Швецире «Putins Folk» (Путин халӑхӗ) кӗнеке кун ҫути курнӑ. Ӑна Раҫҫей Президентне ырлакансене халалланӑ. Кӗнекере ҫуррине яхӑн Чӑваш Республикинче пурӑнакансемпе хатӗрленӗ интервью кӗнӗ.

Кӗнеке авторӗ — финн юнӗллӗ Швед журналисчӗ Калле Книивиля. Вӑл Раҫҫей тематикипе унччен те ҫырнӑ. Ҫӗнӗ кӑларӑмра автор Путин майлисене тӗпчев лартнӑ.

«Ку кӗнеке Владимир Путин ҫинчен мар. Ун пирки малтан та сахал мар кӗнеке кӑларнӑ», — тенӗ вӑл кӗнеке аннотацийӗнче. Ҫапла автор «Путина ӑнланас, ахаль Раҫҫей ҫыннисене унра мӗн килӗшнине пӗлес» тенӗ имӗш.

Калле Книивиля 2013 ҫулти авӑн уйӑхӗнче пулнӑ Раҫҫейри пилӗк хула хушшинче Шупашкарпа Ҫӗмӗрле иккен. Вӑл ҫав ҫулҫӳрев унра иккӗлле кӑмӑл-туйӑм хӑварнине пӗлтернӗ. Пӗр енчен, СССР арканнӑ хыҫҫӑн ҫынсене пурнӑҫ шайне лайӑхлатма тата чикӗ леш енне кайма пултарни имӗш. Япӑх кӑмӑл-туйӑм ҫуратасси демократи сӑмах ҫынсенчен чылайӑшӗшӗн пӗлтерӗше ҫухатни-мӗн.

Хайхи журналист ҫынсенчен пӗр пайӗ ӗҫ укҫи вӑхӑтра тӳлесен тата вӗсене тӗкӗнмесен те ҫырлахнине асӑрханӑ пулать.

Паян Раҫҫейӗн Патшалӑх Думине ачасем хушшинче патриотла мар информацие сарма чаракан саккун проекчӗ тӑратнӑ. Унӑн пуҫаруҫи — Патшалӑх Думин оборона енӗпе ӗҫлекен комитечӗн пайташӗ Аркадий Пономарев.

Саккун проектне ӑнлантарса панинче ку тема ҫӗршывра патриотизм шайӗ чакнипе ҫыхӑнтарнӑ. Пономарев Халӑх шухӑшне пӗтӗм Раҫҫейри центр пӗлтернине илсе панӑ. Хӑйсене патриот тесе 2008 ҫулта ыйтса пӗлнисенчен 88 проценчӗ каланӑ иккен, 2012 ҫул тӗлне ҫавсен йышӗ 80 процента ҫитсе ларнӑ.

2001 ҫултанпа ҫӗршывра патриотизма сарас енӗпе программа ӗҫлет-ха, анчах депутат ку кӑна ҫителӗксӗр тесе шухӑшлать иккен. Шкулта тата ҫемьере вӗрентмен информацие те ачасем ҫӑмӑллӑнах ӑша хывма пултарнине асӑннӑ проекта хатӗрлекенсем ырламаҫҫӗ. Маларах каланӑ Пономарев массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче, тӗнче тетелӗнче патриотизм, национализм тата нацизм ӑнлавсене пӑтратнине палӑртнӑ. Патриотизма хирӗҫле космополитизм теорине сарнине те асӑнса хӑварнӑ вӑл.

Патриотизм ӑнлава арпаштаракан тата тӗрӗс мар пӗлтерекен информацие ачасенчен сирмелле тӑвасшӑн.

Пӗтӗм Раҫҫей ял хуҫалӑх ҫыравӗ 2016 ҫулта иртмелле. Вӑл утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗпе ҫурлан 15-мӗшӗсенче иртмелле. Аякра вырнаҫнӑ тата ҫитме кансӗррисенче — авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗнчен тытӑнса чӳкӗн 15-мӗшӗсенче.

Ҫырав пирки ҫӗршыв Правительстви иртнӗ уйӑхра йышӑну тунӑ. Раҫҫейӗн статистика комитечӗ мероприятисен планне ҫирӗплетнӗ ӗнтӗ.

Асӑннӑ хутра правительство РФ субъекчӗсен патшалӑх влаҫӗн органӗсене тата вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органӗсене ҫырав ирттермешкӗн комиссисем йӗркелеме, ҫырава ҫынсене хутшӑнтарас енӗпе статистика службине пулӑшма, администраципе территори тата муниципалитет йӗркелӗвӗсен, ҫавӑн пекех географи объекчӗсен ячӗсене 2016 ҫулта улӑштармасӑр хӑварма сӗннӗ.

Аса илтеретпӗр, ял хуҫалӑх ҫыравӗ пирӗн ҫӗршывра 2006 ҫулта пулнӑччӗ.

Чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе кӑсӑкланакансем Ахмед Ибн Фадлан ятне аван пӗлеҫҫӗ. Чӑваш мар пулин те пирӗн халӑх историйӗнче те вӑл йӗр хӑварнӑ теме юрать. Араб ҫулҫӳревҫи тата ҫыравҫи Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗнче пулнӑ хыҫҫӑн ҫырнисене пиртен нумайӑшӗ вуланӑ. Сыпӑксем кӑна пулин те кӑсӑкли нумай унта.

Ибн Фадлана Багдад элчелӗхӗн секретарӗ пулнӑ май 922 ҫулта Пӑлхара туслӑ ҫыхӑнусем йӗркелеме янӑ.

Ҫу уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Воронежри патшалӑх университетӗнче Ибн Фадланӑн бюстне уҫнӑ. Ҫулҫӳревҫӗн ӗҫ-хӗлӗ хальхи Воронеж облаҫӗн территорийӗпе ҫыхӑнман пулин те Иракри Багдад провинцийӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Ибн Фадлан бюстне университета парас тенӗ. Ҫак шухӑш патне вӑл университет «Ирак Республики валли пысӑк квалификациллӗ кадрсем хатӗрлес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑшӑн» ҫитсе тухнӑ.

Анатолий Тогаев

Кӑҫал ЧР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Анатолий Тогаев ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитнӗ. Пултаруллӑ мусӑкҫӑна, хор дирижёрне халалласа Сӗнтӗрвӑрринчи культура ҫуртӗнче уяв каҫӗ йӗркеленӗ.

Анатолий Николаевич музыка вӗрентекенӗнче ӗҫленӗ май хор ушкӑнӗсем йӗркелесе вӗсен ертсе пынӑ. Вӑл сӗрме купӑс питӗ юратнӑ. Уявра тӗрлӗ ушкӑн хӑйӗн пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ: оркестр, чӑваш юррин халӑх хорӗ, вырӑс халӑх хорӗ, ветерансен хорӗ, «Нухрат» фольклор ансамблӗ…

Анатолий Тогаев ҫамрӑк мусӑкҫӑсене яланах хапӑл пулнӑ, вӗсемпе хӑйӗн килӗнче те тӗлпулусем ирттернӗ. Концерта А.Тогаев ячӗллӗ ӳнер шкулӗн вӗренекенӗсем, Шуршӑлти «Звездный» ташӑ ушкӑнӗ те хутшӑннӑ. Педагогика ӗҫӗн ветеранӗ, ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ В.Голыгин, чӑваш юррин халӑх хорӗн юрӑҫи Л.Григорьева аса илӗвӗсемпе паллаштарнӑ.

Уявра «А.Н.Тогаев — композитор 130 ҫул тултарнине халалласа» мультимеди хӑтлавӗ кӑтартнӑ. Коцерт хыҫҫӑн Анатолий Тогаевӑн вил тӑпри ҫине чечексем хунӑ.

Зоя Егоровӑпа Анатолий Иванов — варринче

Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗ ҫывхарнӑ тӗле Тӑвай районӗнче Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗн тӑлӑх арӑмне Зоя Семеновна Егоровӑна ҫурт туянмашкӑн е хӑпартмашкӑн укҫа панӑ. Зоя Семеновна Ҫӗнҫырма ялӗнче пурӑнать.

Ҫавӑн пекех 1941 ҫулта вӑрҫӑра хыпарсӑр ҫухалнӑ ҫар ҫыннин Федор Иванович Ивановӑн Сӑхӑтпуҫра пурӑнакан ывӑлне Анатолий Федорович валли те ҫак тӗллевпех укҫа уйӑрнӑ. Анатолий Иванов ачаранпах сусӑр.

Свидетельствӑсене Тӑвай район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Ванерке панӑ, тӑлах арӑмпа ветеран ывӑлне сывлӑх суннӑ.

РФ Президенчӗ Владимир Путин «Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтересси ҫинчен» 2008 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче пуснӑ Хушупа килӗшуллӗн Тӑвай районӗнче пурӑнмалли ҫурт-йӗр туянмашкӑн 168 ветеран укҫа илнӗ.

Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче кӑҫал хӑш фермерсене пулӑшассине палӑртнӑ. Конкурса пӗтӗмпе 32 заявка панӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсен хушшине, сӑмахран, Тӑвай районӗнчи Сергей Илларионов лекнӗ. Вӑл халӗ те выльӑх-чӗрлӗх сахал мар усрать иккен. Ӳлӗмрен вара сӗт тирпейлекен цех туса лартасшӑн. Илларионов пек телейлисем республикӑра — пиллӗкӗн.

Ҫемье выльӑх-чӗрлӗх фермисене аталанма пулӑшакан программа виҫҫӗмӗш ҫул ӗҫлет. Пӗлтӗрпе виҫӗмҫул патшалӑх Чӑваш Енри вунӑ фермера пулӑшнӑ. Кӑҫал вӗсем валли федераци хыснинчен 16,5 миллион тенкӗ уйӑрасшӑн, республикӑран — 11,9 миллион. Ҫак «кӗмӗл» кашни фермера вӑтамран 5 миллион тенкӗ тавӑрса памалла мар укҫа лекессине пӗлтерет.

Кӗҫӗн Ҫӗрпӳел шкулӗнчи Вера Барко

«Алӑкран кӑларса ярсан чӳречерен килсе кӗрет, — теҫҫӗ иккен Патӑрьел районӗнчи Кӗҫӗн Ҫӗрпӳел шкулӗнче 11-мӗш класра вӗренекен Вера Барко пирки учительсем. Ачаранпах спортпа туслӑскер биатлона, акватлона, шывра ишессине, чупасси-сикессине кӑмӑллать тесе хыпарлать «Чӑваш хӗрарӑмӗ».

«Зарницӑсене» Вера 7-мӗш класран тытӑнса пӗр сиктерми хутшӑнать-мӗн. Шел те, унӑн амӑшӗ ҫамрӑклах ҫул ҫинчи инкекре вилнӗ. Ун чух виҫҫӗре пулнӑ хӗр пӗрчӗк ҫывӑх ҫыннине лайӑх астумасть те иккен. Кайран ашшӗ те чирлесе пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Халӗ Вера куккӑшӗпе инкӗшӗ патӗнче пурӑнать.

Хӗр 11-мӗш класс хыҫҫӑн Вологдӑри ҫар училищине каяс ӗмӗтпе пурӑнать иккен. Ҫар психологӗ пуласшӑн-мӗн. Сӑмах май, хӗрсене ҫӗршыври ултӑ училищӗре йышӑнаҫҫӗ иккен: Сарӑту облаҫӗнчи Вольск ҫар училищинче, Питӗрти транспорт тата тыл академийӗнче, Пензӑри артиллерипе инженери институтӗнче, Ростоври ракета ҫарӗсен ҫар институтӗнче тата Новочеркасскри аслӑ ҫар училищинче. Ҫулсерен Раҫҫей ҫар училищисене 20–30 хӗре ҫеҫ йышӑнаҫҫӗ иккен. Конкурс калама ҫук пысӑк-мӗн — пӗр вырӑна 40 ҫын.

Малалла...

Паян Красноармейскинчи тӗп стадионта «Ял пурнӑҫӗ» район хаҫачӗн парнисене ҫӗнсе илессишӗн ҫӑмӑл атлетика ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Унта 30 команда хутшӑннӑ. Сывӑ пурнӑҫ йӗркине пропагандӑланӑшӑн тата 65 ҫулхи юбилей ячӗпе Иван Прокопьева Красноармейски район администрацийӗн Тав хутне панӑ.

Ветерансен командисен йышӗнче Пикшик ял тӑрӑхӗ ҫӗнтернӗ. Кӗҫӗн класра вӗренекенсен хушшинче Мӑн Шетмӗ вӑтам шкулӗ малта пулнӑ. Иккӗмӗш вырӑна Трак вӑтам шкулӗ тухнӑ. Красноармейски вӑтам шкулӗ виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.

5–9-мӗш класра вӗренекенсен йышӗнче Красноармейски вӑтам шкулӗ ҫӗнтерӳҫӗ пулнӑ. Вӗсем хыҫҫӑн — Трак вӑтам шкулӗ. Пикшик вӑтам шкулӗн команди финиша виҫҫӗмӗш ҫитнӗ.

Аслӑ класра вӗренекенсен командисем хушшинче Трак вӑтам шкулӗ, Красноармейски вӑтам шкулӗ, Пикшик вӑтам шкулӗ малти вырӑнсене пайланӑ.

Ял тӑрӑхӗсен командисен йышӗнче каллех Пикшик енчисем маттур пулнӑ. Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхӗ — иккӗмӗш. Предприятисем, организацисем, учрежденисем хушшинче Красноармейски ял тӑрӑхӗн «Композит-21» команди пӗрремӗш вырӑна тухнӑ.

Малалла...

Республика ертӳҫисем «Кредо» клуб членӗсемпе калаҫаҫҫӗ

Ҫӗнӗ Шупашкарти А.И. Андрианов ячӗллӗ ачасемпе ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗн «Кредо» туризм клуб пайташӗсем Ҫурҫӗр полюса темиҫе хутчен те ҫитсе килнӗ. Хӑйсем тӗллӗн мар-ха. «Йӗлтӗрпе — Ҫурҫӗр полюса» ҫамрӑксен экспедицине хутшӑнакансен йышне кӗнӗ май вӗсене ҫӑмӑл мар ҫула парӑнтарма май килнӗ.

«Кредо» пайташӗсемпе паян Чӑваш Эн Элтеперӗ Михаил Игнатьев тата икӗ министр — вӗренӳ ведомствин пуҫлӑхӗ Владимир Иванов тата Физкультурӑпа спорт министерствин пуҫлӑхӗ Сергей Мельников курнӑҫнӑ.

Ҫурҫӗр полюса 2008 ҫулта ҫитсе килнӗ Степан Шеверталов, Анна Карпова (2010 ҫулта) тата Евгений Мартьянов (2012 ҫулта) ҫулҫӳрев ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Тӗрӗссипе, ытти ачасем те ҫулсерен ҫулҫӳреве хутшӑннӑ. Вӗсен тренерӗ Мария Бовина пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасем спорт енчен лайӑх пиҫӗхеҫҫӗ кӑна мар, пурнӑҫ шкулне тухаҫҫӗ теме те юрать.

Асӑннӑ клуб 1986 ҫултанпа ӗҫлет иккен. Ку вӑхӑтра ун витӗр 600 ытла ача тухнӑ. «Кредон» тӗп тӗллевӗ — спорт туризмӗ тата вӗренӳпе тӗпчев экспедицийӗсем. Кун пирки клуб ертӳҫи Андрей Ширшов пӗлтернӗ.