Чӑваш халӑх писателӗ, Ҫемен Элкер преми лауреачӗ, Чӑваш АССР культурин тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Лаврентий Васильевич Таллеров ҫуралнӑранпа кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче 90 ҫул ҫитрӗ. Шел те, мухтавлӑ ҫыннӑмӑр ҫак юбилейччен пурӑнаймарӗ, 2013 ҫулти март уйӑхӗнче ҫут тӗнчерен уйрӑлчӗ. Ҫак паллӑ куна халалласа нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Нӗркеҫ вӑтам шкулӗнче «Л.В Таллеровӑн илемлӗх тӗнчи» наукӑпа практика конференцийӗ иртрӗ. Чӑваш халӑх писательне Л.В Таллерова, хамӑр ентеше аса илме, сумлӑ ӗҫӗсене хаклама конференцие районти шкулсенчи чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсемпе вӗренекенсем пухӑнчӗҫ.

Салам сӑмахӗ каласа Нӗркеҫ вӑтам шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекен Н.К Ефремова, «Кӑмӑлпа пӑхса илсемӗр эпӗ утнӑ ҫул ҫине…» ятлӑ курава пӑхма сӗнчӗ. Ун хыҫҫӑн кун йӗркипе районти чӑваш чӗлхипе литератури методисчӗ С.Г.Индюкова паллаштарчӗ.

Конференцие ӑнӑҫлӑ ирттерме сӗнсе шкул директорӗ Н.А. Петрова сӑмах илчӗ. «Л.В.Таллеровӑн хайлавӗсенчи сӑнарсем хамӑр тӑрӑхра пурӑннӑ, ӗҫленӗ ҫынсем. Вӗсем ҫинчен пӗлес тесен Чӑваш халӑх писателӗн произведенийӗсене кашнинех юратса вуламалла», — терӗ шкул пуҫлӑхӗ ачасене конференцире пысӑк ҫитӗнӳсем тума сунса.

Малалла...

Чӑваш Енӗн Тӗрӗслевпе шутлав палатин ертӳҫи Светлана Аристова

Ҫук-ҫук. Пур ҫӗре те мар. Элтеперпе ытти пысӑк пуҫлӑхӑн тӑванӗсене Чӑваш Енӗн Тӗрӗслевпе шутлав палатинчи хӑш-пӗр ӗҫе илмӗҫ.

Паян, нарӑсӑн 18-мӗшӗнче, Чӑваш Енре Тӗрӗслевпе шутлав палатипе ҫыхӑннӑ саккуна улшӑнусем кӗртнӗ. Ҫав утӑма федераци саккунӗнче улшӑну пулса иртнӗ хыҫҫӑн тунӑ.

Республикӑн Тӗрӗслевпе шутлав палатин ертӳҫи, унӑн ҫумӗ тата аудиторсем пулмалли должноҫсене Чӑваш Ен Элтеперӗпе, республикӑн Патшалӑх Канашӗн Ертӳҫипе, республикӑн Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫипе, суд тата право органӗсен ертӳҫисен ҫывӑх тӑвансене е хурӑнташсене (ашшӗ-амӑшне, мӑшӑрсене, ачасене, пиччӗшӗ-шӑллӗсене, аппӑшӗ-йӑмӑкӗсене, мӑшӑрӗн ҫывӑх тӑванӗсене) ӗҫе илме юрамасть. Маларах капла чару Тӗрӗслевпе шутлав палатин ертӳҫине ҫеҫ пырса тивнӗ.

Владимир Аврелькин

Чӑваш Енӗн Аслӑ судӗнче Чӑваш Енӗн экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн министрӗнче тӑрӑшнӑ Владимир Аврелькинпа ҫыхӑннӑ ӗҫе тишкернӗ.

Аса илтерер, Шупашкарти Ленин районӗн сучӗ министр пулнӑ ҫыннӑн арестне тӑсмалли ходатайствӑна нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче пӑхса тухнӑччӗ. Ун чухне суд Владимир Аврелькин арестне 4 уйӑхлӑха, ҫӗртмен 12-мӗшӗччен, тӑсма йышӑннӑччӗ.

Республика Правительствинче пысӑк тата самай ҫемҫе вырӑн йышӑннӑскере ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тесе айӑпласшӑн.

Аврелькина хӳтӗлекен ваккат вӑхӑтлӑх тытса усрамалли мерӑна ҫемӗҫтерме ыйтса Чӑваш Енӗн Аслӑ судне тавӑҫпа тухнӑ. Анчах унти тӳресем Шупашкарти Ленин районӗн сучӗн йышӑнӑвне улӑштарма килӗшмен.

Пуҫиле ӗҫе тӗпченине Чӑваш Енӗн прокуратури тӗрӗслесе тӑрать.

Ҫӗнӗ Шупашкарти «Атӑл» кинотеатр пушӑ ларнине нумаях пулмасть хыпарланӑччӗ. Ҫак кунсенче унӑн чӳречисене ҫамрӑксем ҫӗмӗрнӗ. Кун пирки «Про Город» редакцие ҫынсем пӗлтернӗ.

Нарӑс уйӑхӗн 17-мӗшӗнче кинотеатра полицейскисем ҫитнӗ. Вӗсем темиҫе ҫамрӑка хӑваласа ҫитме хӑтланнӑ.

«Эпӗ ачасемпе гипермаркет енчен утса пыраттӑм, полицейски тӑватӑ ҫамрӑк хыҫҫӑн чупнине куртӑм. Иккӗшне тытса вӑл машинӑна лартрӗ. Унтан ҫак машин кинотеатр патнелле кайрӗ. Унта темиҫе йӗрке хуралҫи пурччӗ», -каласа кӑтартнӑ хӗрарӑм. Ҫак ҫамрӑксем кинотеатр чӳречисене ҫӗмӗрнӗ те унта кӗнӗ-мӗн.

Аса илтерер: кинотеатрта мӗн пуласси пирки ыйтӑм ирттернӗ. Пӗтӗмлетӳпе килӗшӳллӗн, унта театр, кинотеатр, кафе тата ачасем валли вылямалли центр тӑвасшӑн. Анчах ку хӑҫан пуласси паллӑ мар.

Канашра пурӑннӑ ҫамрӑк арҫын ҫухалнӑ. 1987 улхи ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче ҫуралнӑ Евгений Федорова юлашки хут кӑҫалхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче курнӑ. Ун чух вӑл Канаш районӗнчи Хунав ялӗнчен юлташӗ патӗнчен тухса кайнӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн вӑл ӑҫта ҫитнине тата унпа мӗн пулса иртнине никам та пӗлмест.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн ӗҫченӗсем арҫын ҫухалнине кура пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Евгений Федоров хура тӗслӗ колпакпа, кӑвак джинс шӑлаварпа, тӗксӗм сӑрӑ ҫыхнӑ свитерпа, «РЖД» элемлӗ шурӑ кӗпепе пулнӑ. Урине ҫуркуннепе кӗркунне тӑхӑнмалли шнуроклӑ, хура ботинка, хура нуски тӑхӑннӑ. Начар тата вӑрӑм арҫыннӑн ҫӳҫӗ хура, кӑтрарах. Хырӑмӗ ҫинче аппендицит тунӑ хыҫҫӑн ҫӗвӗ юлнӑ. Сулахай кӑкӑрӗ тӗлӗнче «ВДВ» тата «А (2) +» тесе ҫырнӑ татуировка пулнӑ. Утнӑ чух ури чапрасси сисӗнет.

Чӑваш Енри тӳре-шара ялта пурӑнакан ватӑсене илсе ҫитермешкӗн 30 транспорт туянасшӑн. Кун валли федераци хыснинчен 43,6 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ. Хальлӗхе палӑртнӑ тӑрӑх, кунашкал машинӑсене ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗччен туянӗҫ.

Ҫак ятарлӑ транспортпа мобильлӗ бригада ҫӳрӗ. Камӑн усал шыҫӑ аталанас, сахӑр диабечӗпе, гипертонипе аптӑрас, психика чирӗпе нушаланас хӑрушлӑх пур – вӗсем ҫавсем патне килӗҫ.

Кунашкал социаллӑ пулӑшупа 65 ҫултан иртнӗ ҫынсем усӑ курма пултарӗҫ. Тухтӑрсем вӗсене медицина организацийӗсене тӗрӗслев витӗр тухмашкӑн илсе кайӗҫ.

Мобильлӗ бригадӑсем 2020 ҫулта ӗҫлеме пуҫлӗҫ. Программа 4 ҫул пурнӑҫланӗ.

Геннадий Айхи тата Атнер Хусанкай

Нарӑс уйӑхӗн юлашки вунӑкунлӑхӗнче Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче Чӑваш халӑх поэтне Геннадий Айхине халалланӑ кунсем иртӗҫ. Кӑҫал та вулавӑш куракансем валли анлӑ курав хатӗрлет. Халӑх поэчӗн пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе май килнӗ таран туллин паллаштарма тӗллев лартнӑ курав Наци вулавӑшӗнче пӗр эрне ӗҫлӗ. Унтан ӑна районсемпе хуласене ӑсатӗҫ: Патӑрьеле, Ҫӗмӗрлене, Ҫӗнӗ Шупашкара т.ыт.те. Республикӑн тӗп вулавӑшне авӑн уйӑхӗнче ҫеҫ ҫаврӑнса ҫитӗ.

Айхин астӑвӑм кунӗсен вӑхӑтӗнче лекци пуҫласа ирттерӗҫ. «Творчество Г. Айги в контексте мировой, русской и чувашской литературы» (чӑв. Г. Айхин пултарулӑхӗн тӗнче, вырӑс тата чӑваш литературинчи тӗп шухӑшӗ) ят панӑскере паллӑ чӑваш ученӑйӗ, филологӗ, литература критикӗ, публицисчӗ, тата Геннадий Айхин ҫывӑх тусӗ пулнӑ Атнер Хусанкай нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшнче вулӗ. Лекци 14 сехетре пуҫланмалла.

Василий Кервен (Кошкин) поэт тата ҫыравҫӑ паян, нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 70 ҫул тултарнӑ.

Ялан ӑш пиллӗ ҫак ҫын — СССР Писательсен союзӗн пайташӗ, Трубина Мархви ячӗллӗ литература премийӗн лауреачӗ, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, журналист.

Патӑрьел районӗнчи Упамса ялӗнче ҫуралнӑскер И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗреннӗ. Шупашкарти 29-мӗш вӑтам шкулта, Шупашкарти коопераци институтӗнче тӑрӑшнӑ. Калем ӑсти пурнӑҫӗн сумлӑ пайне тӗрлӗ пичет кӑларӑмӗнче ӗҫлесе ирттернӗ: «Пионер сасси» (хальхи «Тантӑш»), «Хатӗр пул» (хальхи «Самант»), «Тӑван Атӑл» журналсенче ӗҫленӗ.

Василий Кервен ҫулне кура мар чӗрӗ те вӑр-вар: республикӑри тӗрлӗ хаҫат-журналпа туслӑ, унӑн хайлавӗсем вӗҫӗмех пичетленеҫҫӗ.

Ыран Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче 15 сехетре Василий Кервенӗн пултарулӑх каҫне пухӑнӗҫ. Унтах «Аслати чечекӗ» повеҫсемпе калавсен ҫӗнӗ кӗнекине хӑтлӗҫ.

Ҫул ҫывӑхӗнчи е ытти меллӗ вырӑнти кашни ялах хальхи вӑхӑтра аталанса-сарӑлса-пысӑкланса пырать. Вӑл тӑрӑхрисем кӑна мар, аякрисем те куҫ хываҫҫӗ вӗсене: ҫурт-йӗр хӑпартаҫҫӗ.

Канаш районӗнчи Карӑклӑ ялӗ те сарӑлса пынӑ. Унта ҫӗнӗ урамсем ӳссе ларнӑ. Анчах газ пулман. Ҫавна май «Газпром газораспределение Чебоксары» акционерсен обществи унта газ пӑрӑхӗ хурса панӑ. Ҫапла вара Карӑклӑри Смирнов, Шевгень, Тихонов, Ҫӗнтерӗвӗн 70 ҫулӗ урамсенче тӗпленнисем кӑвак ҫулӑмпа ыр курайӗҫ. Асӑннӑ урамсенче уйрӑм ҫурт хӑпартма 166 ҫӗр лаптӑкӗ уйӑрса панӑ. Ҫав шутра — нумай ачаллисем валли те.

Газ пӑрӑхне 5,8 километр тӑршшӗ сарнӑ. Ун валли Чӑваш Енӗн газ кӗртмелли программипе килӗшӳллӗн укҫа уйӑрнӑ.

Шупашкар хула администрацйӗнче иртнӗ планеркӑра хальхинче ҫуртсен тӑрринчи юр, тумла пӑрӗсем пирки калаҫнӑ. Ҫак ыйтӑва ҫӗклемешкӗн сӑлтавӗ те пулнӑ: икӗ ҫын ҫине юр персе аннӑ.

Нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Водопровод урамӗнчи 15-мӗш ҫурт тӑрринчен 13 ҫулти ача ҫине юр чӑмакки йӑтӑнса аннӑ. Тӳрех каласа хӑвармалла: ҫак ҫурта «Управдом» управляющи компанийӗ пӑхса тӑрать. Ачан пуҫӗ суранланнӑ, ӑна пульницӑна илсе кайнӑ.

Нарӑсӑн 16-мӗшӗнче Ленин Комсомолӗн урамӗнче 28 ҫулти хӗр суранланнӑ. Ун ҫине 10/1-мӗш ҫурт тӑрринчен юр ӳкнӗ. Ку ҫурта «Эркер» ТСЖ пӑхса тӑрать.

Хула пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков район ертӳҫисене асӑрхаттару панӑ, ҫурт тӑррисене юртан тасатма хушнӑ.