Кӑҫӑл ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче «Чӑваш Ен» ПТРК корреспонденчӗ Алена Кириллова пурнӑҫран уйрӑлчӗ. Икӗ ҫул ҫурӑри Кирилл тата тин ҫуралнӑ йӗкӗреш Кристинӑпа Вероника амӑшӗсӗр тӑрса юлчӗҫ.

«Чӑваш Ен» ПТРК корреспонденчӗсем ӗҫтешӗ пирки манмаҫҫӗ. Вӗсем нумаях пулмасть ачисене кайса курнӑ, Ҫӗнӗ ҫул уявӗпе саламласа парне панӑ. Канфет, памперс, кӗнекесем, фломастерсем тата кӑштах укҫа илсе килнӗ журналистсем. Ку — пӗчӗк те пулин пулӑшу. Ачасемшӗн вара — уяв.

Раштавӑн 1-мӗшӗнче Кирилл 3 ҫул тултарнӑ. Амӑшӗ ӑҫта ҫухалине вӑл ӑнланса юлман. Унӑн шухӑшӗпе, вӑл таҫта кайнӑ, кӗҫех таврӑнать… Пӗррехинче ача пахчине кайнӑ чухне Кирилл хӗрарӑма курнӑ та «Анне!» тесе кӑшкӑрнӑ. Анчах вӑл мар…

Кирилл Ҫӗнӗ ҫула юратать. Алена ывӑлне яланах парнесемпе савӑнтарнӑ. Пӗчӗк Кирилл йӑмӑкӗсене те пӑхать. Кристинӑпа Вероника — ҫичӗ уйӑхра. Ашшӗ каланӑ тӑрӑх, ачасем чирлемеҫҫӗ, лайӑх ӳсеҫҫӗ.

Алена пурнӑҫран уйрӑлни ҫичӗ уйӑх ҫитрӗ, вӑл ҫукки халӗ те ҫывӑх ҫыннисен чунне ыраттарать. Ҫапах пуҫ усмаҫҫӗ вӗсем, пӗчӗк ачасене ура ҫине тӑратасшӑн талпӑнаҫҫӗ.

Чӑваш наци конгресӗ, «Хыпар», «Тантӑш» хаҫатсем сумлӑ чӑваш ҫыравҫи Куҫма Турхан ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине чысласа «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» роман тӑрӑх авӑн-чỹк уйӑхӗсенче «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» роман — иртнӗ кун ҫути хайлавӗ» ятпа викторина ирттернӗ.

Ӑмӑртӑва 70-е яхӑн ҫын хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче Патӑрьел районӗнчи чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсемпе ачасем те пулнӑ. Нӑрваш Шӑхальти Н. Павлова, Ишлӗ Шетмӗри Л. Владимирова, Сӑкӑтри Е. Анюрова, Турханти В. Самарина, Л. Осипова, Ыхра Ҫырмари С. Кулакова, Пашьелти С. Никитина вӗрентекенсем, ҫавӑн пекех Пашьелти Д. Иванова, Ишлӗри М. Артемьева, Сӑкӑтри А. Анюрова вӗренекенсем пулнӑ. Вӗсем пур ыйтӑва та тӗплӗн хуравласа Хисеп хучӗсене тата парнесене тивӗҫнӗ.

Вӗсем Куҫма Турханӑн 3 кӗнекерен тӑракан романне ҫине тӑрса тӗплӗн вуласа тухнине пӗлтереҫҫӗ.

Пирӗн республикӑри виҫӗ хулара кинотеатр уҫӗҫ. Кун пирки Хамӑр ҫӗршыври кинематографине социаллӑ тата экономика тӗлӗшпе пулӑшас енӗпе ӗҫлекен федераци фончӗ пӗлтернӗ.

100 пин ҫынран сахалтарах пурӑнакан хуласенче кинотеатрсене аталантаракан федераци программине пирӗн республика та лекнӗ. Конкусра федерацин 51 субъектӗнчи 125 хулана суйласа илнӗ. Вӗсенче 143 кинозала федераци укҫи-тенкипе оборудовани туянма, кинозалсене ҫӗнетме пулӑшӗҫ. Кун валли 705 миллион тенкӗ уйӑрмалла. Пӗтӗмпе конкурса 79 регионтан 655 заявка тӑратнӑ.

Чӑваш Енри хуласенчен Улатӑр (унти «Вива» общество), Канашри Культура керменӗ, Ҫӗмӗрлери «Восход» культура керменӗ федераци пулӑшӑвне илсе хамӑр ҫӗршывра кӑларнӑ киносене кӑтартма тытӑнӗ.

«Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат корреспонденчӗ Марина Тумаланова

Виҫӗмкун Чӑваш Республикинчи Журналистсен союзӗ XVIII съезда пухӑнни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, унта Журналистсем союзӗн регионти организацине ертсе пыма каллех Валерий Комиссарова суйланӑ.

Съезда хутшӑнакансене Чӑваш Енӗн пичет тата информаци политикин министрӗ Александр Иванов саламланӑ. Хӑшӗсене министерствӑн Хисеп грамотисемпе наградӑланӑ вӑл. Ҫав шутра, сӑмахран, «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫатра чылай ҫул ӗҫлекен Марина Тумаланова корреспондент пур. Хаҫатӑн тепӗр корреспонденчӗ, Татьяна Наумова, ЧР Журналистсен союзӗн Хисеп грамотине тивӗҫнӗ. Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗ те журналистсене хисепленине палӑртнӑ. Республикӑн саккун кӑларакан ҫак органӗн чыславне Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Пирӗн пурнӑҫ» хаҫатӑн пай редакторӗ Алина Карпова тата Канаш районӗнчи «Канаш» хаҫат редакторӗ Людмила Шурекова тивӗҫнӗ.

Чӑваш Енри наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ Шупашкарта Ҫӗнӗ ҫул саламӗсем чӑвашла марри пирки хула администрацине ҫыру янине эпир пӗлтернӗччӗ. Унтан вӑл каллех тепӗр ҫыру шӑрҫалани пирки те каланӑччӗ. Тепрехинче вӑл хулари «коммерци маршручӗсемпе» ҫӳрекен автобуссенче те чарӑнусем ҫинчен пӗлтерекен информаторсенче чарӑнусем ҫинчен вырӑсла кӑна пӗлтернипе килӗшмесӗр ҫырнӑччӗ. «Унсӑр пуҫне хулара халӑх йышлӑ пуҫтарӑнакан вырӑнсенче «эвакуаци планне» пысӑк информаци хӑмисем ҫинче вырнаҫтарма тытӑннӑ, каллех вырӑсла кӑна», — тесе ҫырнӑччӗ вӑл «Контактра» халӑх тетелӗнчи хӑйӗн ушкӑнӗнче.

Эвакуаци планӗн чӑвашла пулмалли пирки те «Ирӗклӗх» Шупашкарти тӳре-шара патне ҫыру шӑрҫаланӑ. Хула администрацийӗн культура управленийӗ асӑрхаттарупа килӗшнӗ, ҫывӑх вӑхӑтра кӑлтӑка пӗтерме шантарнӑ.

Кӗҫнерникун, раштавӑн 24-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем 34-мӗш сессие пухӑннӑ. Сесси хӗрӳ иртни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ икӗ хутчен те пӗлтернӗччӗ-ха.

Сессире депутатсем пӑхса тухнӑ ыйтусен шутӗнче «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» саккуна улшӑну кӗртесси ҫинчен» ятли те пулнӑ.

Саккун проектне икӗ вулавпа пӑхса тухнӑ. Ун пирки пуҫласа ҫуллах калаҫнӑччӗ. Петр Краснов депутат ертсе пыракан, социаллӑ ыйтусемпе тата наци ӗҫӗсемпе ӗҫлекен комитет ӑна пуҫласа сӳтсе явнӑ чух саккуна хӑвӑрт йышӑнма май ҫуккине, ӑна тӗплӗн сӳтсе явмаллине палӑртнӑччӗ.

Улшӑнусем пирки каласан, саккунӑн 10-мӗш статйине, сӑмахран, референдум ирттерессипе ҫыхӑннӑ хута епле чӗлхепе ҫырассине ылмаштарнӑ. Маларах вырӑсла ҫырмалли пирки каланӑччӗ. «Кирлӗ пулсан чӑвашла тата ытти халӑх чӗлхипе» шухӑша палӑртнӑччӗ. Халӗ вырӑсла тата чӑвашла ҫырасси тата пичетлесси пирки каланӑ. Кирлӗ пулсан ытти халӑх чӗлхипе пичетлессине асӑннӑ.

Унсӑр пуҫне ытти пысӑках мар хӑш-пӗр улшӑну пур.

Шупашкарти сӗт-ҫу савучӗ ҫитес ҫулхи пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнчен хупӑнасси пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, вӑл Danone концернӑн шутланать.

Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерстви вӑл савута сӗт сутса пурӑннисем ӑна хупнишӗн аптӑрамасси пирки пӗлтерет. Республикӑра ытти сӗт-ҫу савучӗ те ӗҫленине аса илтерет вӑл. Сӑмахран, Етӗрнере, Вӑрнарта, Куславккара, Тӑвайра пур, «Изамбаевский» текенни те ӗҫлет.

Ял хуҫалӑх министерстви ӗнер пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарти сӗт-ҫу савучӗн продукцийӗ республикӑри суту-илӳре 12,2 процент кӑна йышӑннӑ. Вӑл кӑларакан ҫимӗҫе хамӑр патри ытти савут та кӑларать, вӗсен пахалӑхӗ те лайӑх, оборудованийӗ те ҫӗнӗ йышши.

Шупашкарти сӗт-ҫу савучӗ хупӑннине пула 140 ҫын (унчченхи хыпарта эпир «Правда ПФО» интернет-кӑларӑм хыпарлани тӑрӑх 300-е яхӑн /news/11077.html тесе каланӑччӗ) ӗҫсӗр юлать, вӗсене ӗҫе вырнаҫчӑр тесе Чӑваш Ен Правительстви йӑлтах тӑвӗ тесе ӗнентерет.

Рустам Минниханов

Иртнӗ юнкун кӳршӗри Тутарстанра Патшалӑх канашӗн депутачӗсен пухӑвӗ иртнӗ, анчах та халӑх тарҫисем Президент ятне урӑххипе ылмаштарассине пӑхса тухман. Тепӗр пухӑва депутатсем вара ҫитес ҫулта ҫеҫ ирттерме палӑртнӑ — кӑрлачӑн 16-мӗшӗнче. 2016 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗччен Раҫҫей Федерацийӗн кашни республики чи пысӑк должноҫӗн ятӗнче «президент» сӑмахран хӑпмалли пирки 2010 ҫултах хушу кӑларнӑччӗ. Ҫакна «итлесе» патшалӑхри пур республика ертӳҫи те «Глава» (чӑв. Кӑлава, ертӳҫӗ) пулса тӑчӗ. Пирӗн республикӑра та, Чӑвашра, ҫак ӗҫе питӗ хӑвӑрт туса ирттерчӗҫ, Шупашкарти Президент бульварӗ ҫеҫ ертӳҫӗн должноҫӗн ячӗ малтан ҫапла пулнине асаилтерме пуҫларӗ. Хальхи вӑхӑтччен «Президент» вара Раҫҫейре пӗр Тутарстанра ҫеҫ сыхланса юлчӗ.

Кӳршӗре «Президентран» хӑпманнипе вӗсен конституцийӗ малашне, кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа, федераллӑ саккунпа пӗр килменни пулӗ. Пӗтӗм тутарсен конгресӗн ӗҫтӑвакан комитечӗн ертӳҫи Ринат Закиров шухӑшӗпе Тутарстан «Президент» ята сыхласа хӑварӗ. «Пирӗн халӑх Президента суйланӑ, ҫавӑнпа та ку ыйту пирӗншӗн хупӑ. Должноҫ ятӗнче иккӗленӳ ҫуратни — пирӗн республика пулнинче иккеленнипе пӗр тан», — тенӗ Патшалӑх канашӗн чи ватӑ депутачӗсенчен пӗри Марат Галеев.

Малалла...

Шупашкарта Юрпикене суйланӑ. Кӑҫал «Юрпике — 2016» коронӑна кам тивӗҫнӗ-ха?

Раштав уйӑхӗн 25-мӗшӗнче финал кастингӗ иртнӗ. Унта 15 пике хутшӑннӑ. Чи маттурри вара Шупашкарти 54-мӗш шкулта ӑс пухакан Анастасия Васильева пулнӑ. Вӑл жюрие сӑнарӗпе кӑна мар, тумӗпе те килӗшнӗ.

Пӗлтӗр Юрпике ятне тивӗҫнӗ Наталья Изотова ӑна коронӑна панӑ. Анастасия гитара енӗпе музыка шкулне пӗтернӗ. Вӑл вокалпа кӑсӑкланать. Настя сноубордпа та кӑсӑкланать.

«Юппике» ята тивӗҫнӗ Анастасия Васильева хулара иртекен мероприятисенче Юрпике пулӗ. Ӑна раштав уйӑхӗн 26-мӗшӗнчен курма май пулӗ.

Ӗнер Чӑваш Республикинчи Журналистсен союзӗ XVIII съезда пухӑннӑ. Пуҫтарӑннисем ЧР Журналистсем пӗрлешӗвӗн 2010–2015 ҫулсенчи ӗҫ-хӗлне сӳтсе явнӑ май союз ертӳҫине те суйланӑ.

Съезда хутшӑннӑ Чӑваш Енӗн Журналистсен союзӗн пайташӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, хӑйсен пӗрлешӗвне унчченхи ертӳҫех ертсе пыма тивӗҫ.

Валерий Комиссаров 1956 ҫулта Елчӗк районӗнчи Яманкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Мускаври М.В. Ломоносв ячӗллӗ патшалӑх университечӗн журналистика факультетӗнче вӗреннӗ. «Коммунизм ялавӗ» (хальхи «Хыпар») хаҫатра 1979–1988-мӗш ҫулсенче ӗҫленӗ, 1988–1992 ҫулсенче ЧР Журналистсен союзӗн ҫыруҫинче тӑрӑшнӑ, 1992 ҫулхи раштавранпа — ЧР Журналистсен союзӗн ертӳҫи. 2005 ҫултанпа вӑл Чӑваш кӗнеке издательствине ертсе пырать.