Чӑваш Республикин вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев паян чӑваш хастарӗсемпе тӗл пулчӗ — вӗсен ыйтӑвӗсене хуравларӗ. Тӗлпулӑва Тӗп Ваттисен Канашӗн ертӳҫи Виталий Станьял, Чӑваш халӑх сӑвӑҫи Валери Туркай, ЧНК вице-президенчӗ Тимӗр Тяпкин тата Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп редакторӗ Аҫтахар Плотников хутшӑнчӗҫ.

Виталий Петрович Станьяла пӑшӑрхантаракан ыйтусенчен пӗри ашшӗ-амӑшӗ тӑван чӗлхе шутӗнче урӑххине суйланӑ чухне ҫав ачасем чӑваш чӗлхи урокӗнче ахаль ҫапкаланса ҫӳренишӗн пӑшӑрханни пулчӗ. Юрий Николаевич ачасене вӑл вӑхӑтра тӑван ен культурине вӗрентесси пирки пӗлтерчӗ. Ку ҫӗнӗлӗх ҫӗнӗ четвӗртре вӑя кӗресси пирки каларӗ. Виталий Петрович шкул планӗнче акӑлчан чӗлхи урокӗсен йышӗ чӑваш чӗлхинчен нумайрах пулнишӗн пӑшӑрханса каларӗ. Вӗренӳ министрӗ унашкалли ниҫта та ҫукки пирки пӗлтерчӗ, ҫакна шкулсен сайчӗсенче вырнаҫтарнӑ вӗренӳ планӗнче лайӑх курма пултарнине каларӗ. Тӗп Ваттисен Канашӗн ертӳҫине чӑваш чӗлхи урокӗсенче нимӗнле паллӑ лартманни те канӑҫсӑрлантарать. Юрий Николаевич шантарнӑ тӑрӑх паллӑ лартаҫҫӗ.

Малалла...

Таврапӗлӳ музейӗсем республикӑри чылай ял-хулара пур. Унашкалли Канашра та вырӑн тупнӑ. Чукун ҫул урамӗнчи 85-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ ҫак музей чӑваш хастарӗсене самай тӗлӗнтернӗ.

«Музей алкумӗ, картлашкисем хӑрушла арканса пӗтнӗ», — нумай пулмасть пӗлтернӗ вӗсем «Контактра» халӑх тетелӗнче. Чи тӗлӗнтернӗ япала вара — музея йыхравлакан кӳлепе. «Ice Age» (чӑв. «Пӑрлӑ тапхӑр», эсир ӑна вырӑсла «Ледниковый период» ятпа пӗлетӗр) мультфильмсен ярӑмӗнчи Сид кӳлепене хастарсем ҫапларах хак панӑ: «селӗп, пакӑлти, асар-писер, пурне те йӑлӑхтарнӑ ӳркенчӗк ленивец Сид». Халӑха шӑп ҫавнашкал сӑнар хапӑллани, музея йыхравлани чӑваш хастарӗсене килӗшмен те.

Раштав уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Челепи хулинче чӑвашсен улахне пуҫтарӑннӑ. Унта Тӗмен тата Екатеринбург хулисенче пурӑнакан чӑваш диаспорин пайташӗсем хутшӑннӑ.

«Кӗркунне е хӗлле чӑвашсем улаха ирттернӗ. Вӗсем пӗрле савӑннӑ, ал ӗҫӗ тунӑ», – пӗлтернӗ Фейсбукра Тӗмен тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Тӑван» ассоциацийӗн ертӳҫи Ираида Маслова.

«Пирӗшӗн чи хакли вӑл – туслӑх тата чӑваш наци уявӗсене пӗрле ирттерни», — кӑмӑл-туйӑмне палӑртнӑ аякри чӑваш.

Пӗрремӗш каналпа пыракан «Лучше всех» телепроекта иртнӗ вырсарникун, раштав ууйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Чӑваш Енри тата тепӗр ача хутшӑннӑ. Авӑн уйӑхӗнче Канашри Мария Хушкинӑна кӑтартнӑччӗ-ха.

«Ҫӑлтӑрсем тата Галактика пирки вӑл йӑлтах пӗлет. паян вӑл хӑй те чӑн-чӑн ҫӑлтӑр пулса тӑрӗ. Вӑл планета пӗлтерӗшлӗ ыйтусене пӗлет», — ҫапларах паллаштарчӗ Шупашкарти 110-мӗш ача пахчине ҫӳрекен пилӗк ҫулти Максим Казынкинпа кӑларӑм ертӳҫи Максим Галкин.

Планетӑсем юрӑ юрлакан мультфильма пӑхнӑ хыҫҫӑн ача планетӑсемпе космос ҫинчен мульфильмсем пӑхма, кӗнекесемпе тата карттӑсемпе паллашма пуҫланӑ. Халӗ вӑл ӑслӑлӑх фильмӗсемпе кӑсӑкланать.

Кӑларӑма ачана амӑшӗ Катя тата ашшӗ Сергей илсе пынӑ.

Мускавра Чӑваш Республикинче ҫуралнӑ 43 ҫулти арҫын автомойка ҫивитти ҫинчен персе анса тӑн ҫухатнӑ. Халӗ вӑл пульницӑра выртать.

Пиллӗкмӗш канал пӗлтернӗ тӑрӑх, Алексей С. (хӑш районтан пулни паллӑ мар) ҫивитти ҫинчен юр тасатнӑ. Тем сӑлтава пула вӑл сулӑнса кайса персе аннӑ.

Инкек пирки В.В. Виноградов ячӗллӗ хулари клиника пульницин тухтӑрӗсем (арҫына унта илсе кайнӑ) йӗрке хуралҫисене пӗлтернӗ. Шурӑ халатлисем арҫын пуҫ мимине амантнине, пуҫ

лӗпке тата тӑнлав шӑммине хуҫнине пӗлтернӗ.

Инкек раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче кӑотӑрла иртни пӗр сехетре Сосенское поселокӗнче пулнӑ. Ҫивитти ҫинчен ӗҫтешӗ персе аннине пӗрле тӑрӑшакансем курнӑ.

Пӑтӑрмах сӑлтавне халӗ Мускаври йӗрке хуралҫисем тӗпчеҫҫӗ.

Паян Шупашкартан Питӗре каякан пуйӑс фурӑпа ҫапӑннӑ. Инкекӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи чукун ҫулкаҫҫи ҫинче сиксе тухнӑ. Массӑллӑ информаци хатӗрӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, пысӑк тиевлӗ машина светофорӑн хӗрлӗ ҫутине пӑхмасӑрах чукун ҫул ҫине кӗрсе кайнӑ, унтан вӑл унта чарӑнса ларнӑ.

Инкеке сирме Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствин ӗҫченӗсем те хутшӑнни паллӑ. «Лапчӑннӑ тягача ятарлӑ хатӗрпе туртса илнӗ. Унтан пассажир пуйӑсӗ ҫула тухнӑ», — пӗлтернӗ инкеке сирни пирки ЧР ШӖМӗн пресс-службинче.

Эпир пӗлнӗ тӑрӑх, инкекре хытах аманакансем пулман, пассажирсем

тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтман. Пуйӑс машинисчӗпе унӑн пулӑшаканӗ кӑштах суранланнӑ текен хыпар пур. Апла пулин те пуйӑс Питӗр хулине ҫул тытнӑ-мӗн.

Елена Бадаева

Паян, раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, республикӑри чи пуян ҫынсенчен пӗри Елена Бадаева Чӑваш Республикин хисеплӗ гражданинӗ пулса тӑнӑ. Кун пирки регион Элтеперӗ Михаил Игнатьев ятарлӑ хушу алӑ пуснӑ.

Ҫапла майпа Шупашкарти 1-мӗш ҫӑкӑр савучӗн тӗп директорӗ республика умӗнче тунӑ тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн тата общество ӗҫӗпе ырӑ кӑмӑллӑх юхӑмне хастар хутшӑннӑшӑн чи пысӑк наградӑна илнӗ.

Аса илтерер, унччен сумлӑ ҫак ята Андриян Николаев космонавт, Вера Кузьмина артистка, Геннадий Волков академик, Чӑваш Енӗн пӗрремӗш президенчӗ Николай Федоров, Шупашкар тата Чӑваш Ен митрополичӗ Варнава, «Ленинская искра» колхоз председателӗ Аркадий Айдак тата «Акконд» фабрикӑн тӗп директорӗ Валерий Павлов тивӗҫнӗччӗ.

Мускавра пурӑнакан чӑвашлӑхшӑн ҫунакан чи паллӑ ҫынсенчен пӗри — Владимир Болгарский — паян Раҫҫей тӗп хулинче вырнаҫнӑ Патшалӑх думи умне пӗчченле пикетпа тухнӑ. Унпа пӗр шухӑшлӑ пулса Валерий Сунгуров та тепӗр плакат йӑтса тӑнӑ.

«Моему чувашскому-булгарскому языку более 2000 лет. Сейчас он испытывает небывалые трудности. Требую равных условий для развития языков в республиках РФ. Для обучения родному языку требуется согласие родителей, а для иностранного — нет. Почему?» (чӑв. Манӑн чӑваш-пӑлхар чӗлхи 2000 ҫултан аслӑрах. Хальхи вӑхӑтра вӑл пысӑк йывӑрлӑха кӗрсе ӳкнӗ. РФ республикисенче чӗлхесене аталанма пӗрешкел условисем туса пама ыйтатӑп. Тӑван чӗлхене вӗренме ашшӗ-амӑшӗнчен ирӗк ыйтаҫҫӗ, ют чӗлхешӗн вара — ҫук. Мӗншӗн?) — ҫапларах ҫырнӑ Владимир Болгарский хӑйӗн плакачӗ ҫине. Тепӗр плакатне Валерий Сунгуров тытнӑ. Унта «Требую ратификации европейской хартии о языках» (чӑв. Европӑн чӗлхесем ҫинчен калакан хартине ратицикацилеме ыйтатӑп) тесе ҫырнӑ пулнӑ.

Чӑваш хастарӗсем — пӗри Трак ен, тепри Чӗмпӗр ен чӑвашӗ — Патшалӑх Думи умне 9 сехетре тухнӑ. 11 сехетре пӗчченле пикета вӗҫленӗ.

Малалла...

ЧР Культура министерствин сайтӗнчи сӑн ӳкерчӗк

1974 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче уҫӑлнӑ Шупашкарти В.И. Чапаев ячӗлӗ музей куракансемшӗн тата кӑсӑклӑрах пулӗ. Ӗнер унта «В.И.Чапаев музейӗн реэкспозицийӗ» проектӑн хӑтлавӗ иртнӗ.

Проекта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игратьев республикӑри профессионал коллективсен пултарулӑх проекчӗсене аталантарма пӑхса хӑварнӑ укҫапа тунӑ. Тупрана Чӑваш Ен хыснинчен пӗлтӗр уйӑрнӑ. Ҫавӑнтанпа музейҫӑсем самай ӗҫ туса ирттерме пултарнӑ.

Музейӗн ҫӗнетнӗ экспозицийӗ куракана Пӗрремӗш тӗнче тата граждан вӑрҫисен тапхӑрӗнчи экспонатсемпе паллаштарать. Унта «Мгебров-Изотта-Фраскини» броневика, 1902 ҫулхи проектпа тунӑ 76 миллиметрлӑ тупӑпа (ӑна

тепӗр майлӑ «виҫӗдюймовка» теҫҫӗ) тата 1910 ҫулхи проектпа ӑсталанӑ пулемета асӑнмалла.

Нумаях пулмасть искусствоведени кандидачӗн Илемпи Туркайӑн «Нарспиана» монографийӗ кун ҫути курнӑ. Ӑна Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ кӑларнӑ.

Чӑваш Енӗн Культура министерствин сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, монографт вилӗмсӗр Константин Иванов поэт пултарулӑхне хаклакансемшӗн чӑннипех парне пулса тӑнӑ.

Кӗнекене хатӗрлессипе Илемпи Туркай вунӑ ҫул ӗҫленӗ. Монографи тӑватӑ пайран: «Искусство книги», «Станковая графика», «Живопись» тата «Скульптура» — ятлисенчен тӑрать. Вӗсем чӑваш тата тӗнче поэзийӗн шедеврӗ тесе йышӑннӑ «Нарспи» поэмӑна хакланӑ ӗҫсене пӗр ҫӗре пухнӑ. Кӗнеке вилӗмсӗр ӗҫе тивӗҫлипе хаклакан кирек епле ӳсӗмри ҫыншӑн та: ачасенчен пуҫласа ваттисем таранах — кӑсӑклӑ пуласса шанма пулать.