Литературӑпа ӳнер енӗпе патшалӑх премине илме 2014 ҫулшӑн е спектакль, е кӗнеке тивӗҫме пултарать. Литературӑпа ӳнер енӗпе патшалӑх премине парас енӗпе ӗҫлекен комисси ларӑвӗ иртнӗ. Конкурса комисси икӗ ӗҫе хутшӑнтарма йышӑннӑ. Пӗри – Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн Ф. Васильев кӗввипе лартнӑ «Сарпике» балечӗ, тепри – «Константин Иванов: жизнь, судьба, бессмертие» (библиографическая серия «Замечательные люди Чувашии») кӗнеке. Спектакле балетмейстер пулса Елена Лемешевская, дирижер пулса Ольга Нестерова лартнӑ, тӗп партисене Татьяна Альпидовская тата Айдар Хисамутдинов калӑпланӑ. Спектакле театр тӑратнӑ.Кӗнеке пирки каласан, унӑн авторӗ – И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата ют ҫӗршыв литературин кафедрин ертӳҫи Юрий Артемьев. Пичет кӑларӑмне Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ тӑратнӑ.

Комисси пултарулӑх тата общество организацийӗсене, культура учрежденийӗсене, культурӑпа ӳнер ӗҫченӗсене, республикӑра пурӑнакансене ӗҫсене хаклама хутшӑнма чӗнет. Шухӑша ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен ҫак адерспа ярса памалла: 428004, Шупашкар хули, Президент бульварӗ, 17-мӗш ҫурт, 412-мӗш пӳлӗм.

Малалла...

Турци правительстви Раҫҫей ҫыннисене хӑйсен ҫӗршывне ҫӑмӑллӑн пырса ҫӳремелле туса парасшӑн. Шалти паспортсемпе ҫула тухмалли йӗркене унти влаҫ ҫыннисем ҫывӑх вӑхӑтра ҫирӗплетесшӗн. Ку шухӑша Турцин ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министрӗ Мевлют Чавушоглу Аланьян Суту-илӳпе промышленноҫ палатин консультаци канашлӑвӗнче каланӑ. Унта правительство мар организацисем, туризм индустрийӗн пайташӗсем, влаҫра ӗҫлекенсем пуҫтарӑннӑ.

Унта ҫитес 2,5–3 ҫул хушшинче Турцинчен Шенген килӗшӗвӗ тунӑ ҫӗршывсене те визӑсӑр каймалла май туса парасси пирки сӑмах хускатнӑ.

Хальлӗхе визӑна электрон тытӑмпа пама тытӑннӑ. Паянхи кун 6,5 миллион ҫын визӑллӑ пулса тӑнӑ та. «Эпир аэропортри черетсене те пӗтертӗмӗр. Ттыӑма ҫынсем килтен те, ӗҫрен те, кафере ларнӑ чух та кӗрееҫҫӗ. 3 минутра вӗсем электрон виза илеҫҫӗ», – тенӗ Турцин ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министрӗ.

Вӑрнарти историпе таврапӗлӳ халӑх музейӗнче Вӑрнар поселокӗнче пурӑнакан Наталия Сергеевӑпа Надежда Журавлева ӗҫӗсен «Вӗтӗ шӑрҫаран - асамлӑх» куравӗ уҫалнӑ.

Музей залне алӑстисем хатӗрленӗ 59 чечек ҫыххи илемлетнӗ. Наталия Сергеева чечек ӳстерессипе кӑсӑкланать, ҫекӗлпе ҫыхать, вӗтӗ шӑрҫапа тӗрлет. Ку – унӑн чун киленӗҫӗ.

Наталия Вӑрнарти тӗп пульницӑра 15 ҫул медсестрара ӗҫлет. Надежда Журавлева вара вӗтӗ шӑрҫаран пейзажсем, лашасем, шлепке тӑхӑнӑ хӗрарӑмсене тата ыттисене тӗрлет. Вӑл хӑй – усламҫӑ.

Наталия Сергеевӑпа Надежда Журавлева хӑйсен ӗҫӗсене Чехирен тата Китайран илсе килнӗ вӗтӗ шӑрҫапа тӗрлеҫҫӗ. Вӗсемшӗн ку курав – пӗрремӗш. Курава чи малтанах Ача-пӑча пултарулӑх ҫуртӗнчи ҫамраксем ҫитсе курнӑ.

Сӑнсем (27)

Муркаш районӗнчи Ярапайкасси ял тӑрӑхӗн унчченхи пуҫлӑхӗн явап тытма тивет. Мӗншӗн? Киревсӗр ӗҫӗшӗн. Ӑна пула нумай ачаллӑ ҫемье япӑх условсинче пурӑннӑ.

Муркаш район сучӗ пуҫлӑх должноҫри полномочисемпе тӗллевсӗр усӑ курнӑ тесе йышӑннӑ. Ӑна условлӑ майпа 1,5 ҫуллӑха ирӗксӗр хӑварнӑ.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗн следователӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, 2012 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче Ярапайкасси ял тӑрӑхӗн администрацийӗ нумай ачаллӑ ҫемье валли 65 тӑваткал метртан сахалрах мар калӑпӑшлӑ хваттер туянас тесе уҫӑ аукцион ирттересси пирки пӗлтернӗ. Пуҫлӑх аукциона сахалрах калӑпӑшлӑ хваттер сӗнекен строительство фирмине те хутшӑнтарнӑ.

Кун хыҫҫӑн вӑл ҫемьене хӑратнӑ: пӗчӗкрех хваттер илме килӗшмесен пачах нимӗн те лекмест имӗш вӗсене. Тепӗр уйӑхран хайхискер ҫав строительство фирмипе муниципалитет контракчӗ алӑ пуснӑ. Ҫапла вӑл ҫемье валли саккунпа килӗшсе тӑман, пурӑнма юрӑхсӑр хваттер туяннӑ.

Экспертиза палӑртнӑ тӑрӑх, ҫемьене 156 пин тенкӗлӗх тӑваткал метр сахалрах панӑ. Юсав ӗҫӗсене те 305 пин тенкӗлӗх тумалла пулнӑ.

Вырӑс патшалӑх драма театрне Екатеринбургри Сергей Юнганс режиссер таврӑннӑ. Виҫӗ ҫул каялла вӑл кунта «Орфея тата Эвредика» постановка лартнӑ пулнӑ.

Халӗ вӑл ҫӗнӗ «Ятсӑр ҫӑлтӑр» проектпа ӗҫлет. Трагикамит элеменчӗсемлӗ мелодрама сцена ҫине пушӑн 7-мӗшӗнче тухнӑ. Спектакле 6 эрнере лартнӑ. Анчах Сергей Юнганс хӑраса тӑман. Артистсем те ҫанӑ тавӑрсах ӗҫленӗ. Хашӗ-пӗри начарланнӑ та — ара, премьерӑна сцена ҫине кӑлармалла вӗт.

Спектакльте ташӑ нумай, ҫавна май унта икӗ хореограф хутшӑнать. Режиссер унччен «Орфея тата Эвредика» постановкӑна хутшӑннӑ актерсемпех ӗҫленӗ.

Людмила Казимир актриса сцена ҫине ывӑлӗпе Пашӑпа тухнӑ. Дирижер рольне выляканскершӗн ку ку дебют пулнӑ. Ашшӗ — ҫутӑ енӗпе ӗҫлекен ӳнерҫӗ. Вӑл та спектакль вӑхӑтӗнче вӗсемпех ӗҫлет.

«Ятсӑр ҫӑлтӑр» — юрату ҫинчен. Вӑл куракансен кӑмӑлне кайнине режиссер те, актерсем те шанаҫҫӗ.

Элӗкри литературӑпа таврапӗлӳ музейӗ пурне те «Чун киленӗҫӗшӗн тӗрлетпӗр» курава чӗнет. Ӑна ятарласа Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ умӗн уҫнӑ.

Экспозицие хатӗрленӗ ҫӗре «Ал ӑстисем» кружока ҫӳрекенсем хутшӑннӑ. Вӗсен чи лайӑх ӗҫӗсем куравра вырӑн тупнӑ: чӑваш тӗррипе хатӗрленӗ япаласем те, хӗресле тӗрленисем те. Пӗтемпе — 80 экземпляр ытла.

Кураври япаласене ӗлӗкхи евӗр хатӗрленӗ. Пирӗн асаннесемпе кукамайсем хӑйсен туйӑмӗсене тӗрре куҫарнӑ.

Хӑшӗ-пӗри хӑйсен тӗрленӗ хатӗр-хӗтӗрне музея парнеленӗ. Вӗсен йышӗнче район пульницинче ӗҫлекен Роза Семенова пур. Людмила Андреевӑн ӗҫӗсем — алшӑлли, сӗтел ҫитти, тутӑр — пӗрремӗш хут курава хутшӑннӑ.

Курав ака уйӑхӗн 3-мӗшӗччен ӗҫлӗ.

Сӑнсем (6)

Пӗтӗм тӗнчери Хӗрарӑмсен кунӗ умӗн К.В.Иванов ячӗллӗ Литература музейне хӗрарӑм ҫыравҫӑсем пухӑннӑ. Кунта яланхи пекех вӗсем ҫуркуннене халалланӑ сӑвӑсем вуланӑ.

Светлана Гордеева поэт ҫуркунне хавхалану кӳнине, туйӑмсене вӑратнине палӑртнӑ. Уяв каҫне Раиса Сарпи хӗрарӑма халалланӑ гимна вуласа уҫнӑ. Ытти поэтсем те — Альбина Юрату, Лидия Сарине, Валентина Маслова, Зоя Сывлӑмпи, Нина Пӑрчӑкан — ҫуркуннене, хӗрарӑмсене, юратӑва халалланӑ сӑвӑсем вуланӑ.

«Тарават» ансамбль вара хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ. Ирина Понаморева темиҫе юра юрланӑ. Ҫав шутра Альбина Юрату сӑввисемпе хывнӑ юрӑсем те пулнӑ.

Ҫав кун «Чечекӗсем — хӗрарӑмсене» курав уҫӑлнӑ. Хӗрарӑм ҫыравҫӑсене Чӑваш эстрада артисчӗсен союзӗ ятӗнчен Андрей Кузнецов, Алексей Московский, Андрей Думилин чӗрӗ тюльпансем парнеленӗ.

Пӗтӗм тӗнчери ҫыравҫӑсен кунӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 2000 яхӑн ҫын хӑйсем ӗҫӗ пирки шӑп та лӑп 2015 ҫеккунтлӑха маннӑ. Вӗсем 33 минут та 57 ҫеккунт кӗнеке вуланӑ. Хулара «Чи лайӑххине вулатпӑр: 2015 ҫеккунт — вулав» акци иртнӗ.

Акцие Ю.Гагарин ячӗллӗ тӗп вулавӑш ирттернӗ. Унта ача пахчисем, шкулсем хутшӑннӑ. Чи хастаррисем «Березка», «Ласточка» ача пахчисем, 2, 9, 14, 19, 20-мӗш шкулсем пулнӑ.

Акцире вырӑс ҫыравҫисен хайлавӗсене вуланӑ: Л.Толстой, А.Чехов, П.Бажов, А.Пушкин, В.Короленко тата ыттисем. Аслӑрах класрисем И.Крылов, А.Куприн, В.Распутин, Б.Пастернак, А.Блок хайлавӗсемпе паллашнӑ.

Чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсем вара чӑваш ҫыравҫисен хайлавӗсене вулама сӗннӗ. Вӗсен йышне К.Иванов, Х.Уяр, Е.Лисина, Н.Сидоров, Г.Луч кӗнӗ. Ача пахинчи шӑпӑрлансем вырӑс халӑх юмахӗсемпе паллашнӑ.

Акципе килӗшӳллӗн, хайлавсене сасӑпа вуланӑ, вырӑс классикӗсен хайлавӗсем тӑрӑх ӳкернӗ фильмсемпе мультфильмсем курнӑ. Акци ачасемпе ҫамрӑксене кӗнекепе тата ҫывӑхрах паллаштарма май панӑ.

Сергей Семенов министр

Правӑна сыхлакансене укҫа хӗсӗкки пӑшӑрхантарать иккен. Кулленхи ӗҫри чӑрмавлӑ самантсем тата ытти пирки пакунлисем правӑна сыхлас ыйтупа ӗҫлекен республикӑри координаци канашӗн ларӑвӗнче хускатнӑ.

Преступление кам тунине палӑртасси ӳссе пырать пулин те татса паман ыйтусем те пур иккен. Сӑмахран, «Хӑрушсӑрлӑхсӑр хула» программӑна укҫа-тенкӗ уйӑрасси. «Паян эпӗ Мускавра Шалти ӗҫсен министерстви ирттернӗ коллегирен таврӑнтӑм. Унта пире правӑпа ҫыхӑннӑ программӑсене ҫителӗксӗр укҫа-тенкӗ уйӑрнишӗн кӑна ӳпкелерӗҫ. Укҫа-тенке перекетлеме пӑхсан та ҫак направленисене ҫӗнӗрен пӑхса тухма сире эпӗ питӗ ыйтатӑп», — тенӗ эрнекун республикӑн шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Семенов. ЧР ШӖМ министрӗ хӑйсен унчченхи тӑкакӗсем ахаль те пысӑк пулман тесе каланӑ.

Кунсӑр пуҫне пакунлисем Чӑваш Енре ДНК-лаборатори кирлине палӑртнӑ. Халӗ генетика экспертизине Хусанта ирттерме тивет. Лаборатори йӗрке хуралҫисене кӑна мар. Ыттисене те кирлӗ пулма пултарать. Пӗлтӗр ку ыйтӑва археологсем хускатнӑ.

Сӑнсем (24)

Михаил Игнатьев Элтепер

Эрнекун Чӑваш Енӗн Правительство ҫуртӗнче правӑна сыхлас ыйтӑва сӳтсе явнӑ. Республикӑн шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Семенов крминогенлӑ лару-тӑру пирӗн тӑрӑхра Раҫҫейринчен ҫирӗпрех тесе палӑртнӑ. Унтан та ытларах — преступленисен шучӗ чакса пырать-мӗн. Преступлени кам тунине уҫса парасси те ӳсет имӗш. Халӗ ку кӑтарту 70 процента ҫитнӗ пулать.

Тӗлпулӑва ертсе пынӑ Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев коррупци пирки уйрӑммӑн чарӑнса тӑнӑ-мӗн. Йӗркене ҫакӑн пек пӑсакансенчен ҫак енпе пӗлтӗр 500-е яхӑн ҫын ҫакланнӑ. «Пуҫиле майпа явап тыттарни — пӗр япала, хыснана е урӑх ҫынсене шар кӑтартнине шырасси илесси — тепӗр япала», — тесе шухӑшлать иккен Михаил Игнатьев Элтепер. Унтан вӑл Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ Моисеев ятне, Ҫӗмӗрле, Канаш хула ертӳҫисем пулнӑ ҫынсем тунӑ преступленисене аса илнӗ. «Мана эпӗ вӗсемпе пӗр каварлӑ пулнӑ тесе ҫырма юратаҫҫӗ, анчах ку пачах та апла мар», — тенӗ Элтепер.