Кун пирки Чӑваш Енӗн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫ тата суту-илӳ министерстви хыпарлать. Логистикӑпа транспорт центрӗ тӑвас ыйтупа ытларикун асӑннӑ ведомство ӗҫченӗсем Чулхулана каясшӑн. Унта вӗсем асӑннӑ регионӑн ҫав опычӗпе паллашасшӑн.

Центр еплерех пуласси тата ытти хӑш-пӗр самант пирки хальлӗхе калама иртерех. Ҫак ыйтусем тӗл пулу хыҫҫӑн, ахӑртнех, уҫӑмланӗҫ.

Ҫак материала ҫырма пуҫлас умӗн совет саманинчи паллӑ пӗр камитри персонаж: «Эпӗ айӑплӑ мар. Вӑл хӑй килчӗ», — тени асӑма килчӗ. «Пире айӑпламалла мар, пулӑшмалла», — тӗмсӗлнӗ иккен тӳре-шара тӗрӗслев органӗсене — прокуратурӑна, Федерацин монополипе кӗрешес енӗпе ӗҫлекен службине, Роспотребнадзора — федерацин Чӑваш Енти тӗп инспекторӗ Геннадий Федоров патӗнче иртнӗ кӗҫнерникунхи канашлура.

Чӑваш Енӗн муниципалитет пӗрлешӗвӗсен канашӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ Станислав Николаев тӗрӗслевҫӗсем профилактика енӗпе ытларах ӗҫлеме тытӑннине палӑртнӑ. Ҫапах та ял тӑрӑхӗсене ҫӑмӑлах мар иккен. Кӑҫалхи ҫур ҫула илсен тӗрӗслевсен иккӗ-виҫҫӗмӗш пайӗ — планпа палӑртманнисем. Пӗтӗмпе 133 хутчен миллион тенкӗ ытлалӑх административлӑ штраф ҫырса панӑ.

Профилактика пирки калаҫнӑ май, ку енпе ӗҫлессине тимлӗх нумай уйӑратпӑр тесе палӑртнӑ монополипе кӗрешекенсем. Тӳре-шара сехрине хӑпартас мар тесе тӗллев лартнине Чӑваш Ен прокурорӗн ҫумӗ Александр Григорьев та палӑртнӑ. Унтан та ытларах — прокуратура ытти надзор органӗ пули-пулми тӗрӗслеменнине те сӑнаса тӑрать-мӗн.

Ҫара кайма яшсене повесткӑна ӳлӗмрен 17 ҫултах пама тытӑнӗҫ. Ку шухӑш патне Раҫҫейӗн Хӳтӗлев министерстви ҫитсе тухнӑ иккен. Анчах ку вӑл салтака та ҫав вӑхӑтра пуҫтарса каяссине пӗлтермест.

Вунҫичче ҫитсен яшсене ҫар комиссариатне чӗнеҫҫӗ. Ун чух вӗсене ҫар учетне илеҫҫӗ тата ятарлӑ ӗнентерӳ хутне тыттараҫҫӗ. Малашне вара ҫав хутпа пӗрле повестка та пама шухӑшлаҫҫӗ. Ҫапла туни хӗсметрен пӑрӑнакансен йышне чакарма май парасса шанаҫҫӗ иккен. Халӗ 250 пин каччӑ ҫар ретне тӑрассинчен пӑрӑнать имӗш.

Хӳтӗлев министерстви пӗлтӗр призыв пирки пӗлтернӗ хыҫҫӑн яшсене ҫар комиссариатне чӗнессе кӗтмесӗрех ҫитмелли, пымасан пуҫиле майпа явап тыттарас йӗрке йышӑнтарас шухӑш та сӗнсе пӑхнӑ иккен. Анчах ӑна ҫӗршывӑн правительстви ырламан. Хальхинче вара Хӳтӗлев министерстви яшсем медтӗрӗслев витӗр тухнӑ хыҫҫӑн ҫар службине юрӑхли ҫинчен йышӑну тунӑ хыҫҫӑнах вӗсене повестка парса ярасшӑн. Уведомленин ҫӗнӗ тытӑмне ӗҫлеттерсе ярасси пирки халӗ Генштабра пуҫ ватаҫҫӗ-мӗн.

Хальхи вӑхӑтра театрсем гастрольсене ҫӳреҫҫӗ тата хӗрсех ҫӗнӗ сезона хатӗрленеҫҫӗ. Пуканӗ театрӗ, ав, халӗ «Эпӗ халь телейлӗ» спектакль лартассипе ӗҫлет.

Повеҫ авторӗ — Валентина Элпи. Ӑна вӑл шӑп та лӑп ҫур ӗмӗр каялла ҫырнӑ. Хайлава автобиографилле тесе хаклаҫҫӗ. Унта автор хӑйӗн ачалӑхӗ, шкул ҫулӗсем тата алла пуҫласа калем тытнӑ самантсем пирки каласа кӑтартать. Премьерӑна Валентина Элпин 100 ҫулхи юбилейӗ тӗлне сцена ҫине кӑларасшӑн. Аса илтеретпӗр, паллӑ писатель 1913 ҫулта Тӑвай районӗнчи Кивӗ Пуянкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Вӑл «Куҫса ҫӳрекен ҫурт» (1956 ҫулта пичетленнӗ), «Тинӗс чечекӗ» (1973), «Юратнӑ мӑшӑрсӑр» (1983), «Качча кайиччен» (1990), «Качча кайсан» (2002), «Пепке ҫуралсан…» (2006) тата ытти кӗнеке авторӗ.

«Эпӗ халь телейлӗ» спектакле театрӑн ӳнер ертӳҫи Юрий Филиппов лартать. Вӑл телей темине мала кӑларма шут тытнӑ иккен. Спектакльти тӗп герой пурнӑҫри кашни самантшӑн савӑнать. Хӑйне телейлӗ туйма нумай кирлӗ марскере ҫутҫанталӑкӑн пӗр вӑхӑчӗ тепринпе ылмашни те савӑк кӑмӑл парнелет иккен.

Малалла...

Ҫӗмӗрле хулинчи «Ылтӑн уҫӑ» ача пахчине ҫӳрекен шӑпӑрлансем ҫутҫанталӑк хӑй евӗрлӗхне хаваспах туптаҫҫӗ. «Ӑҫтан ҫил вӗрет? Мӗншӗн ҫӗр нӳрӗ» — хӑйсен воспитатӗлесене вӗсем ҫакӑн йышши ыйтусем параҫҫӗ. «Ылтӑн уҫӑ» педагогӗсем вара хуравӗсене сӑмахпа кӑна мар, куҫӑн та кӑтартса пама хатӗр — учреждени таврашӗнче ача-пӑча метеостанцийӗ ӗҫлет.

Пӗчӗк шӑпӑрлансем вара хӑйне евӗр ҫунталӑка тӗпчемелли станцире ҫанталӑк тӑрӑмне, сезон улшӑнӑвне, талӑк ритмне тата сывлӑш температурине тӗпчеҫҫӗ. Сӑмахран, ҫак кунсенче шӑпӑрлансем хӑйсем тӗллӗн ҫанталӑк шӑрӑх та уҫӑ пулнине те палӑртнӑ.

Тулта уҫӑлса ҫӳренӗ чухне метеостанцийӗ кӗрсе тухни ача-пӑчана самай хаваслантарать. Ҫутҫанталӑка пӗчӗкренех тӗпчеме вӗренни шӑпӑрлансен тавракурӑмне анлӑлатать, тавралӑха хаклама, хисеплеме вӗрентет.

Ҫул-йӗре юсамалли ятарлӑ планпа килешӳллӗн кӑҫал Пӑрачкав районӗнче вырӑнти хытӑ ҫула 0,7 ҫухрӑмра юсама палӑртнӑ. Унсӑр пуҫне ял-хула таврашӗнчи ҫулсене 5,4 ҫухрӑм тӑршшӗ ҫӗнетмелле. Ҫак ӗҫ валли пӗтӗмешле 8 032,9 пин тенкӗ тӑкакламалла.

«Спецтехстрой» ТМЯО организацийӗ паянхи куна 0,7 ҫухрӑм тӑршшӗ ҫула юсассине вӗҫлет. Вӗсемех Пӑрачкав ял тӑрӑхӗнче 2 470 пин тенкӗлӗх Ленин, Ульянов, Шкул урамӗсенче ҫула юсанӑ.

«Пӑрачкав» КМК (ПМК) вара Кудеиха ялӗнчи Октябрь урамӗнчи ҫул лаптӑкне юсанӑ. Ку ӗҫ вӗсен 273,73 пин тенкӗлӗх ларнӑ. Тепӗр предприяти — «Агрожимсервис» — Анастасово ял тӑрӑхӗнче вӑй хурать, кунта вӗсем вырӑнти ҫула чул тӗпренчӗкӗсемпе сарса тухнӑ.

Район сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ҫитес кунсенче ҫул юсавӗ районӑн ытти ял тӑрӑхӗсенче те ҫитмелле.

Шупашкар районӗнчи «Пепке» ача пахчинче 25 вырӑнлӑ хушма ушкӑн уҫӑлнӑ. Унта ача-пӑча мӗн ҫинчен ӗмӗтленме пултарнине пӗтӗмпе ҫӗнӗтнӗ, паянхи вӑхӑтри йӑлтӑр отделкӑллӑ пӳлӗмсенче пурнӑҫа кӗртнӗ.

Ҫӗнӗ ушкӑнта ҫирӗплетнӗ йӗркепе килешӳллӗн хывӑнса тӑхӑнмалли пӳлӗмсенче хӑтлӑ шкапсем вырнаҫтарнӑ, ҫывӑрмалли ятарлӑ пӳлӗмре те краватьсем меллӗ. Ҫӑвӑнмалли тата апатланмалли пӳлӗмсене те лайӑх йӗркеленӗ.

Ҫӗнӗ ушкӑн пӳлемне уҫнӑ ятпа ача пахчинче пӗчӗк уяв ирттернӗ. Унта шӑпӑрлансем сӑвӑпа, юрӑпа, ташӑпа куракансен кӑмӑлне ҫӗкленӗ. Ача пахчишӗн пӗлтерӗшлӗ ҫӗнӗлӗх уҫӑлнӑ ятпа салам сӑмахӗсемпе «Пепкене» килсе ҫитнӗ район администрацийӗнчи вӗренӳ управленийӗн начальникӗ Романова Б.Г. тата вӑтам пӗлӳ паракан Ҫӗньял шкулӗн директорӗ Захаров А. Г тухса калаҫнӑ.

Шупашкар районӗн администраци ячӗпе ача пахчине заведеющине — Захарова Л.Г. тата «Фортуна-2» подряд организацийӗн директорне тӗплӗ юсава лайӑх тата вӑхӑтра тунишӗн тав хучӗсемпе чысланӑ.

Шупашкарта вырнаҫнӑ «Ладушка» аптека эмел тавраш туянакана хӑйӗн патне «Пирӗн хаксем чи йӳннисем!», «Кӗрсе тух та ӗнен!» йышши сӑмахсемпе илӗртнӗ.

Рекламӑна ӗненсе пӗри унта кӗрсе эмел туяннӑ. Анчах кайран тепӗр аптекӑна ҫитет те ҫав эмел 1 тенкӗ те 65 пус йӳнӗрех тӑрать иккен. Суеҫтерет тесе аптека пирки вӑл Монополипе кӗрешес енӗпе ӗҫлекен федераци службин Чӑваш Енти управленине евитленӗ. Лешсем вара апла тыттарма юраманнине кура 100 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.

Камӑн мӗн шухӑш теҫҫӗ те, ҫаплах ӗнтӗ — кашни ҫыннӑн хӑйӗн пӑшӑрханӑвӗ-ыратӑвӗ. Чун ыратнипе тепӗр чух ҫынсем таҫта та ҫитеҫҫӗ. Ҫапла тунӑ та республикӑн тӗп хулинчи Ислюков скверӗ ҫумӗнчи ҫуртсенче пурӑнакансем. Ҫак эрнере вӗсем федерацин Чӑваш Республикинчи инспекторӗ Геннадий Федоров патне йышӑнӑва кайнӑ. Унта вӗсем маларах асӑннӑ скверпа юнашар теннис корчӗ тума пуҫлас хыпара пӑшӑрханса йышӑннине пӗлтернӗ. Вӗсен шучӗпе унти ҫӗре урӑх тӗллевпе усӑ курма пултараҫҫӗ. Унта та кунта суту-илӳ тата кану ҫурчӗсем уҫнӑран шикленнипе те иккӗленсе кайнӑ-тӑр-ха вӗсем. Ҫитменнине тата унта хӑпартма палӑртакан ҫурта офис валли арендӑна парасси пирки сӑмах-юмах тухнӑ имӗш. Кунсӑр пуҫне тата асӑннӑ ҫӗр лаптӑкӗ Атӑл хӗрринче вырнаҫнӑ май ҫӗр ишӗлсе пырсан корт шыва каймӗ-и тесе те шухӑшлаҫҫӗ иккен.

Геннадий Федоров вырӑна ҫитсе пӑхнӑ. Чӑн та, ҫынсем калакан лаптӑк ҫыран хӗрринче вырнаҫнӑ-мӗн. Влаҫӑн ҫынсен шухӑшне тӗпе хумаллине палӑртӑн май федерацин Чӑваш Енти тӗп инспекторӗ ҫӗрпе епле усӑ курсан аванраххине хаклама яваплӑ структурӑсене хушнӑ. Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Александр Анисимов вара асӑннӑ лаптӑкра тӑватӑ теннис корчӗ тата сахал хутлӑ администраци ҫурчӗ тума палӑртни, анчах унти пӳлӗмсене никама та тара памасси пирки каланӑ.

Малалла...

Вӑрмар поселокӗнче нумай хваттерлӗ ҫуртсен картишӗсене хӑтлӑх кӳрес ӗҫ малалла пырать. Ку тӗллевпе укҫа уйӑрассине пӗлтӗртен пуҫӑннӑ иккен. Ун чухне район центрӗнчи Ҫамрӑксен урамӗнчи 6, 14, 16, 44-мӗш ҫуртсен умӗнчи ҫулсене юсанӑ.

Ытти ҫӗрте те ҫӗнетмеллине кура ку енпе кӑҫал малалла тимлеҫҫӗ. Юсавҫӑ-организацие палӑртма конкурс ирттернӗ. Унта чи лайӑх услови сӗнсе ӗҫе тивӗҫнӗ строительсене Завод урамӗнчи 45-мӗш, К. Иванов урамӗнчи 9-мӗш, Энтузиастсен урамӗнчи 8-мӗш ҫуртсен умӗсене юсама шаннӑ. Халӗ юсавҫӑсем хӗрсех асфальт сараҫҫӗ.