Канашлура

«Эх, ҫав кану вырӑнӗсене! Ӑҫта кӑна уҫса тултармаҫҫӗ ӗнтӗ», — шухӑшлӗҫ, тен, вулакансем информаци ятне кура. Тулаштарар мар — кану мар, индустри паркӗ уҫӑлӗ. Вӑл тата мӗн япала тетӗр-и? Тӗллевӗ ятӗнче пытарӑннӑ, вӑл промышленность предприятийӗсене пӗр ҫӗре пухакан вырӑн пуласса пӗлтерет. Ӑна кӑҫалхи утӑ уйӑхӗнче тума пуҫламалла.

Индустри паркӗ тӑвас ыйтӑва республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев электротехника отраслӗн аталанӑвӗ пирки ӗнер ирттернӗ канашлура та хускатнӑ. Ку ӗҫ валли кӑҫал 242,9 миллион тенкӗ уйӑрмалла-мӗн. Индустри паркӗ Шупашкарти Трактор тӑвакансен проспектӗнче вырнаҫмалла. Экономика аталанӑвӗн министрӗ Алексей Табаков асӑннӑ канашлура пӗлтернӗ тӑрӑх, парк пӗчӗк тата вӑтам предприятисен хӑватне аталантарма май памалла. Ансатрах каласан, вӗсем унта хушма производство участокӗсене уҫӗҫ. Экономика министерстви шухӑшланӑ тӑрӑх, индустри паркӗнче 20-е яхӑн предприяти вырнаҫӗ. Ӗмӗтленнӗ пек пулса пырсан 2015 ҫулта унта ҫӗнӗ производствӑсем хута кайӗҫ.

Сӑнсем (17)

Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх фончӗ ака уйӑхӗнче Раҫҫейӗн 19 регионне укҫа уйӑрассине чарса лартни пирки хӑшӗсем илтнӗ те пулӗ. Ҫав «хура списока» Чӑваш Ен те лекнӗччӗ. Сӑлтавӗ ҫулталӑк отчечӗсене тивӗҫлипе пурнӑҫламанни тесе пӗлтернӗччӗ ун чух.

Нумай хваттерлӗ ҫурт-йӗре тӗплӗн юсассипе 2012 ҫулхи плана, сӑмахран, Канаш хули пурнӑҫламанччӗ. Унта пӗр ҫуртнӑ малти пайне сӑрламасӑр хӑварнӑ иккен. Элӗкпе Йӗпреҫ районӗсем ишӗлекен ҫуртсенчен ҫынсене вӑхӑтра куҫарса ӗлкӗрмен. Ҫав кӑлтӑксемшӗн республикӑна темиҫе миллиард тенкӗсӗр чутах хӑварман. Халӗ вӗсем ҫитменлӗхсене пӗтернӗ. Кирлӗ хутсене Мускава ярса панӑ. Пӗлтӗрхипе вӗҫне-хӗрне тухса пӗтсен республика кӑҫалшӑн укҫа илме заявка тӑратӗ.

Каратэ ӑмӑртӑвӗнче

Кун пирки Каратэн пӗтӗм тӗнчери конфедерацийӗн конгресӗн вице-президенчӗ Вячеслав Тимофеев пӗлтернӗ. Ҫавӑн пек шайри ӑмӑртӑва ирттерес шухӑшлисем пирӗн ҫӗршывсӑр пуҫне Чехипе Германи пулнӑ-мӗн.

Сӑмах май каласан, ҫӗнӗ должноҫре Раҫҫей ҫынни Вячеслав Тимофеев нумаях пулмасть кӑна-ха. Ӑна Каратэн пӗтӗм тӗнчери конфедерацийӗн хальтерех иртнӗ конгресӗнче ҫирӗплетнӗ. Ӗҫтӑвкомӑн 16 членӗнчен 14-шӗ уншӑн сасӑланӑ.

Диктант ҫырнӑ вӑхӑтра

Ӗнер Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтне Чӑвашсен пӗрлехи экзаменӗнче «пиллӗк» паллӑ илнисене чыслама пухнӑ.

Аса илтеретпӗр, ун пек тӗрӗслеве кӑҫал пуҫласа ирттерчӗҫ. Ӑна Чӑваш чӗлхи кунӗ умӗн, ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, йӗркелерӗҫ. Тӑван чӗлхене, тӗрӗсрех, чӑваш чӗлхин хальхи правилисене, епле пӗлнине тӗрӗслеме республикӑра тата унӑн тулашӗнче пурӑнакан 2 пин ытла чӑваш хутшӑннӑ. Вӗсен хушшинче студентсемпе вӗренекенсем, учительсемпе журналистсем, вӗренӳ министрӗ таранах пулнӑ. Вӗсенчен хӑшӗсем чӑваш патшалӑх педагогика университетне пухӑннӑ, чылайӑшӗ Чӑваш наци радиовӗ умне пухӑнса ларнӑ, унта вуласа пани тӑрӑх шӑрҫаланӑ.

Диктант ҫырма ларнисенчен 171-шӗ ӗҫе «пиллӗклӗх» пурнӑҫланӑ. Вӗсене чыслама диктант авторӗ — чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер тата ӗҫе хаклама хутшӑннисем пуҫтарӑннӑ.

Ачасене урам витӗм кӳрет теме пӑхать те хӑш-пӗр ашшӗ-амӑшӗ, ку сӑмахсенче тӗшши пурах-тӑр. Ӑс-хакӑл енчен ҫирӗпленсе ҫитмен шӑпӑрлансем ырӑпа усала уйӑрма пур чухне пӗлсе ҫитереймеҫҫӗ. Тата вӗсене хӑйсем кӑна тӗрӗс пулнӑн туйӑнни те чӑрмантарать пулӗ.

Хальхи саманара ачасене урам кӑна-и, Тӗнче тетелне тухма май пурри те хӑйне май витӗм кӳрет. Пӗр енчен, ачамӑрсем урам тӑрӑх ҫапӑнса ҫӳременни, куҫ тӗлӗнче (чылай чух компьютер умӗнче ларни) пулманни пӗр енчен савӑнтарать-ха. Анчах унта, Тӗнче тетелӗнче, мӗнле кӑна информаци ҫук-ши! Чи пӑшӑрхантараканни — лайӑххипе пӗрлех начарри те пурри. Ача-пӑчана ҫавӑнтан епле сирмелле-ха? Шӑпах ҫакӑн пирки «Ашшӗ-амӑшӗн уҫӑ пухӑвӗнче» калаҫма йышӑннӑ. Ӑна республикӑн Вӗренӳ министерствипе Информаци политикин министерстви йӗркелеҫҫӗ. Мероприяти 17 сехет те 30 минутра пуҫланать. Ачасене усал хыпар-хӑнартан епле сыхласси пирки ачасен республикӑри уполномоченнӑйӗ Вячеслав Рафинов тата ыттисем ӑнлантарса парӗҫ.

Синоптиксем йӑнӑшкаланине кура ҫакӑн пек шӳтлени аса килчӗ те, анчах тӗрӗссипе аплах мар-ха. Ҫанталӑк шӑматкунтан ӑшӑтасси пирки иккӗленменпе пӗрех. Ыранпа виҫмине вара Чӑваш Енре сулхӑн ҫанталӑк тӑрӗ, ҫумӑр та ҫукалӗ. Шӑматкуна ӑшӑтса ярӗ. Кун пирки «Чӑваш Енри ҫутҫанталӑк» проект ертӳҫи Владимир Михайлов Regnum [sghkfd агентствине пӗлтернӗ-мӗн.

Ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче ҫур уйӑх виҫи чухлӗ ҫумӑр ҫума пултарать. Вӑл вӑхӑтра кӑнтӑрла сывлӑш температури 22 градуспа танлашӗ. Шӑматкунпа вырсарникун ҫанталӑк ҫуллахи пек ӑшӑтса ярӗ. Кӑнтӑрла +27– +29 градуса ҫитмелле-мӗн. Ҫил кӑнтӑр енчен вӗрӗ.

Ҫӑвӑн 27-мӗшӗпе ҫӗртмен 6-мӗшӗсенче синоптиксем кӑнтӑрла уяр ҫанталӑк тӑрасса шанаҫҫӗ, каҫхине вара кӑштах ҫумӑр ҫумалла. Вӑл вӑхӑтра +25...+30 градус, каҫхине +14...+19 градус ӑшӑ пулӗ.

Чӑваш Енӗн культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх ытларикун Шупашкарта, ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче республикӑра ӗҫлекенсен шалу укҫийӗ мӗнле шайра тӑнине сӳтсе яврӗҫ.

Республикӑра ҫак хушӑра медицина тата социаллӑ енпе ӗҫлекенсен шалу укҫине хӑпартмалли программӑна пурнӑҫлама пуҫланӑ. 2012 ҫулта тухтӑрсен вӑтам ӗҫ укҫи 25 784 тенкӗпе танлашнӑ. Кӑҫал вӗрентекенсемпе ача пахчи ӗҫченӗсем шалӑва пӗлтерхи ҫулсенчен ытларах илме пуҫланине палӑртнӑ. Вӗрентекенсен уйӑхне вӑтамран 17 363 тенкӗ, шкул ҫулне ҫитмен ачасен учрежденийӗсенче ӗҫлекенсен вӑтамран 14 420 тенкӗ тухнӑ иккен.

Культура министерствинче шантарнӑ тӑрӑх вӗсене пӑхӑнакан учрежденисенче халӑхӑн шалу укҫине виҫӗ хутччен ӳстерме палӑртнӑ. Паянхи куна илсен унти халӑх вӑтамран 9 пин илет иккен. Кусем малашне тухтӑрсенчен те ытларах илме пуҫлӗҫ тесе шутларӑр пулсан — йӑнӑшатӑр, виҫӗ хутччен тени кунта ӗҫ укҫине кӑҫал ака, утӑ тата юпа уйӑхӗсенче хӑпартассине ҫеҫ пӗлтерет. Юпа уйӑхӗ алӑкран шаккама пуҫласан вӗсен вӑтам ӗҫ укҫийӗ 10 пине ҫеҫ ҫитет имӗш.

Республикӑра чӑваш гербӗсепе ялавӗсем ҫинчен пуҫласа кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ҫӗнӗ кӗнекен хӑтлавӗ ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, 14:00 сехетра Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче иртӗ. Асӑннӑ кӗнекене пухса кӑлараканӗ — чӑваш ялавӗсен паллӑ авторӗ Вадим Шипунов.

Кӗнекене геральдикӑллӑ чӑваш символӗсене халаланӑ. Унта пӗрремӗш хут Чӑваш Енӗн паянхи куна усӑ куракан ялавӗсем ҫинчен тулли ӑнлантарӑвне ҫырса кӑтартнӑ.

— Кӑларӑм пӗтӗмпех тӗрлӗ тӗслӗ сӑрлӑ. Кӗнеке виҫӗ уйӑх хушши ҫырӑннӑ. Ун тиражӗ хальллӗхе нумаях пулмӗ, 1 000 экземпляр ҫеҫ. Кӗнеке вырӑнти хысна укҫипе пичетленсе тухнӑ, — пӗлтерет кӗнеке редакторӗ Римма Игнатьева.

Чӑваш гербӗсемпе ялавсен ятарлӑ кӗнеки пичетленсе тухни чӑваш культуришӗн самаях усӑллӑ. Вӑл чӑваш историпе культурине вӗренме пулӑшӗ, музейсенче те кӑларӑмпа тӑтӑшах усӑ курма пулать. Кӗнеке халӑх хушшинче сарӑласса, вулакансене кӑсӑклӑнтарма пултарассине автор Вадим Шипунов шансах тӑрать.

Раҫҫей регионсен аталанӑвӗн министерстви халӑх кӑмӑллакан Раҫҫей хулисене палӑртас тӗллевсемпе ятарлӑ танлашӑм (рейтинг) ирттернӗ. Ведомство тӗтелӗнче рейтинг пӗтӗмлетӗвӗсен мала тухнӑ 50 хулан списокне кӑтартса панӑ. Шупашкар хули рейтингра 49-мӗш вырӑна тивӗҫнӗ иккен.

Мала тухнӑ пилӗк хула шутне Мускав, Питӗр, Ҫӗнӗ Ҫӗпӗр, Екатеренбург тата Ростов-на-Дону. Ултӑмӗш вырӑна вара политикӑна инвестицилле ертсе пыракан Хусан хули тивӗҫнӗ.

Чи илертӳллӗ хуласене палӑртас ӗҫе 2012–2013 ҫулсенче, 164 хула хушшинче ирттернӗ. Темиҫе учреждени сӗнӗвӗсемпе усӑ курнӑ: Раҫҫей инженер союзӗ, Госсторой, Роспотребнадзор тата М. Ломоносов ячӗллӗ Мускав патшалӑх университечӗ.

Республика тӗп хулин халӑхӗ Шупашкар ытти хуласенчен самай аяларах вырӑнта пулнишӗн пӑшӑрханать пулсан, чулхуласем вара 10-мӗш вырӑнтисен шутне лекейменнишӗн куллянаҫҫӗ.

И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх универстетри чӑваш филологийӗпе культура факультетне, вырӑс филологи тата журналистика факультетне кӑҫалхи абитуриентсене йышӑнма Раҫҫей вӗренӳ министерстви бюджет вырӑнне уйӑрса паман пулнӑ-мӗн. Ку хыпар асӑннӑ факултьтет ӗҫченӗсене самаях пӑшӑрхантарнӑ. Вара мӗне пула гуманитарлӑ факультетсене уйӑрса хӑварас тенӗ? Ҫак ӗҫ-пуҫа ӑнлантарас тесе Чӑваш Енӗн вӗренӳ министерсви хутшӑннӑ.

Ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче пресс-конфиренцире вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов пӗлтернӗ тӑрӑх факультетсем бюджетлӑ вырӑнсӑр тӑрса юлни «техника йӑнӑшӗпе» пулнӑ имӗш. «Чӑваш патшалӑх университечӗ патшалӑх тытӑмӗнче тӑрать, ҫавна май кашни ҫулах бюджет вырӑнӗсене илес конкурсра хутшӑнать. Кӑҫал та ҫавӑн пекех. Раҫҫей министерстви ЧПУ адресне янӑ ҫырура чӑваш филогийӗпе культура, вырӑс тата журналистика факультечӗсенче бюджетлӑ вырӑнӗсен шутне палӑртман. Ҫак пулӑма вара техника йӑнӑшӗпе ҫыхӑнтараҫҫӗ Раҫҫей министерствинче», — пӗлтерет Владимир Иванов.

Малалла...