей спорт мастерӗ» ята Чӑваш Республикинчи спортсменсем тивӗҫнӗ.

Списока пирӗн республикӑри сакӑр ҫын кӗнӗ. Вӗсен йышӗнче — Татьяна Ефимова ҫӑмӑл атлетка, Ольга Иванова ишевҫӗ, Алексей Смирнов, Евгения Меньшикова гимнастка, ухӑран перекен Дмитрий Ермоаев. Кире пуканӗн спортӗнче Дмитрий Давыдова, Алексей Иванова, Максим Морозова спорт мастерӗн ятне пама йышӑннӑ.

Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енри 60 спортсмен РФ спорт мастерӗн ятне тивӗҫнӗ. Ку, 2014 ҫулхипе танлаштарсан, икӗ хут нумайрах.

Шупашкарта йывӑҫсене саккунсӑр майпа кам каснине тӑрӑ шыв ҫине кӑларасшӑн. Усал шухӑшлӑ ҫав ҫынсене пула ҫӗр ишӗлсе анас хӑрушлӑх тухса тӑнӑ.

«Гремячево» микрорайонта пурӑнакансем Шупашкар хулин экологи управленине ҫӑхавсем ҫитернӗ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, ҫырмара такамсем йывӑҫсене каснӑ.

Кун хыҫҫӑн вырӑна специалистсем тухса тӗрӗсленӗ. Халӑх каланӑ пекех — ҫӗр ишӗлме пултарать. Халӗ ку йӗркесӗрлӗх пирки полицие пӗлтернӗ. Унта айӑплисене тупса явап тыттарӗҫ.

Раштавӑн 23-мӗшӗнче Етӗрне районӗнче Литература ҫулталӑкӗпе сывпуллашрӗҫ. Малтанах райадминистраци залӗнче Етӗрне районӗн ҫӗнӗ энциклопедин 1-мӗш томӗн хаклавӗ иртрӗ. Энциклопеди 2 томпа кун ҫути курмалла. Кӗнеке Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленнӗ. Кунта 1700 ытларах статья. Ӑна пухса хатӗрленекенӗ Валерий Венедиктович Муравьев. Энциклопедире палӑрмалӑх ӗҫленисене тупса палӑртас ӗҫре 300 ытла автор тӑрӑшнӑ. Хаклавра район пуҫлӑхӗ Владимир Иванов, райадминистраци ертӳҫи Владимир Кузьмин, унӑн ҫумӗ Людмила Квасова, Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев, район пухӑвӗн депутачӗсем, ял тӑрӑхӗсен ертӳҫисем, таврапӗлӳҫӗсем хутшӑнчӗҫ. Владимир Николаевич Кузьмин энциклопеди кӑларас ӗҫе хастар хутшӑннисене чунтан тав туса Хисеп хучӗсемпе чысларӗ.

Валерий Венедиктович 2006 ҫулта тухнӑ энциклопеди историне аса илчӗ. Ӑна вӗсем истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗпе, таврапӗлӳҫӗпе, Етӗрне районӗн Хисеплӗ гражданинӗпе Арсений Васильевич Изоркинпа пӗрле кӑларма тытӑннӑ. Етӗрне районӗн ертӳҫи Евгений Яранский пуҫарӑва ырланӑ, ҫапла майпа «Краткая Ядринская энциклопедия» кун ҫути курнӑ.

Малалла...

Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑмри шкулта та Литература ҫулталӑкне халалласа уяв иртрӗ. Ку шкулта вӗренекенсем чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗ Людмила Иосифовна Александрова ертсе пынипе литература альманахӗсем кӑларса тӑраҫҫӗ, вырӑнти ҫыравҫӑсемпе тӗлпулусем ирттереҫҫӗ. Нумаях пулмасть, сӑмахран, Галина Зотова ҫыравҫӑ-таврапӗлӳҫӗпе курнӑҫрӗҫ.

Галина Зотова ачасене хӑйӗн кӗнекисемпе паллаштарчӗ, кӑҫалхи май уйӑхӗнче Константин Иванов ҫуралса ӳснӗ Слакпуҫ ялне, поэта халлалланӑ уява кайса курни пирки каласа кӑтартрӗ, сӑнӳкерчӗксемпе паллаштарчӗ. Кӑкшӑм ялӗн вулавӑш ертӳҫи Бундина Надежда Павловна Константин Иванов ҫулталӑкӗнче туса ирттернӗ ӗҫсемпе паллаштарчӗ.

Уявра Кӑкшӑм шкулӗн учителӗсемпе вӗренекенӗсем «Нарспи» поэма сыпӑкӗсене пӑхмасӑр каларӗҫ. Пухӑннисем патне хӑнана Нарспипе Сетнер, Сенттипе Тӑхтаман килчӗҫ.

Кӑҫал вырӑс халӑх поэчӗ Сергей Есенин ҫуралнӑранпа 120 ҫул тултарчӗ. 4-мӗш класра вӗренекенсем поэтӑн юратнӑ сӑввисене пӑхмасӑр каларӗҫ.

Уява вырӑнти поэтсене те хӑнана чӗннӗ. Е.Б. Кркалевская тата Ф.

Малалла...

Ӗлӗк асатте-асаннесем халӑх сӑмахлӑхне питӗ лайӑх пӗлнӗ. Ватӑсем ача-пӑчана ятлас вырӑнне ваттисен сӑмахӗсемпе ӑса вӗрентсе пынӑ. Сасса чӑваш ҫынни пули-пулми нихӑҫан та хӑпартман. Халӑх самахлӑхӗн кашни тӗслӗхӗпе вырӑнлӑ усӑ курма тӑрӑшнӑ. Ваттисен сӑмахӗсемпе усӑ курман ҫын та пулман пулӗ чӑвашра, мӗншӗн тесен унта халӑхӑн пурнӑҫӗ ӳкерӗнсе юлнӑ. «Ӑс халӑхра», — текен ваттисен сӑмахӗ шӑпах ҫакна ҫирӗплетсе парать те ӗнтӗ. Пирӗн чӑваш халӑхӗ хӑйне нихҫӑн та ӑсла хуман, ҫак ваттисен сӑмахне вӑл питӗ лайӑх пӗлнӗ: «Ӑслӑ ҫын хӑйне ӑсла хумасть». Иван Анисимович Патмар та нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ. Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫуралнӑ Иван Анисимович Патмар. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ. Иван Анисимович ваттисен калаҫӑвне тимлӗн итленӗ, кӑмӑла кайнӑ ҫавра сӑмахсене вара тӳрех хут ҫине куҫарма васканӑ. Тӑван сӑмаха питӗ юратни ҫак ӗҫе тума хистенӗ те ӑна. Халӑх сӑмахлӑхӗ урлӑ ачасене ӑс пама аван пулнине те лайӑх пӗлнӗ.

Малалла...

Тӗп хулари «Шупашкар-Арена» пӑр керменӗ нумаях пулмасть хута кайрӗ. Халӗ унта пӗлтерӗшлӗ ӑмӑртусем, мероприятисем иртеҫҫӗ.

Ҫакна палӑртма кӑмӑллӑ: «Шупашкар-Арена» пӑр керменӗ Пӗтӗм Раҫҫейри «Спорт сооруженийӗсем. 2015 ҫул пӗтӗмлетӗвӗ» премие тивӗҫнӗ. Унӑн учредителӗ — SportFacilities журнал.

Шупашкарти пӑр керменӗ «Ҫулталӑкри ҫитӗнӳ» номинацире ҫӗнтернӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсене Мускаври пӗр бизнес-центрта савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура чысланӑ. Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче вырнаҫнӑ стадионсем, парксем, йӗлтӗр комплексӗсем, хӑна ҫурчӗсем, бассейнсем тата ытти объект тӗрлӗ номинацире 56 наградӑна тивӗҫнӗ. Мала тухнисене РФ спорт министрӗн ҫумӗ Павел Новиков саламланӑ.