Пӗтӗм тӗнчери Ватӑсен кунне чи малтан 20-мӗш ӗмӗрӗн вӗҫӗнче Скандинавире уявлама пуҫланӑ, унтан — Америкӑра. ООН йышӑнӑвӗпе ӑна юпан 1-мӗшӗнче паллӑ тӑваҫҫӗ.

Пирӗн ҫӗршывра ку уява 1992 ҫултанпа уявлаҫҫӗ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ял тӑрӑхӗнче те ку уява ҫулсеренех уявлаҫҫӗ. Ватӑсене вырӑнти шкула хӑнана чӗннӗ. Ватӑсене саламлама районти пенсии фончӗн пуҫлӑхе Алина Ежеева тата администрацирен Алекскй Магаськин хутшӑнчӗҫ.

Штанашри культура ҫуртӗнчи ял библиотекарӗ Надежда Павлова ватӑсене халалласа хӑтлав хатӗрленӗ. Сӑнӳкерчӗксем ҫинче 2013-мӗш ҫулхи юбилярсем. Кӑҫал 60 ҫул тултарнӑ е тултаракансем, вӗсем пурӗ виҫҫӗн: Дерюжин Андрей Михайлович, Захаров Николай Егорович, Русскова Валентина Андреевна.

Трофимов Александр Павловичпа Молярова Зоя Демьяновна — 65 ҫул тултараҫҫӗ. 75 ҫулхисем — Удиванова Елена Дмитриевна, Стеклов Геннадий Афанасьевич, Зотов Анатолий Федорович, Волкова Мария Тихоновна, Пахинова Роза Елисеевна, Логинов Николай Петрович, Ухлинова Анна Васильевна тата Софронова Елена Алексеевна.

Малалла...

Паваркасси, 2011. Николай Плотников сӑнӗ

Чӑваш Ене ылтӑн кӗркунне юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫитме пултарасси пирки хыпарланӑ. Синоптиксене ӗненсен, антициклон пирӗн тӑрӑха икӗ эрнелӗх хитре ҫанталӑк илсе килмелле.

Ҫанталӑк паянтан хитреленме пуҫӑнмалла теҫҫӗ-мӗн тавралӑха сӑнама ятарласа вӗреннӗ ҫынсем. Виҫмине тӗлне атмосфера пусӑмӗ 755 миллиметрпа танлашмалла. Апла тӑк ҫумӑр е йӗпе юр ҫӑвасси иртсе каймалла, анчах каҫсерен ҫанталӑк шӑнтма пуҫлӗ. Ҫил ҫурҫӗр енчен вӗрнине пула сывлӑш температури 3–5 градусран ытла ӑшӑтмӗ.

Ҫумӑр пирки каласан, иртнӗ уйӑхра виҫӗ уйӑх виҫи чухлӗ ҫумӑр ҫунӑ иккен. Типӗ ҫанталӑк авӑнӑн 9-мӗшӗпе 30-мӗшӗнче кӑна пулнӑ. Тата сывлӑш температури 20 градус ӑшӑран ытла хӑпарманни те 1990 ҫултанпа пулман иккен. Авӑн уйӑхӑн 28-мӗшӗнчех юр вӗҫтерни те ир. Ун пек пулӑм юлашки хут 2000-мӗш ҫулта пулнӑ.

Чӑваш Республикин Халӑх пултарулӑхӗн ҫурчӗн халӑхӑн йӑлана кӗнӗ йӗркипе ремеслисен пайӗн специалисчӗсем Тӑвай районне ҫитсе халӑх юррисене шыранӑ. Вӗсем ҫак пурлӑха ӑслӑлӑхпа шырав тӗлӗшӗнчен хак пама тӗллев лартнӑ иккен.

Специалистсем Тӑрмӑш тата Турикас Тушкил ялсенче пулнӑ. Турикас Тушкилте «Сурпан» фольклор ансамбльне ҫӳрекенсенчен ҫырса илнӗ, Тӑрмӑшра — 83 ҫулти Тамара Федоровӑран. Пухма май килнисен шутӗнче — туй, Ҫӑварни, вӑйӑ, хӑна, ташӑ юррисемпе такмаксем, хӗр йӗрри. Сӑмах май, ҫак икӗ ялта туй тата Ҫӑварни юррисене расна шӑрантарнине асӑрханӑ. Чӑннипех те халӑх юрри шутланаканнисене ятарлӑ пухха кӗртсе уйрӑм кӗнекен кӑларма палӑртаҫҫӗ.

Кунта сӑмах савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑласси пирки пырать. Тӗрӗссипе, ҫӗнӗ, 77-мӗш сезона, Чӑваш патшалӑх филармонийӗ ҫурла уйӑхӗнчех пуҫӑннӑ. Вырӑна тухса артистсем темиҫе концерт та кӑтартма ӗлкӗрнӗ.

Красноармейски тата Шупашкар районӗсенче нефтьпе газ отраслӗнче ӗҫлекенсене професси уявӗпе саламланӑ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне халалланӑ концертпа вара Пӑрачкав районӗнчи педагогсем патне ҫитнӗ. Ҫӗмӗрлере хула кунӗ ячӗпе иртнӗ уява хутшӑннӑ.

Ҫӗнӗ сезона савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура паян, каҫхи ҫичӗ сехетре, уҫма палӑртнӑ. Ун вӑхӑтӗнче «Мюзиклсен ылтӑн хичӗсем» проекта куракан патне ҫитермелле. Сӑмахран, «Нотр дам де Пари», «Ромео и Джульетта», «Призрак оперы», «Млоцарт» тата ытти хайлавпа.

Лапсар ялӗ, Н. Плотников сӑнӗ

Ӗнер каҫхине Чӑваш Ен тӑрӑхӗнче юр ҫума тытӑннӑччӗ. Ку ҫанталӑк кӑнтӑртан килнӗ циклон иртнине пула пирӗн тӑрӑха ларнӑ — паян-ыран антициклон вӑй илмелле, вара хайхи типӗрех ҫанталӑк тӑрӗ. Ҫил ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫран вӗрме тытӑннипе унти сивӗ сывлӑш пирӗн тӑрӑха ҫитнӗ — температура анса ларнипе йӗпе юр ҫыма тытӑннӑ. Ҫапла май паян ирхине ҫынсем шап-шурӑ юр айӗнчи йывӑҫсене сӑнанӑ та ӗнтӗ.

Ҫавах та ку ҫанталӑк пулӑмӗ сиен кӳнӗ-кӳнех. Симӗс ҫулҫӑ тӑкса пӗтереймен йывӑҫсемпе тӗмӗсем йывӑр йӗпе юр айне лекнӗрен хуҫӑлса пӗтнӗ. «Про-город» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх Шупашкарти Семашко, 324-мӗш Стрелок дивизийӗн урамӗсенче йывӑҫсем ӳкнӗ.

Гисметео пӗлтернӗ тӑрӑх эрне вӗҫӗччен ҫанталӑк типӗ тӑрӗ, каҫхи -4 – -1 градус таран сивӗ пулӗ, кӑнтӑрла — +3 – +6. Ӑшӑрах ҫанталӑк тепӗр эрнере ҫитмелле, анчах ҫумӑрсем те пӗрле килӗҫ.

Пӗтӗм тӗнчери ватӑсен кунне Хӗрлӗ Чутай районӗнче анлӑн паллӑ турӗҫ. Хӗрлӗ Чутайри культура центрӗнче вырӑнти ал ӑстисен куравне йӗркеленӗ. Раиса Аксакова, Евдокия Сергеева, Надежда Афанасьева, Зоя Перепелкина, Зоя Ярабаева, Ольга Михопарова кашни япалана чунне парса ӑсталанӑ.

Хӗрлӗ Чутай район администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров пухӑннисене уяв ячӗпе чунтан саламларӗ, аслӑ ӑрури ҫынсене ҫӗршыва ҫӗклеме пулӑшнӑшӑн, ырми-канми ӗҫленӗшӗн чунтан тав турӗ. Пухӑннисене ҫавӑн пекех районти социаллӑ хӳтӗлев пай начальникӗ Вера Ярабаева саламларӗ. Районти халӑхӑн 39 проценчӗ пенсионерсем. Пурӗ 6 043 ҫын пенси илсе тӑрать, 5 080-шӗ пенси ҫулӗ ҫитнипе ватлӑхра илсе тӑракан пенси 7 700 тенкӗпе танлашать. Районта хальхи вӑхӑтра 30 вӑрҫӑ ветеранӗ, 229 вӑрҫӑ участникӗн тӑлӑх арӑмӗ, 777 тыл ӗҫченӗ, 2 663 ӗҫ ветеранӗ. Мӗнле уяв-ха чыславсӑр?

Раиса Аксакова, Федор Алексеев, Зоя Волкова, Юлия Дадюкова, Вера Ельмова, Людмила Зверева, Геннадий Ильин, Галина Ильина, Николай Ладайкин, Зоя Магаськина, Никодим Матвеев, Николай Мемедейкин, Владимир Нагоров, Маргарита Огонькова, Галина Осипова, Зоя Перепелкина, Зоя Самылкина, Ольга Сергеева, Леонид Тверсков, Николай Трифонов, Александр Трофимов, Геннадий Ухлинов, Валентина Федорова, Валентин Харитонов, Валентина Харитонова, Владимир Храмов, Фрида Храмова, Галина Чумакова, Зоя Ярабаева, Мария Яхатина тата Порфирий Волков район администрацин Хисеп хутне илме тивӗҫлӗ пулчӗҫ.

Малалла...

Иртнӗ вырсарникун, авӑнӑн 29-мӗшӗнче, Ҫӗр чӑмӑрӗпе юнашар Челепи метеоричӗ пысӑкӑш астероид вӗҫсе иртнӗ иккен. Ҫуммӑнах теме пулать — хушши 11 пин ҫухрӑм кӑна пулнӑ.

Мускаври патшалӑх университечӗн астрофизикӑпа ҫӑлтӑр астрономийӗн кафедрин профессорӗ Владимир Липунов каласа панӑ тӑрӑх уҫлӑхри ӗскере Уйӑх орбитин хыҫӗнче асӑрханӑ имӗш. 17 метр пысӑкӑш, 10 пин тонна йывӑрӑш астероида «Мастер» системӑпа курма пултарнӑ.

Сергей Нарышкин

Ҫапларах шухӑшпа Патшалӑх думин спикерӗ Сергей Нарышкин тухнӑ, вӑл шкул курсӗнче Раҫҫейре пурӑнакан халӑхсем ҫинчен тата вӗсен культури пирки каласа памалла иккен.

Нумай пулмасть иртнӗ РӐА (выр. РАН) историпе филологи ӑслӑлӑхӗсен пай бюровӗн ларӑвӗнче Нарышкин хӑйӗн шухӑшне палӑртнӑ, ҫӗнӗ курс «Народы и культуры России» (чӑв. Раҫҫей халӑхӗсем тата вӗсен культури) ят илме пултарасси пирки пӗлтернӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл ҫак предмета ытла туллин ҫутатаймасси пирки те пӗлтернӗ — Раҫҫейри 89 субъектра пурӑнакан 180 халӑхӑн йӑли-йӗркине ҫутатса пама ҫӑмӑл пулмӗ, ҫав-ҫавах хӗсме тивӗ.

Спикер шухӑшӗпе ҫӗнӗ курса историпе культурӑллӑ концепцине хатӗрлекен ушкӑн — вӗсем халь пӗрлехи истори вӗренӳ кӗнекине калӑплаҫҫӗ — ҫырма пултарӗ.

Ҫак вӑхӑтра «Отель в национальном стиле» (чӑв. «Халӑх стилӗпе илемлетнӗ хӑна ҫурчӗ») конкурс пырать иккен. Унта ятарлӑ проектпа пирӗннисем те тухнӑ. Сӑмахран, Олег Владимиров сӗннӗ «Чӑваш хӑна ҫурчӗ» унта пур.

Олег Владимиров архитектор сӗннӗ проектра 8 пӳлӗмлӗ хӑна ҫурчӗ (унтах кафе пулмалла), ампарпа лаша витине пӗрлештерекен музей, чӑваш мунчи тата ҫуллахи чатӑр пулмалла. Пӗтӗмӗшле ҫак комплекс 2 гектар патнелле йышӑнмалла. Проекта ӑнлантаракан текстра кӑтартнӑ тӑрӑх ҫуртсене чӑвашсен йӑлипе вырнаҫтарнӑ. Музей ҫурчӗ йывӑҫран пулмалла — чӗнтӗр чӳречеллӗ, крыльцаллӑ. Хӑна ҫурчӗ йывӑҫ тата чул ҫуртсен пӗрлӗхне кӑтартса памалла — ҫапла май хулапа ял пӗр-пӗринпе тачӑ тӑни сӑнланмалла. Проекта Чӗмпӗрте пурнӑҫламалла.

Конкурсра халь сасӑлав тапхӑрӗ пырать. Олег Владимировӑн ӗҫӗшӗн сасӑлама ҫак адреспа кӗмелле — hotel2013.archdialog.ru/archives/139, унта Олег Владимировӑн ятне тупмалла та «Vote» ҫине пусмалла.

Конкурса ҫавӑн пекех Шупашкарта пурӑнакан Сакмарова Александра хӑйӗн ӗҫне тӑратнӑ, анчах унӑн ӗҫӗпе сайтра паллашма май ҫук.

Малалла...

Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ пирки ҫырмалли тупӑнсах тӑрать. Мӗн тӑвас тейӗн — тӑрӑшаҫҫӗ те, каласа кӑтартмасӑр чун чӑтмасть.

Ҫак уйӑхӑн 24, 25, 28-мӗшӗсенче унта «Куракана халаллани» мероприяти иртнӗ. Ун хӑнисем ачасем пулнӑ. Вӗсене чи лайӑх спектакльсенчи сыпӑксемпе паллаштарнӑ. Мероприяти вӑхӑтӗнчи сӑнсене пӑхатӑн та, пӗчӗкскерсене театр тем пекех килӗшни вӗсен хавас сӑнӗсенче сисӗнет. Фойере, акӑ, ачасене Такса йытӑ кӗтсе илнӗ. Анчах хамлатса та хӑрлатса мар, хавассӑн, ырӑ кӑмӑлпа.

Хайхискер ача-пӑчана театр ҫинчен каласа кӑтартнӑ, спектакле камсем тата епле хатӗрлени ҫинчен уҫӑмлатса панӑ. Тӗрлӗ спекталкьти сӑнарсем театрта епле тытмалли пирки те ӑнлантарнӑ. Сӑмахран, унта спектакль пуҫланиччен ҫур сехет маларах пымалла, капӑр ҫипуҫ тӑхӑнмалла, телефона сӳнтермелле, шавламасӑр ҫӳремелле, ретсем хушшипе иртнӗ чух ҫурӑма сцена енне туса утмалла.

Театра пынӑ-пынах — ачасен спектакль те курма май килнӗ.

Сӑнсем (39)