Кӑҫал Чӑваш Енре чи лайӑх выпускниксем пирки даннӑйсем пухма тытӑнӗҫ. Вӗсене «Чи лайӑх выпускник» сайтра вырнаҫтарӗҫ.

Даннӑйсене кӑрлач уйӑхӗнчен пухма тытӑнӗҫ. Ҫапла майпа организацисемпе предприятисене кирлӗ ӗҫченсене шырама меллӗ пултӑр тесе тӑваҫҫӗ. Вӗсем аслӑ шкулсенчен, техникумсенчен, колледжсенчен вӗренсе тухнӑ чи лайӑх ҫамрӑксенчен суйлама пултарӗҫ. Ку яш-хӗршӗн те ӗҫе вырнаҫма питӗ меллӗ.

Даннӑйсен банкне вӗренӳ организацийӗсене хӗрлӗ дипломпа пӗтернисем, ӑслӑлӑхра ҫитӗнӳсем тунисем, конкурссенче ҫӗнтернисем кӗме пултарӗҫ. Сайтпа кирек кам та паллашма пултарӗ.

«Чи лайӑх выпускник» проекта ҫулсерен 500 ытла выпускник хутшӑнӗ.

Сӑмах таблицӑн 113-мӗш вырӑнӗ пирки пырать. Ун ятне йышӑнассишӗн Раҫҫей тата Яппун ӑсчахӗсем вунӑ ҫул ытла тупӑшаҫҫӗ.

Хими элементне Riken яппун институчӗн тата пирӗн ҫӗршывпа американ ӑсчахӗсен ушкӑнӗ уйрӑмшар уҫнӑ пулать. Вӗсенчен хӑшӗ чи малтанхи хут ҫак элемента кӑларма пултарнине кӑрлач уйӑхӗн вӗҫнелле палӑртасшӑн. Енчен те яппунсен ушкӑнӗ ҫӗнтерӗ пулсан ҫӗнӗ элемента «японий» ят парӗҫ. Хальлӗхе вара вӑл таблицӑра «Унунтрий» ятпа вырнаҫнӑ.

Сӑмах май, Раҫҫейри Дубна хулари ӑсчахсем ҫак элемента Анри Беккерель (вӑл радиоактивноҫе уҫнӑ) ячӗпе «Беккерелий» ят пама сӗннӗ. Яппунсем тепӗр темиҫе ят та сӗннӗ: Ёсио Нисин физика халалласа «Нисинаний» теме е Riken институчӗн ячӗпе — «Рикений».

Хӑш ята суйласа илессине Пӗтӗм тӗнчери теорилле тата практикӑлла хими союзӗн ларӑвӗнче пӑхса тухса йышӑну тӑвӗҫ.

Аса илтеретпӗр, ҫутҫанталӑкра 92-мӗш элемент таран ҫеҫ тӗл пулаҫҫӗ. Ыттисене ҫын ӑҫталанӑ хатӗрпе ҫеҫ тума пулать. 93–100 номерлисене тӗрлӗ реакторсенче кӑларма пулать, 100-тен иртекеннисене вара —частицӑсене хӑвӑртлатакан ятарлӑ хатӗрсенче ҫеҫ.

Кӑрлачӑн 4-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырланти Культура ҫуртӗнче Етӗрне хулинчи, Муркаш тата Хӗрлӗ Чутай районӗнчен килнӗ шахмат ӑстисем тупӑшрӗҫ.

20 шахмастист хӑйсен ӑсталӑхӗпе палӑрчӗҫ. Йывӑр кӗрешӳре малти вырӑна Хӗрлӗ Чутай районӗнчен килнӗ Александр Альгешкин йышӑннӑ. Иккӗмӗш вырӑнта — Охандеров Николай, виҫҫӗмӗш вырӑнта — Семенов Александр.

Ҫӗнтерӳҫӗсене Хисеп хучӗпе тата пылак парнепе чысларӗҫ.

Кӑрлачӑн 5-мӗшӗнче Красноамейскинче хӑнара Шупашкарти пуканесен театрӗ пулнӑ. Ахаль килмен вӗсем, йышлӑ ҫемьесенче ӳсекен тата сусӑр ачасене спектакльпе савӑнтарма ҫула тухнӑ. Артистсем райадминистраци тата районти Хӗрарӑмсен канашӗ чӗннипе килнӗ.

Пукане театрӗн «Новогодние снежинки» (чӑв. Ҫӗнӗ Ҫул юр пӗрчисем) спектакльне вара маларах асӑннӑ ачасемсӗр пуҫне кашни пӗчӗк ача тӳлевсӗр курма пултарнӑ. Шӑпӑрлансене илсе килнӗ аслисем те пуканесем вылянипе киленнӗ.

Спектакль вӗҫленсен ачасене пӗчӗк парнесемпе савӑнтарнӑ.

Раштав уявӗнче, кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче, Шупашкарти «Шупашкар-Арена» пӑр керменӗнче Екатеринбургран килнӗ «Тзил шоу» «Щелкунчик на льду» (чӑв. Пӑр ҫинчи Щелкунчик) театрализациленӗ шоу кӑтартӗ. Анчах ӑна пурте пӑхаймаҫҫӗ.

Шоу курмашкӑн республикӑри 4 пин ача тивӗҫнӗ. Вӗсене унта парнесемпе те хавхалантарӗҫ. Мероприятие ЧР Элтеперӗнчен чӗнӳ хучӗ илнисем ҫеҫ кӗме пултараҫҫӗ.

ЧР Вӗренӳ министерстви — 1,5 пин ачана, Ӗҫ министерстви — 500 ачана, Шупашкар хула администрацийӗ 2 пин ачана шоу курма чӗннӗ. Шӑпӑрлансем 8–13 ҫулсенче.

Ӗнер каҫхине, кӑрлач уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Герман Желтухин паллӑ чӑваш журналисчӗ пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Герман Николаевич — «Хыпар», «Ҫамрӑксен хаҫачӗ», «Чӑваш хӗрарӑмӗ», «Хресчен сасси» хаҫатсен, «Тӑван Атӑл» журналӑн хастар авторӗ, Раҫҫей Журналистсен, Раҫҫей Писательсен пӗрлӗхӗсен пайташӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ пулнӑ. Унсӑр пуҫне вӑл — Чӑваш Республикин Журналистсен союзӗн Ҫемен Элкер, Леонид Ильин ячӗллӗ премисен лауреачӗ.

Чӑваш Республикин паллӑ журналисчӗ нумай ҫул йывӑр чирленӗ. Герман Николаевич Желтухинпа ыран сывпуллашӗҫ. Шупашкарти Граждан урамӗнчи 19-мӗш ҫурта 10 сехет тӗлне ҫитмелле. Сывпуллашу 11 сехетчен пулӗ.

Герман Николаевич 1945 ҫулхи кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Туканаш ялӗнче ҫуралнӑ.

Районсенче пулма тӳр килнӗрен тӗрлӗ ҫынпа курнӑҫма май пур. Вӑл е ку районта лайӑх е япӑх ҫынсем пурӑнаҫҫӗ теме ҫук. Эпир пӗр ҫынна курса пурне те хаклама хӑнӑхнӑ-ҫке-ха. Кашни тарӑхрах тӗрлӗ ҫын пурӑнать.

Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем, тыл ӗҫченӗсем, «вӑрҫӑ ачисем» мӗнле пурӑнни куҫ умӗнчех. Пӗрисене ачисем лайӑх пӑхаҫҫӗ, тирпейлӗ ҫӳретеҫҫӗ. Теприсем вара… ватӑ ҫын вилессе кӗтеҫҫӗ. Ҫапла, 90 е 100 ҫулалла кармашакан амӑшӗ е ашшӗ автан авӑтман яла ӑсанасса кӗтсе пурӑнакансем те пур. Пӗррехинче Ҫӗрпӳ районӗнче пултӑмӑр, ватӑ арҫынпа калаҫрӑмӑр. Хӑй сусӑр, вӑрҫӑ ҫулӗсенче ача-пӑча пулнӑ. Алӑ тупанӗ, иккӗшӗ те, ҫук унӑн, хӗрӗ пӑхса пурӑнать. Юлташӑм ватӑ арҫынпа калаҫрӗ, йывӑр ҫулсем пирки, вӑрҫӑ нуши ҫинчен ыйтса пӗлчӗ. Чӑннипех те шеллерӗ вӑл ватӑскере. Сывпуллашнӑ чухне вӑл ӑна тата нумай ҫул пурӑнма ҫирӗп сывлӑх сунчӗ. «Мӗн, мана вӗлересшӗн-им?» - мӑртӑхса пат татса хучӗ хӗрӗ. Ашшӗне, памперспа ҫӳрекенскере, пӑхса ывӑннӑ-ши вара вӑл? Хӑйне пӑхса ӳстернӗ ҫывӑх ҫынни пирки вӑл ҫапла епле калама хӑять?

Малалла...

Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ «Чемен карти» этнопаркра паян Шупашкар районӗн Елки иртрӗ. Влаҫрисем ӑна «Этнозима» (чӑв. Этнохӗл) ят панӑ.

Уяв Вӑрманкас-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче иртнӗрен ҫак тӑрӑхра вырнаҫнӑ кашни ял тенӗ пекех (мӗншӗн тесен хӑшӗ-пӗрин картишӗ пуш-пушахччӗ, юрпа витӗннӗскер выртатчӗ) хӑйсен картишне Ҫӗнӗ ҫул уявӗпе тата Сурхурипе капӑрлатма ӗлкӗрнӗччӗ. Ку ӗҫе вӗсем сивӗ ҫанталӑка пӑхмасӑр темиҫе кун хушши тунӑ. Кашни ял тӑрӑхӗ унсӑр пуҫне хӑй тӑрӑхӗнчи техӗмлӗ апатпа хатӗрлеме тӑрӑшрӗ. Уява пынӑ кашни хӑна тенӗ пекех вӗсен техӗмлӗ апатне тутанма пултарчӗ, вӗри чейпе картишре пӗҫернӗ тӗрлӗ апат сивӗ ҫанталӑкра шӑннӑ ҫынсене ӑшӑнма май пачӗ.

«Этнозима» уява ирттерекенсем вырӑсла хатӗрленӗ — ертсе пырассине те, юрӑ-кӗвӗпе илемлетессине те. Чӑвашла юрӑ-ташӑ та пурччӗ, анчах вӗсем уявра тӗп вырӑнта пулмарӗҫ.

Тӳре-шарасенчен уява Министрсен Кабинечӗн Председатель ҫумӗ Алла Салаева, Чӑваш Республикин информаци политикипе массӑллӑ коммуникаци министрӗ Александр Иванов, Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ Андрей Николаев тата район администрацийӗн ертӳҫи Георгий Егоров ҫитнӗ.

Малалла...

«Открытые данные» (чӑв. Уҫӑ кӑтартусем) информаци ресурсӗсен регионти порталӗсен танлаштарӑмӗнче Раҫҫӗйре пиллӗкмӗш вырӑн йышӑннӑ.

Тӗпчеве «Инфометр» проект ирттернӗ. Унтисем пахаланӑ тӑрӑх, пирӗн республика уҫҫӑнлӑх енӗпе экспертсемпе усӑ куракансен 88,7 процентне тивӗҫтерет. Аудита 86 йышши параметрпа ирттернӗ.

Ҫуркуннехи танлаштарӑмра та пирӗн республика начар вырӑнта пулман. Ун чухне вӑл улттӑмӗш вырӑн йышӑннӑ. Халӗ, ав, регионсенчи сайтсемпе разделсем хушшинче кӑтарту тата лайӑхланнӑ.

Аса илтерер, «Открытые данные» республика порталӗ 2013 ҫулхи раштав уйӑхӗнче ӗҫлесе кайнӑ. Вӑл влаҫ органӗсен ӗҫ-хӗлӗ пирки ҫӑмӑллӑнах пӗлме май парать. Ҫав вӑхӑтра унта 183,8 пин хут ытла кӗрсе пӑхакан тупӑннӑ.

Ӗнер Вӑрнар районӗнче Федор Соколова асӑнса сӗтелҫи теннисла выляссипе черетлӗ хутчен турнир иртнӗ. Ӑна вӑрнарсем ҫулсерен, кӑрлачӑн 4-мӗшӗнче, йӗркелеҫҫӗ.

Федор Соколов Вӑрнар районӗнчи Ярмушкӑра ҫуралнӑ. Спорта районта тата республикӑра аталантарас тесе сахал мар мероприяти ирттернӗ. Сӗтелҫи теннисла выляссипе вӑл темиҫе хутчен те район чемпионачӗ пулса тӑнӑ. Республикӑри ӑмӑртусенче те яланах палӑрнӑ. Пурнӑҫран вӑл 57-е ҫитсен, 2002-мӗш ҫулта, уйрӑлнӑ.

12 ҫул хушшинче турнир вӑйланнӑҫемӗн вӑйланса пынине пӗлтереҫҫӗ. Вырӑнтисем каланӑ тӑрӑх, унта хутшӑнакансен йышӗ те хушӑнса пырать. Ӗнерхи те, ав, вӑрнарсене кӑна мар, Шупашкарпа Ҫӗмӗрле хулисенчи спортсменсене те пухнӑ. Вылякансем хушшинче Упамса ялӗнче ҫуралнӑ, Камчаткӑра пурӑнакан Александр Осипов офицер та пулнӑ.