Паян Шупашкарти 2-мӗш ача-пӑча пульницине кӑнтӑрла ҫитес умӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин республикӑри управленийӗн машинисем тата васкавлӑ пулӑшу кӳрекен тухтӑрсем персе ҫитнӗ. Вӗсем сиплев учрежденийӗнче тӗтӗм тухать тесе пӗлтернипе вырӑна васканӑ. Чӑн та, путвалта мӑкӑрланнӑ. Анчах хыпса ҫунман.

Пульницӑра сипленекен 126 ачана, пӗчӗккисемпе пӗрле выртакан 97 амӑшне тата шурӑ халатлисене, пурӗ 66 ҫынна, пульницӑран урама кӑларса тӑратнӑ. Чирлӗ ачасенчен пӗри йывӑр аптӑранине кура ӑна урӑх пульницӑна ӑсатнӑ.

Пушарпа кӗрешекенсем тӗтӗмленекен вырӑна часах сӳнтернӗ. Яваплӑ службӑсем инкек сӑлтавне татса калама хальлӗхе тӑхтаҫҫӗ. Вӗсем малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, инкек путвалти пӑралуксем пӗрлешнипе тухма пултарнӑ.

Авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче Федор Павлов (1892-­1931) ҫыравҫӑ тата композитор ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалласа литературӑпа музыка каҫӗ иртӗ. Мероприяти 14 сехетре пуҫланӗ. Ҫав кунах унта ҫыравҫӑпа тата композиторпа паллаштаракан кӗнекесем тата сӑн ӳкерчӗксем урлӑ паллаштаракан «Итле­ купӑс мӗн калать...» курав уҫӑлӗ.

Федор Павлов 1892 ҫулта авӑнӑн 25-мӗшӗнче Хусан кӗпернин Етӗрне уесӗнчи (халӗ Ҫӗрпӳ районӗ) Патӑрьелӗнче хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. 1907–1911 ҫулсенче Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче пӗлӳ илнӗ. 1930 ҫулта вӑл Ленинградра Н.А. Римский-Корсаков ячӗллӗ консерваторине вӗренме кӗнӗ.

Федор Павловӑн юбилейне халалласа Чӑваш кӗнеке издательствинче Михаил Кондратьев музыкҫӑ «Гора золотая…» Федор Павлов и его время» ятпа кӗнеке кун ҫути кӑтартнине, ӑна Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче хӑтланине эпир пӗлтернӗччӗ.

Комсомольски район администрацийӗн экс-пуҫлӑхӗ Алексей Самаркин тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе следовательсем прокуратурӑна ярса панӑ. Вӑл должноҫӗпе ытлашши усӑ курнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ.

«Регнум» информаци агентстви пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗрхи кӗркунне Алексей Самаркин администраци ӗҫченӗсене ӗҫ вӑхӑтӗнчех ял хуҫалӑх ӗҫне явӑҫтарнӑ. Вӗсем тӗрлӗ лаптӑкра ҫӗрулми пуҫтарнӑ. Вӗсенчен пӗри Алексей Самаркинӑн тӑванӗ пулнӑ, теприне усламҫӑ патшалӑхран тара илнӗ.

Кӑҫалхи ака уйӑхӗнче экс-пуҫлӑх тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ӑна килти ареста лартнӑ. Кун хыҫҫӑн вӑл ӗҫрен кайнӑ. Ҫурла уйӑхӗ вӗҫӗнче ун вырӑнне Шупашкарти «Спартак» спорт шкулӗн директорӗ Александр Осипов йышӑннӑ.

Йошкар-Олана хӑнана килсен ҫӗршывӑмӑр пуҫлӑхӗ Владимир Путин наци чӗлхисене вӗрентесси пирки питӗ тавлашуллӑ хурав пачӗ. Имӗш наци чӗлхисене ирӗксӗрлесе вӗрентме кирлӗ мар (ку утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче пулса иртсеччӗ). Ку ҫеҫ те мар, кун хыҫҫӑн вӑл ҫурла уйӑхӗн вӗҫнелле прокуратурӑна тӗрӗслев ирттерме хушнӑччӗ — наци чӗлхисене вӗрентнӗ чухне йӗрке пӑсни пур-и е ҫук? Ку ӗҫе вӗсен раштав уйӑхӗччен туса ирттермелле, пӗтӗмлетӳ туса ҫӗршыв ертӳҫине пӗлтермелле.

Хальхи вӑхӑтра шкулсенче чӑн та мӗн кӑна вӗренмеҫҫӗ пуль ачасем. Анчах ашшӗ-амӑшне чи вӗчӗрхентерекенни вӗсенчен — наци чӗлхисем. Вӗсен шухӑшӗпе, имӗш, ачасене «пустуй нушалантараҫҫӗ». Акӑлчан чӗлхине те, нимӗҫ чӗлхине те, хрантсус чӗлхине те вӗрентеҫҫӗ-ха. Ирӗксӗрлесех. Анчах вӗсен тӗлӗшпе ҫав ашшӗ-амӑшӗсен нихҫан та темшӗн вӗчӗрхенӳ туйӑмӗ ҫуралмасть. Сӑмахран, нимӗҫ чӗлхи вӗренекене вӑл пӗлӳ хӑҫан та пулин кирлӗ пуласси питӗ ыйтуллӑ. Анчах вӗрентеҫҫӗ. Ашшӗ-амӑшӗ хирӗҫ тӑмасть. Физика, математика, тригонометри… Ку йыша тӑсма та пулать. Пурне те ирӗксӗрлесе вӗрентеҫҫӗ.

Малалла...

Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшне шкулта ҫапла уявланӑ

Ҫапла, вӗренӳ ҫулӗ. Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗнче ҫав ятпа унта республика тата район шайӗнчи тӳре-шарапа депутатсем пухӑннӑ.

Тепӗр икӗ ҫултан 85 ҫул тултаракан шкулта кӑҫал тӗплӗ юсав пуҫласа янӑ. Кун валли «кӗмӗле» республика хыснинчен те, хуларинчен те уйӑрнӑ. Малтан асӑннинчен — 20 миллион тенкӗ, вырӑнти бюджетран — 2 миллион тенкӗ.

Хула администрацийӗнче ӗнентернӗ тӑрӑх, юсава пуҫличчен республикӑн Культура министерствипе те хӑш-пӗр хута ҫураҫтарма тивнӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче унта Донецкри госпитале куҫарса килнӗ иккен. Иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсен варринче шкул ҫуртне республика пӗлтерӗшлӗ культура эткерлӗхне кӗртнӗ.

Килес ҫул шкулта юсав ӗҫне малалла тӑсмалла. Ҫурта тунӑранпа тӗплӗ юсав пӗртте пулман иккен.

Хӗрлӗ Чутай районӗнче пурӑнакан хӗрарӑмӑн амӑшӗн правине чикӗленӗ. Кунсӑр пуҫне унӑн тӗпренчӗкӗсене алимент тӳлеме тивӗ.

Ҫав хӗрарӑм тӗлӗшпе суд пулнӑ. Вӑл ҫул ҫитмен ачисене тивӗҫлӗ воспитани парас енӗпе ӗҫлемен. Суд хӗрарӑма икӗ ачине алимент тӳлеттерме те йышӑннӑ. Тата ҫакна палӑртмалла: ҫамрӑк амӑшӗ ниҫта та ӗҫлемен. Ачасене воспитани парас енӗпе кукамӑшӗ ӗҫленӗ.

Суд прокурор ыйтнине тивӗҫтернӗ. Хӗрарамӑн амӑшӗн правине чикӗлеме йышӑннӑ. Унӑн ӗҫлесе илнӗ укҫан 1\3 пайне алимент тӳлемелле. Кун пирки ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтерет.

Паян Шупашкар хула администрацийӗнче общество вырӑнӗсенче кальян, электронлӑ пирус туртма пӑрахтарас ыйтӑва ҫӗкленӗ. Кун пирки тӳре-шара планеркӑра калаҫнӑ.

Алексей Ладыкова акӑ мӗн пӑшӑрхантарать: юлашки ҫулта кальян туртма сӗнекен заведенисен йышӗ 50-ран та иртнӗ. Халӗ пӗтӗмпе кунашкал 74 заведени ӗҫлет.

Ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Алексей Ладыков общество вырӑнӗсенче кальян, вейп, электронлӑ пирус туртма чарасси пирки постановлени алӑ пуснӑ. Анчах пурпӗрех унашкал заведенисен йышӗ чакмасть, ӳссех пырать. Алексей Ладыков вӗсене хупас тӗллевпе рейд ирттерме хушнӑ. Вӑл икӗ эрнене тӑсӑлӗ.

Шупашкарти 59-мӗш шкулта вӗрентекенсем ачасен ашшӗ-амӑшӗнчен укҫа пуҫтараҫҫӗ тесе ЧР прокуратурине ҫӑхав ҫитнӗ. Ведомство ку хыпара ҫийӗнчех тӗрӗсленӗ.

Прокуратура палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал пӗрремӗш классенче йӗркеленнӗ ашшӗ-амӑшӗн комитечӗ пуҫарнипе шкулти пӳлӗмсенче юсама, чӳречесене улӑштарма, сӗтел-пукан туянма тата хуралҫӑ тытма укҫа пухнӑ. Нухрат шкул счечӗ ҫине куҫман, комитет пайташӗн аллине лекнӗ. Ҫапла ашшӗ-амӑшӗ укҫа-тенкӗ мӗнле расхутланнине пӗлеймен.

Пӗрремӗш класс ачисен ашшӗ-амӑшӗ укҫа-тенке шкул ӗҫченӗсем вӑйпах пуҫтарма хушнине ҫирӗплетмен. Тӗрӗслев хыҫҫӑн шкул директорӗ тӗлӗшпе представлени ҫырнӑ. Материала следовательсене процессуаллӑ тӗрӗслев йӗркелеме ярса панӑ.

Мускаври Медицина технологийӗсен институтӗнче черетлӗ сиплев тухма Шупашкарти Морозовсен ҫемйине 199 пин те 430 тенкӗ кирлӗ. Ултӑ ҫулти Владпа унта ҫулталӑк каялла та пулнӑ иккен. Хӑйсен ӗҫне пӗлекен специалистсем ачашӑн тӑрӑшни, ӑна пулӑшни усса кайнӑ: халӗ ача хӑй тӗллӗн пӗчӗккӗн-пӗчӗккӗн утайрать.

Владӑн чирӗ — ача-пӑчан церебраллӑ тытамакӗ. Ҫавна пулах ӑна шурӑ халатлисен пулӑшӑвӗ питех те кирлӗ. Мускава тепӗр хутчен кайма 200 пине яхӑн кирлӗ. «Коммерсант» хаҫат вулаканӗсемпе «Русфонд» тата «ХимТекс» общество пулӑшнипе тупран пысӑк пайне пухса ҫитернӗ. Тепӗр 39 пин тенкӗ ҫитменрен халӗ вӑл укҫана СМС ҫырусем урлӑ пухаҫҫӗ. 5542 номерпе «ДЕТИ» тесе ҫырсан 75 тенкӗ тытӑнса юлать. Ҫыру шучӗ шутлӑ мар — кӑмӑл пулсан темиҫе хут та яма пулать.

«Трактор савучӗсем» концернӑн предприятийӗсем кӑҫалхи сакӑр уйӑхра хӑйсен производство калӑпӑшне палӑрмаллах ӳстернӗ. Кун пирки паян Чӑваш Енӗн Правительствин канашлӑвӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ — экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн министрӗ Владимир Аврелькин асӑнса хӑварнӑ. Канашлура республикӑн кӑрлач-ҫурла уйӑхӗсенчи аталанӑвне малтанласа пӗтӗмлетнӗ.

Владимир Аврелькин каласа кӑтартни тӑрӑх «Промтрактор-Вагон» акционерсен хупӑ обществинче производство калӑпӑшне 18 хут ӳстерни курӑнать, «Промтрактор-Промлит» тулли мар яваплӑ обществӑра — 4,3 хут, «Промтрактор» АУОра — 2,2 хут, Шупашкарти агрегат савутӗнче 1,3 хут ӳстернӗ.

Сакӑр уйӑхри аталанӑва вице-премьер тишкернӗ май, промышленноҫра. ял хуҫалӑхӗнче, тавар ваккӑн сутассинче, халӑха тӳлевлӗ пулӑшу кӳрессинче ӳсӗм пулнине асӑннӑ. Ҫынсен шалу виҫи те ӳснӗ-мӗн, инфляци вара Чӑвашра Раҫҫейринчен те пӗчӗк.