Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт шкулӗ ҫумӗнче лагерь ӗҫлет. Нумаях пулмасть уна конкурс ирттернӗ. «Хӗвелпи» ачисем ирхине пухӑнса хӑйсен тӑрӑхӗнчи тавралӑха тӗпчес тӗллевпе экскурсие ҫула тухнӑ.

Ачасем Шӑнкӑртам, Марака юханшывӗсем хӗррипе ӳсекен курӑксен ячӗсем чӑвашла тата вырӑсла мӗнле пулнине пӗлнӗ. Вожатӑйсем ҫак курӑксем мӗнпе усӑллӑ тата пӗлтерӗшлӗ пулнине каласа кӑтартнӑ. Ҫак ӗҫре ачасене воспитательсем те пулӑшнӑ.

Ачасем анра ҫарӑка тӗл пулнӑ. Сар чечеклӗ ҫум курӑк чылай ҫӗрте ӳсет. Ку таранччен ачасем унӑн ятне пӗлмен те. Вырӑслине — пушшех те. Сурепка иккен. Пӗчӗкскерсем анра ҫарӑк чечекне пыл хурчӗсем юратнине пӗлнӗ. Суккӑр вӗлтӗрен мӗншӗн «суккӑр»? Йытпыршине мӗншӗн ҫапла каланӑ? Вун-вун ыйту ҫуралнӑ. Ачасем вӗсен хуравӗсене илтнӗ, астуса юлнӑ.

Экскурси вӗҫленсен шкулта конкурс ирттернӗ. Ачасем улӑх-ҫаранра пухнӑ курӑксенчен чечек ҫыххи ӑсталанӑ. Пӗтӗмпе тӑватӑ ҫыхӑ пулнӑ. Чи капӑрри — «Травушка-муравушка». Ӑна чи кӗҫӗннисен отрячӗ хатӗрленӗ. Иккӗмӗш вырӑна «Асамат кӗперӗ» йышӑннӑ. «Ҫӑлтӑрчӑк» тата «Чечексем» отрядсем — 3-мӗш вырӑнта.

Малалла...

Шупашкарта ҫӗртме уйӑхӗн 22, 23 тата 23-мӗшӗсенче «типӗ саккуна» пӑхӑнма тиветех. Ҫак кунсенче лавккасенче эрех-сӑра сутмӗҫ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти 3-мӗш лицейре вӗренӳ ҫулӗ вӗҫленнӗ ятпа мероприяти иртӗ. Тепӗр кун хулари шкулсенче вӑтам пӗлӳ илнине ӗнентерекен аттестатсем парӗҫ.

Ҫӗртмен 27-мӗшӗнче — Ҫамрӑксен кунӗ. Ун чухне те «хаяррине» туянма май пулмӗ. Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтерет.

Украинӑран тарса килнӗ 16 ҫын Чӑваш Енре вӑхӑтлӑх пурӑнмалли ҫуртпа тивӗҫтерме ыйтнӑ. Вӗсенчен виҫҫӗшӗ — ачасем. Хальлӗхе, миграци служби пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗр ыйтӑва пӑхса тухса тивӗҫтернӗ.

Миграци служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Республикинче 253 Украина ҫынни вӑхӑтлӑх пурӑнать.

Саккунпа килӗшӳллӗн Раҫҫейре вӑхӑтлӑх ҫулталӑк пурӑнма юрать. Каярахпа ӑна тӑсма пулать. Вӑхӑтлӑх пурӑнмалли ҫурта тивӗҫнӗ ҫын «Таркайсем пирки» федераци саккунне пӑхӑнать. Анчах кунта пособи пӗр хут парасси кӗмест.

Миграци служби Чӑваш Ене Украинӑран тарса килекен нумай маррине унчченех палӑртнӑ. Ҫапах республика унтан килнӗ ҫынсене лагерьсенче, социаллӑ пулӑшу паракан центрсенче йышӑнма хатӗр. Тӳре-шара таркайсене (выр. беженец) хӑйсем патне илме пултаракан ҫынсене те хапӑл.

Чӑваш Енӗн Финанс министерстви районсемпе хуласен кӑҫалхи пилӗк уйӑхри хыснине тишкернӗ те 10 районта ӑна дефицитпа пурнӑҫланине асӑрханӑ. Ҫаксен шутне Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Канаш, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Вӑрмар, Ҫӗмӗрле, Елчӗк тата Тӑвай районӗсем кӗнӗ. Вӗсен профицичӗ 597,6 миллион тенкӗпе танлашнӑ.

Маларах Тӑвай тата Ҫӗмӗрле районӗсене профицитпа вӗҫленнӗ терӗмӗр-ха та, анчах вӗсем тупӑш илессине пуринчен ытла ӳстернине те палӑртмаллах. Тӑвайӗнче тупӑш курасси 44,2 процент хушӑннӑ; Ҫӗмӗрле районӗнче — 35,9 процент. Тупӑша ытларах чухне вӗсем ҫӗр лаптӑкӗсене сутнипе илнӗ. Пӗлтӗрхи кӑрлач–ҫу уйӑхӗсенчипе танлаштарсан 11 муниципалитетра хыснана укҫа сахалтарах килнӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта, тӗслӗхрен, унчченхин 84,8 проценчӗ чухлӗ кӑна пухӑннӑ; Шӑмӑршӑ районӗнче — 87,6 процент; Шупашкар районӗнче — 90,2 процент.

Республикӑри районсемпе хуласене пӗтӗмӗшле илес тӗк, тупӑш шайне вӗсем 2,5 процент ӳстернӗ.

Шӑла 3D технологипе тӗрӗслеҫҫӗ

3D текен технологи шӑл юсакан отрасле те ҫитнӗ. Вӑл стоматологсен, имплатантсен тата ортодонтсен ӗҫне самай ансатлатать-мӗн. Тухтӑрсем ӑна усӑ курма ҫӑмӑллишӗн те кӑмӑлаҫҫӗ иккен.

Томограф шӑл еплине кӗске вӑхӑтра тӗрӗс пахалать иккен. Унпа усӑ куракансем ку меслет цифра рентгенӗнчен темиҫе хут лайӑхрах тесе ӗнентереҫҫӗ. Шӑла томограф 8 ҫеккунтра сканерлать те мӗн ӳкернине 20 ҫеккунтра кӑтартать иккен.

Процедура организма сиен кӳмест тесе те ӗнентереҫҫӗ. Флюорографи тухнӑ чух ҫынна 500-тен пуҫласа 800 микрозиверт радиаци тивет пулсан, ӑшла томографпа пӑхнӑ чух 30 микрозиверт тивет иккен.

3D технологие ырлакансем унпа усӑ курнӑ чух ҫынна меллине те асӑнаҫҫӗ.

Кураври экспонатсенчен пӗри

Самар облаҫӗнче Атӑлҫи пӑлхарсен артефакчӗсен куҫса ҫӳрекен куравӗ ӗҫлет. Унта Муром хули тесе калакан вырӑнта пурӑннӑ пӑлхарсен япалисене кӑтартаҫҫӗ.

Ҫӗртмен 3-мӗшӗнче, сӑмахран, курав Жигулевск хулин музейӗнче ӗҫленӗ. Унта ҫитсе курнисем пӑлхарсен тимӗрҫисен, хурҫӑ шӑратаканӗсен, ювелирӗсен, тӑм савӑт ӑстисен, ҫурт тӑвакансен пултарулӑхне вӗсем тунӑ япаласем тӑрӑх хаклама пултарнӑ.

Курава Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗн чи пысӑк хулисенчен пӗрне, Самар Луки ятилине, халалланӑ. Несӗлӗмӗрсемшӗн вӑл хула, хальхилле каласан, стратегилле пӗлтерӗшлӗ пулнӑ. Пӑлхарсен пӗрремӗш ял-хулисене унта VII–IX ӗмӗрсенче йӗркеленӗ, Муром хулине — X ӗмӗрте.

XIII ӗмӗр пуҫланиччен Самар Лукине крепӑҫ евӗр усӑ курнӑ. Вӑл Атӑл тӑрӑх каякан суту-илӳ ҫулӗсене пӑхса тӑнӑ. 1236 ҫулта монголсен ҫарне вӑл чи малтан тӳссе ирттернӗ пуль тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ӑна ҫавӑн чух чӗртсе ҫунтарса янӑ. Унтанпа хулана тек чӗртсе тӑратман.

Хулана мӗншӗн Самар Луки ят панин чӑнлӑхне пӗлекен ҫук. Муром хули тесе XVIII ӗмӗрте Петер Симон Паллас нимӗҫ тӗпчевҫи калама тытӑннӑ.

«Мунча кунӗ» спектакльти сыпӑк

Атӑлҫи федераци округӗнче Театрсен пӗрремӗш фестивалӗ иртнӗ. Мероприятие ҫак уйӑхӑн 10-16-мӗшӗсенче пухнӑ.

Фестивале Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсем унта Арсений Тарасов драматург пьеси тӑрӑх лартнӑ «Мунча кунӗ» спектакльпе тухса кайнӑ.

Ӗренпур театрӗсенче вырӑс тата чӑваш спектаклӗсемсӗр пуҫне тутар, пушкӑрт, ирҫе, ҫармӑс, коми-пермяк чӗлхисемпе лартнӑ спектакльсене кӑтартнӑ.

Фестивалӗн хисеплӗ хӑни пулса Александр Калягин ертсе пыракан Мускаври ET CETERA театр хутшӑннӑ.

Чи лайӑх спектакле куракансен шухӑш-кӑмӑлне ыйтса пӗлсе тата сасӑлаттарса палӑртӗҫ.

Мария Соловьева тунӑ сӑн

Ӗнер Шупашкарти кӳлмекре чӑваш тата инди фильмӗнче ӳкерӗнмешкӗн хӗрсене суйланӑ. Кастинга 4 хӗр килнӗ. Пурте — сарӑ ҫӳҫлӗскерсем. Бобби Бачан режиссер каланӑ тӑрӑх, фильмри тӗп сӑнара Шупашкарти сарӑ ҫӳҫлӗ хӗре калӑпламалла.

«Плата за любовь» фильм сценарийӗ тӑрӑх, тӗп сӑнар Индире каччӑпа паллашать, ӑна Шупашкара хӑнана чӗнет. Лешӗ, хӗре килӗштернӗскер, Чӑваш Ене ҫул тытать. Кунта вара ӑна чылай пӑтӑрмах кӗтет.

Акӑ кастинга Алена Иванова (25 ҫулта) килнӗ. Хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл пӗрремӗш кастинга пырайман. Иккӗмӗшӗ валли вара тӗплӗн хатӗрленнӗ. Унччен вӑл социаллӑ роликсенче ӳкерӗннӗ. Халӗ хӑйне ҫӗнӗ рольте тӗрӗслесшӗн.

Ирина Антонова кастинга Елчӗк районӗнчен килнӗ. Вӑл актер курсне те пӗтернӗ-мӗн.

Фильмра ытти сӑнар та пулӗ. Вӗсене те Шупашкартах суйлӗҫ. Тӗп сӑнарӑн — сарӑ ҫӳҫлӗ хӗрӗн — ашшӗ-амӑшӗн, юлташӗсен ролӗсене те калӑпламалла-ҫке. Бобби Бачан пӗлтернӗ тӑрӑх, ку юлашки кастинг мар-ха. Ҫитес вӑхӑтра иккӗмӗш тур иртӗ. Кинолентӑна хатӗрлекенсем фильм тӗнче прокатне тухасса шантараҫҫӗ те…

Чӑваш Республикинче кӑҫалхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсенче 40,6 тонна какай туса илнӗ. Ку пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан 0,2% нумайрах. Кун пирки Чӑвашстат пӗлтерет.

Аш-какай туса илесси кайӑк-кӗшӗке, сурӑха, качакана пула ӳснӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх тата сысна пусасси чакнӑ — 4% тата 11,1%. Пӗтӗмӗшле илсен, выльӑх-чӗрлӗх йышӗ чакнӑ: мӑйракаллӑ шултра выльӑх — 0,2%, сысна — 8,9%, сурӑх тата качака — 2,6%, кайӑк-кӗшӗк — 3,6%.

Сӗт суса илесси 177,1 тоннӑпа танлашнӑ. Ку, пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсемпе танлаштарсан, 0,1% пысӑкрах. Республикӑри ял хуҫалӑх организацийӗсенче вӑтамран пӗр ӗнерен сӗт суса илесси 5,8% ӳснӗ, кӑтарту 1929 килогрампа танлашнӑ.

Кӑҫал 127,4 миллион ҫӑмарта туса илнӗ. Ку, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 13,6% сахалрах.

Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин

Ку информацие Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин журналистсене пӗлтернӗ. «Паян китайсем апат-ҫимӗҫпе хӑйсене тивӗҫтереймеҫҫӗ. Республикӑра ирӗклӗ выртакан ҫӗр лаптӑкӗсем пур. Эпир выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетесси тата пахча-ҫимӗҫ ӳстересси енпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Вӗсене Китая пӑхса тухса тишкерме патӑмӑр. Кунсӑр пуҫне эпир вӑрман хуҫалӑхӗ енӗпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Пирӗн вара вӑрман хуҫалӑхне тара пама май пур», — тенӗ вӑл. Ҫавӑн пекех лифт хуҫалӑхӗ енӗпе килӗштерсе ӗҫлесшӗн.

Владимир Аврелькин каланӑ тӑрӑх, китайсем ҫул тӑвассипе ӗҫлес шухӑшлӑ. Сӑмахран, Шупашкарти Мускав кӗперне юсама. Министр китайсемпе калаҫса татӑлма хайхисен «пачах расна философи, тӗнче курӑм» пулнипе те ҫӑмӑл маррине палӑртнӑ.

Раҫҫейпе Китай килӗштерсе ӗҫлес ыйтӑва Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пӗлтӗрхи ҫу уйӑхӗнче пуҫланӑ. Регионсен ертӳҫисем ун чух Китайра пулнӑ, кайран унтисем килсе курнӑ. Юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче суту-илӳпе экономика тата гуманитари енӗсемпе килӗштерсе ӗҫлесси пирки килӗшӗве алӑ пуснӑ. Чӑваш Енпе, сӑмахран, Аньхой провинци ҫыхӑну тытас шухӑшлӑ. Пирӗн патра китайсем автокомпонентсен производствине уҫас, биотехнологи проекчӗсене аталантарас кӑмӑллӑ.

Малалла...