Халӑха ӗҫпе тивӗҫтерекен служба хулара яланах ӗҫ пуррине пӗлтерет. Ӗҫ вырӑнӗ хуласенчи — Шупашкарти, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Канашри — предприятисенче ытларах. Вӗсенче яланхиллех рабочисем: ҫӗвӗҫсем, слесарьсем, водительсем — ҫитмеҫҫӗ. Рабочисем республикӑри районти предприятисенче те кирлӗ иккен. Стройкӑсенче вара арматурщиксем, каменщиксем, бетонщиксем, рабочисем ҫитмеҫҫӗ-мӗн. Кӗтӳҫӗпе кредит инспекторне те шыранӑ.

Ӗҫпе тивӗҫтерекен патшалӑх служби врачсем кирлине те пӗлтерет. Улатӑрти, Канашри, Ҫӗмӗрлери сиплев учрежденийӗсенче ҫитмӗле яхӑн вырӑн пушӑ иккен. Кирлисен йышӗнче — пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗ, гинеколог, стоматолог, хирург.... Канашпа Улатӑрта вӗсене пурӑнмаллипе те тивӗҫтерме хатӗр-мӗн.

Чӑваш кӗслине юратакан хула хӗрӗ — Кристина Шегурова

Шупашкарти Ф. Павлов ячӗллӗ музыка училищинче ӑс пухакан Кристина Шегурова чӑваш кӗслине чунран юратни пирки пӗлтерет «Ҫамрӑксен хаҫачӗ».

Шупашкарта йышлӑ ҫемьере ҫуралса ӳснӗ 19 ҫулти хӗр каланӑ тӑрӑх, вӗсен йӑхӗнче мусӑкҫӑ пулман. Пӗррехинче амӑшӗ 8 ҫулти хӗр пӗрчине тӗп хулари Викторпа Дора Ходяшевсен ячӗллӗ 4-мӗш музыка шкулне илсе кайнӑ. Кристина сӗрме купӑсҫӑсене хатӗрлекен уйрӑма ҫӳреме пуҫланӑ. Анчах тӗрлӗ сӑлтава пула унӑн урӑх класа куҫма тивнӗ. Кӑҫех хӗрача кӗсле калакансен уйрӑмне суйланӑ.

— Ҫав ҫулсенче музыка шкулӗнче чӑваш кӗсли калама вӗренекен сахалччӗ. Ҫын ҫитместчӗ. Мана ҫак инструмент питӗ килӗшрӗ. Кӗсле тесен кашнин куҫӗ умне пӗр-пӗр юмах тухса тӑрать. Музыка шкулӗнче ӑс пухнӑ вӑхӑтра «Илемпи» ансамбле ҫӳрерӗм. Эпир Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесне ҫитсе куртӑмӑр. Пирӗн пата чикӗ леш енчи хӑнасем те час-часах килсе ҫӳретчӗҫ. Эпир Финляндири пӗр ушкӑнпа уйрӑмах тачӑ ҫыхӑну тытаттӑмӑр. Вӗсем Чӑваш Республикине килсе пире сӑнӳкерчӗҫ. Халӗ вӗсем чӑваш кӗсли ҫинчен ятарлӑ кӗнеке кӑларма хатӗрленеҫҫӗ, — тенӗ хӗр.

Васильевсен ҫӗнӗ пӳрчӗ

Чӳкӗн 27-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Яманчурел ялӗнче пурӑнакан Петрпа Ирина Васильевсем ҫӗнӗ ҫурт уҫҫине илнӗ. Васильевсем 5 ачана ура ҫине тӑратаҫҫӗ, кӗҫӗх улттӑмӗшӗ ҫут тӗнчене килмелле.

Ҫурта хӑпартмашкӑн федераци хыснинчен 3415,8 пин тенкӗ уйӑрнӑ. Ҫурт пӗтӗмпе 127,5 тӑваткал метр. Строительство бригади икӗ хутлӑ ҫурта кӗске вӑхӑтрах туса пӗтернӗ.

Кунта халӗ пурин валли те вырӑн пур. Пӳлӗмсем хӑтлӑ, ӑшӑ тата сивӗ шыв, канализаци пур. Нумай ачаллӑ ҫемьене ҫак савӑнӑҫлӑ пулӑмпа саламламашкӑн тӳре-шара килнӗ.

Лаш Таяпа ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Ермакова Николай Смирнова, строительство бригадине ертсе пынӑскере, тав ҫырӑвӗпе чысланӑ. Хӗрлӗ хӑйӑва каснӑ хыҫҫӑн пурте пӳрте кӗнӗ. Унта пултарулӑх ушкӑнӗ хӑнасене юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.

Сӑнсем (47)

Ялта чиркӳ пурри халӑхшӑн паха. Анчах Совет тапхӑрӗнче чылайӑшне ҫӗмӗрнӗ. Ҫав вырӑнсенче халӗ пуш-пушӑ. Хӑшӗ-пӗри чиркӗве ҫӗнӗрен хӑпартма талпӑнать.

Улатӑр районӗнчи Ҫӗнӗ Эйпеҫ ҫыннисем ялта хӑйсен вӑйӗпе чиркӳ ҫӗклеҫҫӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче кунта та чиркӳ пулнӑ-ха, анчах тӗрлӗ сӑлтава пула ӑна 1937 ҫулта ишсе антарнӑ.

Кун хыҫҫӑн ял халӑхӗ 77 ҫул юнашар ялти чиркӳсене ҫӳренӗ. Кӑҫал акӑ вӗсем никӗсе янӑ. Ҫак ӗҫе чылай ҫын хастар хутшӑнать: Николай Матренин, Василий Сергеев, Николай Кузнецов, Юрий тата Анатолий Кузнецовсем. Вӗсем пулӑшнипе строительство ӗҫне пуҫӑнмашкӑн укҫа пухӑннӑ.

Ҫулла ял халӑхӗ пӗренесене хатӗрленӗ. Ҫак кунсенче строительство бригади стенасене туса пӗтернӗ те тӑрӑ ҫине куҫнӑ. Храма унчченхи вырӑнтах ҫӗклеҫҫӗ.

Чиркӗве ҫӗклемешкӗн Ҫӗнӗ Эйпеҫ ҫыннисем кӑна мар, ыттисем те пулӑшаҫҫӗ.

Ҫӗнетнӗ чарӑну вырӑнӗ

Иртнӗ уйӑхра «Раҫҫей — спорт ҫӗршывӗ» спорт канашлӑвӗ иртнӗ май тӗп хуламӑрта чарӑну вырӑнӗсене ҫӗнетсе тухрӗҫ. Питӗ васкарӗҫ курӑнать — чарӑнусене чӑвашла ятсемсӗр хӑварчӗҫ, вырӑслисенче йӑнӑшсем тукаларӗҫ. Хайхи вырӑсла ҫырнисенчи йӑнӑшсене хӑвӑрт юсаса тухрӗҫ пулсан, чарӑну ячӗсем чӑвашла самай вӑхӑт иртсен те хӑй вырӑнне йышӑнаймарӗ.

Паянхи куна илес пулсан пире савӑнмалли, тӳре-шарана мухтамалли сӑлтав пурах. Тинех Шупашкарти чарӑну ячӗсем — вырӑсла та, чӑвашла та. Эпир хамӑр ку лайӑх пулӑма хулан тӗп урамӗсенче — Ленин проспекчӗпе Карл Маркс урамӗнче асархарӑмӑр. Ӗҫ-пуҫ ытти урамсенче те ҫавнашкалах пуль тетпӗр.

Сӑмах май, раштавӑн 4-мӗшӗнче Чӑваш чӗлхи комиссийӗн 2014 ҫулти иккӗмӗш ларӑвӗ иртмелле. Пӗрремӗш ыйтура унта муниципалитет йӗркеленӗвӗсен — Шупашкар хулин тата Патӑрьел районӗн — администрацийӗсем Чӑваш Республикин «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» калакан саккунне мӗнле пурнӑҫласа пыни ҫинчен калаҫмалла. Шӑп та шай ҫавӑн тӗлне вырнаҫтарса тухнӑ та пулинех хула администрацийӗ. Ҫавах мухтас пулать — чӑвашла ятсенче йӑнӑшсем курмарӑмӑр.

Ҫулталӑк вӗҫленнӗ тӗле Шупашкарти тӗрлӗ ентешлӗхсем хӑйсен уявӗсене ирттереҫҫӗ. Ак, ӗнер, чӳкӗн 29-мӗшӗнче, Яков Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче кӑнтӑрла Канаш тӑрӑхӗнче ҫуралса ӳснисем пухӑнчӗҫ.

Уявра тӳре-шара тухса сӑмах каларӗ, пухӑннисене саламларӗ. Ертсе пырасса вара Виталий Сергеевпа Алиса Ахахпи ертсе пычӗҫ. Вӗсем юрӑпа тата кулӑшпа савӑнтарчӗҫ. Хӑйсен пултарулахне ытти артистсем те кӑтартрӗҫ.

Сӑмах май, «Канашсем» ентешлӗхе малашне урӑх ҫын ертсе пырасси пирки каласа хӑварас пулать — Анатолий Кипеч ватӑлнине шута илсе ку ӗҫе урӑх ҫын туса пырӗ.

Сӑнсем (67)

Кӗҫнерникун, чӳкӗн 27-мӗшӗнче, Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Чӑваша чӑваш чӗлхи кирлӗ» канашлу иртрӗ. Ӑна асӑннӑ институтпа вӗренӳ институчӗ, ЧНК тата ЧР учительсен ассоциацийӗ ҫумӗнчи чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен секцийӗ йӗркеленӗ. Канашлӑва вӗренӳ министерствинчен Петрова Светлана Владимировна, ЧНК вице-президенчӗ Валерий Кламентьев ҫитнӗ.

Ку канашлура пӗтӗмӗшле илсен чӑваш чӗлхине шкулсенче тата ача пахчисенче вӗрентесси пирки калаҫрӗҫ. ФГОС тавра калаҫрӗҫ, чӑваш чӗлхин сехечӗсене мӗнле майпа чакармасӑр хӑварма пултарасси ҫинчен. Светлана Владимировна хӑйӗн сӑмахӗнче министерство ҫак ыйту ҫине мӗнле пӑхнине каласа пачӗ. Вӗсем имӗш шкулсене ФГОС панӑ 3-мӗш варианта йышӑнма сӗннӗ. Ку варианта наци республикисенче усӑ курмашкӑн тунӑ, анчах пӑтӑрмах ҫуратнӑ шкулсем темшӗн тепӗр вариантсене илнӗ пулать. Кӑна тӳрлетмелле иккен. Светлана Владимировна ҫавӑн пекех шкулсен уставӗсене ҫӗнетесси пирки каларӗ — унта вӗренӗве чӑвашла та ирттермелли пирки кӗртмелле имӗш.

Малалла...

Пирус сиенӗ пирки ҫынсене асӑрхаттарас, унран пистерес тесе республикӑра тӗрле акци иртет. Ахӑртнех, кун пек мероприятисен усси пурах.

Хӗрлӗ Чутай район администрацийӗнче вара пируспа кӗрешмелли хӑйне евӗр мел шухӑшласа кӑларнӑ. Администрацире ӗҫлекен арҫын ҫулталӑкӗпех пирус туртмасть-тӗк ӑна отпуск ҫумне тепӗр пӗр кун хушса параҫҫӗ.

Администрацире пӗлтернӗ тӑрӑх, ку мел тухӑҫ парать. Кӑтартӑвӗ куҫкӗрет. Кунта вӑй хуракансенчен чылайӑшӗ сиенлӗ йӑлана пӑрахнӑ. Ҫапла майпа вӗсем канмалли хушма кунпа киленеҫҫӗ.

Ку шухӑша Анат Ҫӗрпӳкасси ялӗнче, «Свобода» колхозра, ырланӑ. Вӗсем те ӑна пӑхӑнма тытӑннӑ. Колхозра ӗҫлекен виҫӗ ҫын ав пирус туртма пӑрахнӑ.

Шупашкарта Ҫӗнӗ ҫул тата Раштав уявӗсене хӗрӳ хатӗрленме тытӑннӑ. Ҫитес вӑхӑтра Шупашкар ҫыннисем тата хӑнисем уяв сӗмӗпе киленме, тӗрлӗ мероприятие хутшӑнма пултарӗҫ.

Хула администрацийӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, уяв мероприятийӗсем «Шупашкар — санӑн ҫӗнтерӳ хули» брендпа килӗшӳллӗн иртӗҫ.

Ҫитес вӑхӑтра «Хӗл мучи почти» ӗҫлеме тытӑнӗ. Йӗркелӳҫӗсем ачасемпе ҫамрӑксене Хӗл мучине ҫыру ҫырма сӗнеҫҫӗ, унта 2014 ҫулти ҫитӗнӳсем пирки каласа кӑтартмалла.

Раштавӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа «Мисс Юрпике» хула конкурсӗ пуҫланӑ. Унтан «Чӑрӑшсен конкурсӗ» тата «Юр кӗлетке конкурсӗ» старт илӗҫ. Раштавӑн 27-мӗшӗнче Ҫӗнӗ ҫул сӑнарӗсен утӑмӗ пулать. Унӑн ҫӗнтерӳҫи Аслӑ Устюга каймалли путевкӑна тивӗҫӗ.

Тӗп хуламӑра илес пулсан ӑна ҫӗнӗ ҫула капӑрлатма тытӑннӑ та ӗнтӗ. Республика тӳремӗнчи саламлав хальхинче икӗ чӗлхеллӗ пулни куҫа савӑнтарать. Анчах ытти вырӑнсенче капӑрлатнӑ май чӑваш чӗлхи валли ҫителӗклӗ вырӑн тупӑнӗ-ши? Иккелентерет.

ЧР Сывлӑх министерстви 6 пине яхӑн эмел тӗлӗшпе кашни уйӑхра мониторинг тӑвать. Ку препаратсем ҫын сывлӑхӗпе пурнӑҫӗшӗн питӗ кирлӗ шутланаҫҫӗ.

Тӗрӗслев акӑ мӗн палӑртнӑ: кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче хаксем вӑтамран 1,95% ӳснӗ. Атӑлҫи федераци окургӗнче ку кӑтарту 3,56% танлашнӑ.

ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, эмел кӑларакан савут палӑртнӑ хак патне 25,8-30,0 процент хушнӑ. Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗпе танлаштарсан, 20 препаратӑн хакӗ ӳснӗ. Вӗсенчен 60 проценчӗ — импорт.

Вӑтамран хаксем 8 процент ӳснӗ. Анчах валидолӑн тата гепарин маҫӗн хакӗсем уйрӑмах ҫыртма пуҫланӑ-мӗн. Ҫавӑн пекех, яланхи пекех ӗнтӗ, шӑнса пӑсӑлнинчен сипленмелли эмелсем хакланнӑ.