2016 ҫулта мӗнле канӑпӑр? Ҫитес ҫул ҫынсем ытларах канассине пӗлтереҫҫӗ. 2016 ҫулта темиҫе куна тӑсӑлакан канмалли кунсем нумай.

Кӑрлач уйӑхӗнче 10 кун канӑпӑр. Эрнере 5 кун тӑрӑшакансем ӗҫе 11-мӗшӗнче тухӗҫ. Кӑрлачӑн 2, 3-мӗшӗсем канмалли кунсене лекнӗрен ҫуркунне кантарӗҫ.

Нарӑсӑн 20-мӗшӗнче, шӑматкун, ӗҫлеттерӗҫ те 21–23-мӗшӗсенче кантарӗҫ. 20-мӗшӗ кӗске кун шутланӗ. Пушӑн 5–8-мӗшӗсенче каллех канмалла. Пушӑн 7-мӗшӗнче кӑрлачри пӗр куншӑн ӗҫлемелле мар пулӗ.

Ҫу уйӑхӗнче 1–3-мӗшӗсенче тата 7–9-мӗшӗсенче, 9-мӗшӗнче кантараҫҫӗ. 3-мӗшӗнче кӑрлачри куншӑн ӗҫлемелле мар пулӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗнче 11–13-мӗшӗсенче ӗҫе тухмалла мар. Республика кунӗ пулнӑран 24–26-мӗшӗсенче те уявра савӑнӑпӑр. 23-мӗшӗнче вара кӗске кун пулӗ.

2016 ҫулта Ҫӗнӗ ҫул та савӑнтарӗ. Раштавӑн 31-мӗшӗ шӑматкуна лекнӗрен ӗҫлеттермӗҫ. Кӑҫал вара раштавӑн 31-мӗшӗнче ӗҫлемех тивӗ, мӗншӗн тесен РФ Патшалӑх Думи ҫак куна уяв тума хирӗҫленӗ.

Хӑш кун ӗҫлемеллине тата канмаллине эпир хатӗрлесе кӑларнӑ кунталӑкра та пӗлме пултаратӑр. Ӑна «СУМ» лавккара туянма пулать, хакӗ 15 тенкӗ кӑна.

Малалла...

Талат Текин Ӗзлем ятлӑ хӗрӗпе (Турцири паллӑ рок-юрӑҫӑпа)

Иртнӗ шӑматкун, чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Турцири паллӑ тюрколог, чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи Талат Текин вилнӗ, вӑл 88-та пулнӑ. Ҫакӑн ҫинчен «Джумхуриет» (Республика) хаҫат пӗлтерет.

Талат Текин — чӗлхе тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ (1965), профессор. 1927 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Турцири Кепсе (тур. Gebze) хулинче ҫуралнӑ. 1951 ҫулта Ӑстампулти университетран вӗренсе тухса аслӑ пӗлӳ илнӗ. Нумай университетра студентсене пӗлӳ панӑ — Анкарари Хаджеттепе тата Билкент университечӗсенче, Блумингтонри тата Калифорни университечӗсенче. 1997 ҫултанпа Ӑстампулти Йетитепе университетӗнче ӗҫленӗ.

Талат Текин алтай чӗлхисен пӗрлӗхӗн теорине тӗпе тураканни пулнӑ, чӑвашсен аслашшӗсем пӑлхарсем пулнине ҫирӗплетсе каланӑ. Унӑн паллӑрах ӗҫӗсем: «Танай пӑлхарӗсем тата вӗсен чӗлхисем» (1987), «Атӑлҫи Пӑлхар палӑкӗсем тата атӑлҫи пӑлхарсен чӗлхи» (1988), «Хунсен чӗлхи» (1993), «Япун чӗлхи тата алтай чӗлхисем» (1993), «Тӗрӗк чӗлхисенчи малти вӑрӑм уҫӑ сасӑсем» (1995), «Тӗрӗк чӗлхисем» (Мехмет Елмезпа пӗрле, 1999; 2003), «Орхон ҫырӑвӗсем» (1988, 1995, 2006, 2008) тата ыттисем.

Чӑваш Ене Турцирен килнӗ Джамаледдин Явуз ӑсчаха, тюрколога тытса чарни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтерчӗ-ха. Вӑл кунта «Юнус Эмре» программӑпа диссертаци валли материалсем пухма килнӗ-мӗн. Маларах Вӑрнар районӗнчи Ярмушка ял тӑрӑхӗнчи «Утмӑлтурат» ушкӑнӗн юрри-ташшипе паллашнӑ. Вӑл унта Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологипе культурин доценчӗпе Оксана Сорокинӑпа пырса ҫитнӗ. Вӗсем анатри, тури чӑвашӗсен йӑли-йӗркине, фольклорне тӗпчес тӗллевпе ҫула тухнине пӗлтернӗ.

«Утмӑлтурат» ушкӑнне ҫӱрекенсем хӑнасене ҫӑкӑр-тӑварпа, чӑваш сӑрипе кӗтсе илнӗ. Чӑвашсен апат-ҫимӗҫӗпе сӑйларӗҫ, мӗнле хатӗрлемеллине каласа кӑтартнӑ. Вӗсем пӗҫернӗ ӗне ыррине, чӑкӑта, тӱрккӑ икерчине, аш шӱрпине аякран килнӗ хӑна кӑмӑлласа ҫинӗ, питӗ тарават кӗтсе илсе хӑналанӑшӑн тав сӑмахӗ каланӑ. Вырӑнтисем Эльмен тӑрӑхӗнчи ҫырмасен, ялсен ячӗсемпе, вӗсем мӗнле пуҫланса кайнисене каласа кӑтартнӑ.

Рудольф Селиванов

Ҫитес ҫул РФ Патшалӑх Думине депутатсем суйлӑпӑр. «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин Шупашкар районӗнчи уйрӑмӗнче чӳк уйӑхӗн 19-мӗшӗнче улшӑну пулса иртнине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, Асӑннӑ партин районти уйрӑмӗн ертӳҫи пулса унччен тӑрӑшнӑ Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхне Георгий Егорова обществӑлла ҫав яваплӑхран хӑтарнӑччӗ.

Парти пухӑвӗ Патӑрьел районӗнче те иртнӗ. «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин вырӑнти уйрӑмӗн 23-мӗш конференцине район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов тата 75 делегат хутшӑннӑ.

Партин вырӑнти уйрӑмӗн секретарьне суйласси тӗп ыйту пулнӑ. Вӑрттӑн сасӑлавра нумайӑшӗ хӑйсен сассине район администрацийӗн ҫӗнӗ пуҫлӑхӗшӗн Рудольф Селивановшӑн панӑ.

Йӗпреҫ районӗнче пурӑнакан Валентин Воронин пӗр самантра паттӑр евӗр пулса тӑрасса хӑй те шухӑшламан-тӑр. Хӑйӗн тыткаларӑшне вӑл, тепӗр тесен, паттӑрлӑх вырӑнне хумасть те. Анчах ӗҫтешӗсем ҫакна пысӑка хурса хакланӑ.

«Чӑвашэнерго» предприятин Йӗпреҫ районӗнчи электричество ҫыхӑнӑвӗнчи оперативлӑ тухса ҫӳрекен бригадинче ӗҫлекенскер вӑл чӳк уйӑхӗн 23-мӗшӗнче лавккара пулнӑ. Арҫын кӳлле путни пирки хӗрарӑм хурахлатса кӑшкӑрнине илтсе электромонтер лавккаран вӗҫтерсе тухнӑ та кӳлӗ патне чупнӑ. Пулӑ тытса ларакан этем ҫыранран 20–25 метрта путма пуҫланӑ. Электромонтер вырӑна пырса ҫитнӗ васкавлӑ пулӑшу машинипе пӗрле пулӑҫа вӗрен персе панӑ. Лешӗ ӑна ярса илсе шывран тухнӑ.

Валентин Воронин пирки ӗҫтешӗсем ырӑпа кӑна палӑртаҫҫӗ. Тӳрӗ чунлӑ, яваплӑ, пуҫаруллӑ тесе ырлаҫҫӗ. Электричество сетӗнче 20 ҫула яхӑн ӗҫлет. Ҫав хушӑра ӑна Промышленность тата энергетика министерствин Хисеп грамотипе те чысланӑ.

Финанс тӗпчевӗсен наци агентстви нумаях пулмасть хӑйне евӗр тӗпчев ирттернӗ. Ҫӗршывӑн 46 регионӗнчи 132 ял-хулари 1600 ҫынна вӗсем налук пирки мӗн шухӑшлани пирки каласа кӑтартма ыйтнӑ.

Ыйтӑма хутшӑннисенчен 43 проценчӗ налук ӑҫта кайнине пӗлет-мӗн. Икӗ ҫул каялла ун пеккисен йышӗ 36 процент кӑна пулнӑ.

Ыйтӑма хутшӑннисем налук тӳлемен усламҫӑсене те палланине пӗлтернӗ. Пуртех мар та. Ун пеккисен те йышӗ пысӑкланса пырать. Икӗ ҫул каялла ҫынсен 22 проценчӗ кӑна налукран пӑрӑнакан усламҫӑсене пӗлнӗ пулсан, паян 30 проценчӗ ун пек чее ҫынсене паллать.

Епле налук тӳленине пӗлекенсен йышӗ вара малтанхи шайрах юлнӑ. 2013 ҫулта халӑхӑн 62 проценчӗ хӑй мӗнле налук тӳленине пӗлнӗ, кӑҫалхи чӳк уйӑхӗнче кун пирки 65 проценчӗ татса калайрать. Налука вӑхӑтрах тӳлетпӗр тесе ӗнентерекенсен йышӗ унччен те 75 процент пулнӑ, халӗ те ҫавӑн чухлех.

Хӗрлӗ Чутай районӗнче «Чи пултаруллӑ асанне-2015» конкурс иртет. Конкурсӑн пӗрремӗш тапхӑрӗ Сӗнтӗкҫырминче иртнӗ. Унта Хусанушкӑнь, Кивӗ Атикасси, Штанаш ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан асанне-кукамайсем хутшӑннӑ.

Конкурса хутшӑннӑ асаннесенчен Атикасси Кивьял тӑрӑхӗнчи Алевтина Кушманова «Ылтӑн алӑллӑ асанне» номинацире палӑрнӑ. Штанаш ял тӑрӑхӗнчи Светлана Соловьева «Куракансен кӑмӑлне кайнӑ асанне» ята тивӗҫнӗ. Хусанушкӑнь ял тӑрӑхӗнчи Елена Кириллова вара — «Чи пултаруллӑ асанне».

Каярах Тралькассинчи Культура ҫуртӗнче «Чи пултаруллӑ асанне – 2015» конкурсӑн иккӗмӗш тапхӑрӗ иртнӗ. Унта Атнар, Ачкасси, Хӗрлӗ Чутай ял тӑрӑхӗсенчи асанне-кукамайсем хутшӑннӑ.

Атнар тӑрӑхӗнчи Галина Индейкина «Ӳркенмен ӗҫчен асанне» ята тивӗҫнӗ. Ишеккасси ялӗнчи пурӑнакан Галина Тверскова — «Куракансен кӑмӑлне кайнӑ асанне», Ачкасси ял тӑрӑхӗнчи Галина Ямброськина — «Чи пултаруллӑ асанне».

Паян асаннесем «Чи пултаруллӑ асанне-2015» конкурсӑн районти тапхӑрне хутшӑннӑ. Ӑмӑртӑва ЧНКн районти уйрӑмӗ пуҫарса ирттернӗ.

Малалла...

Чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Балаково хулинчи Наци культурисен ҫуртӗнче Сарӑту чӑвашӗсен «Ентеш» наципе культура автономийӗн савӑнӑҫлӑ пухӑвӗ иртнӗ.

Чӑваш Енрен унта Культура министерствин наци ӗҫӗсене тимлекен уйрӑмӗн специалисчӗ Эдуард Краснов, ЧНК Президенчӗн пӗрремӗш ҫумӗ Валерий Клементьев, Етӗрнери «Виръял» ансамбль хутшӑннӑ.

Унти чӑвашсен наципе культура автономине, сӑмах май, хӑй вӑхӑтӗнче хайхи Валерий Клементьев ертсе пынӑ. «Вӑл сӗннипех халӗ Capту чӑвашӗсен автономийӗн ӗҫӗсене Сергей Васильев йӗркелесе пырать», — тесе хыпарлать ЧНКн пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева.

«Ентешӗн» пухӑвне Пенза чӑвашӗсен автономийӗн ертӳҫи Денис Щербаков, Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи «Кӗмӗл cacӑ» конкурсӑн кӑҫалхи ҫӗнтерӳҫисенчен пӗpu Екатерина Карамзина, Capӑту енчи чӑвашсен юрӑ-ташӑ ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.

Capту чӑвашӗсене уявпа Балаково хулин администрацийӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ Вячеслав Дерябин саламланӑ.

Пирӗн тӑрӑхрах кайнисем Сарту чӑвашӗсене Хисеп грамотисемпе хавхалантарнӑ.

Шупашкарти водительсем ҫул-йӗр правилине пӑснине ҫул-йӗр инспекторӗсем вӑрттӑн ӳкереҫҫӗ. Ҫулта-йӗрте йӗрке тӑвакансен ураписене аякран ниепле те уйӑрса илеймӗн — вӗсем ятарлӑ паллӑллӑ машинӑсемпе ҫула тухмаҫҫӗ. Водительсем йӗркене пӑснине асӑрхасан ҫавсем ӳкерсе илеҫҫӗ те ҫывӑхри ҫул-йӗр патруль службине систереҫҫӗ.

Чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче пӗр сехетре кӑна йӗркене пӑснине 15 асӑрхани пирки пӗлтерет республикӑн Шалти ӗҫсен министерствин пресс-служби Шупашкарти ҫул-йӗр инспекцийӗн управленийӗ хыпарлани тӑрӑх.

Инспекторсем час-часах асӑрхакан кӑлтӑксем шутӗнче светофорӑн ҫутине пӑхӑнманнине кӗртмелле. Руль тытса пынӑ чухнех телефонпа калаҫни те час-часах тӗл пулать. Ҫуран ҫӳрекенсене каҫарма урапана чарманнине те, е тата, ҫуран ҫӳрекенсем каҫмалли йӗр ҫине машиӑнна чарса лартнине те асӑнмалла. Юлашкинчен каланине маршрут автобусӗсем ытларах пӑсаҫҫӗ-мӗн.

Чӳкӗн 27-28-мӗшӗсенче Беларуҫри Могилев хулинче йӑлана кӗнӗ «Симонов вулавӗсем» иртнӗ. Унта Константин Симонов ҫуралнӑранпа 100 ҫул тата Аслӑ Ҫӗнтерӳ 70 ҫул тултарнине халалласа ирттернӗ пӗтӗм тӗнчери литература конкурсне пӗтӗмлетнӗ.

Конкурса тӗрлӗ ҫӗршыври 500 ытла автор хутшӑннӑ. Жюри Константин Симоновӑн сӑввисене белорус чӗлхине лайӑх куҫарнине уйрӑммӑн палӑртнӑ.

«Поэзи» номинацире пирӗн ентеш иккӗмӗш вырӑн йышӑннине ҫапларах пӗлтернӗ: «Хӑмӑш ятлӑ чӑваш ялӗнчи вырӑс поэчӗ Валерий Кошкин». Вӑл — Вӑрнар районӗнчен, ФСБн отставкӑри полковникӗ, ЧР Культура министерствин ветеранӗ.

Палӑртса хӑварар: Валерий Кошкинӑн «Родники России» сӑвви кӑҫал «Герои Великой Победы» литература конкурсӗнче дипломант пулнӑ ӗнтӗ.

Валерий Кошкин «Симонов вулавӗсене» хӑйӗн патриотлӑхпа, пӗтӗм тӗнчери терроризмпа ҫыхӑннӑ сӑввисене тӑратнӑ. Вӑл Константин Симоновӑн сӑввисене чӑвашла куҫарнине те палӑртмалла.