Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче — премьера. Унта нумаях пулмасть 83-мӗш сезон уҫӑлнӑ. Артистсем куракансем валли парне хатӗрленӗ — сцена ҫине ҫӗнӗ спектакль тухнӑ.

Ку — хальхи юмах. Ӑна ача-пӑча ҫывавҫи Владислав Николаев ҫырнӑ. Театр ачасене сиенлӗ апат-ҫимӗҫрен сивӗтмешкӗн тӗллев лартнӑ. «Ванюк каникулӗсем» вара шӑпах ҫак темӑпа ҫыхӑннӑ.

Ванюк каникула асламӑшӗ патӗнче ялта ирттерет. Ӑна, хальхи ытти ачасем пекех, ялти апата хӑнӑхма йывӑр. Вӑл ҫав апат сӗтел ҫине мӗнле лекнине те пӗлмест. Унӑн шухӑшӗпе — апат-ҫимӗҫ лавккана ахаль ҫеҫ лекет. Чӑннипе вара мӗнле? Ванюка кун пирки Ҫӑкӑр, Сӗт, Ҫӗрулми каласа кӑтартаҫҫӗ.

Юмах — интерактивлӑ. Ачасем сӑнарсемпе пӗрле чуста ҫӑрма, ҫӑкӑр пӗҫерме, ҫӗрулми кӑларма, утӑ ҫулма вӗренеҫҫӗ. Постановкӑна икӗ чӗлхепе — вырӑсла тата чӑвашла — лартаҫҫӗ.

Ҫамрӑксен театрӗ аслисем валли те премьера хатӗрленӗ. Вӑл — «Ҫерем ҫинчи ҫиҫӗм» ятлӑ. Ку постановка — фронтовик шӑпи пирки.

ЧР Наци вулавӑшӗ Пӗтӗм Раҫҫейри «Кӗнеке чи нумай вулакан регион» конкурса хутшӑнать. Вӑл «Раҫҫейри литература флагманӗ» ята илессишӗн тупӑшӗ.

Конкурсра вулакансен статистикине ҫеҫ шута илмӗҫ. Унта регионти литература йӑли-йӗркине те, Литература ҫулталӑкне халалласа ирттернӗ конкурссене те хаклӗҫ. Наци вулавӑшӗ конкурса Константин Иванов ҫулталӑкне халалласа хатӗрленӗ «Нарспи» вулатпӑр» акцие тӑратӗ.

Ҫак акцие ирттерсе поэмӑна вуланине видео ӳкерсе тӗнче тетелне кӑларма май килнӗ. Унпа килӗшӳллӗн республикӑри вулавӑшсенче пин-пин мероприяти ирттернӗ: литература уявӗсем, театрализациленӗ постановкӑсем, телекӗперсем, вулакансемпе ӳкерекенсен конкурсӗсем, куравсем, флешмобсем…

«Нарпие» вулатпӑр акци Чӑваш Ен ҫыннисене кӑна мар, тӗнчери халӑхсене те кӑсӑклантарнӑ. Пӗтӗм Раҫҫейри «Кӗнеке чи нумай вулакан регион» конкурс ҫӗнтерӳҫисене кӑҫалхи чӳк уйӑхӗнче палӑртӗҫ.

Авӑнӑн 17-мӗшӗнче Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче тӗлпулу иртнӗ. Унта Моисей Спиридонов ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалласа пухӑннӑ.

Моисей Спиридонов Енӗш Нӑрвашра ҫуралнӑ. Тӗлпулу унӑн тӑван ялӗнчи музейра иртнӗ. Шупашкар, Тӑвай тата Канаш хӑнисене ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Унта Тӑвай район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Ванерке те хутшӑннӑ.

Моисей Спиридоновӑн хваттер музейӗн заведующийӗ, РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Н.И.Садюков Моисей Спиридоновичӑн общество ӗҫӗ-хӗлӗ пирки каласа кӑтартнӑ. «Вӑл ырӑ чунлӑ ҫын пулнӑ. Вӑл компарти пайташӗ пулман пулсан та унӑн шухӑшне правительство шута илнӗ. Вӑл вара кунпа Чӑваш Ен аталанӑвне лайӑх витӗм кӳрес тесе усӑ курнӑ», — тенӗ вӑл.

Енӗш Нӑрваш музейӗ ун чухне ҫӗнӗ экспонатсемпе пуянланнӑ. Мероприяти вӗҫленсен Моисей Спиридоновӑн килӗ умӗнче асӑну хӑми ҫине чечексем хунӑ.

«АиФ» сӑнӳкерчӗкӗ

Улатӑрта сусӑрсен пултарулӑхӗн регионсен хушшинчи фестиваль иртӗ. Икӗ куна тӑсӑлӗ вӑл.

Фестивале Тутар Республикинчи, Чӗмпӗр тата Чулхула облаҫӗсенчи ҫынсем хутшӑнӗҫ. Авӑн уйӑхӗн 18–19-мӗшӗсенче иртекен фестивале «Пурнӑҫшӑн» ят панӑ.

Фестивале 800 ытла ҫын хутшӑнмалла. Пирӗн республикӑрисем те унта хутшӑнӗҫ. Авӑнӑн 18-мӗшӗнче Улатӑрти чукун ҫул транспорчӗн техникумӗнче гала-концерт иртет. Ҫав кунах Улатӑрти ӳнер музейӗнче Светлана Карповӑн куравӗ уҫӑлӗ.

Авӑнӑн 19-мӗшӗнче тӗп вулавӑшра кӗнеке пуххин «Пурнӑҫшӑн» хӑтлав пулӗ. Унта литература номинацийӗсенчи ӗҫсем кӗнӗ. Фестивале кашниех килсе курма пултарӗ.

Сцена ҫинче — Кинешма артисчӗсем

Кӑҫал Шупашкар ҫыннисемпе Шупашкар хӑнисене Вырӑс драма театрӗ тӗрлӗ хуларан килекен сцена ӑстисен пултарулӑхӗпе паллаштарма шантарать. Юпа–раштав уйӑхӗсенче республикӑн тӗп хулине Ярославль облаҫӗнчи Рыбинск хулинчи драма театрӗ, Пушкӑртстанри Стерлӗри вырӑс драма театрӗ, Иваново облаҫӗнчи Кинешма хулинчи А.Н. Островский ячӗллӗ драма театрӗ, Мускав облаҫӗнчи Ногинскри драма театрӗ килмелле.

Рыбинскри артистсем Шупашкарта юпан 8–10-мӗшӗсенче пулӗҫ. Ку театр Раҫҫейри чи аслисенчен пӗри шутланать. Театр труппи каҫхине виҫӗ спектакль тата ачасем валли юмах лартӗ.

Юпан 22–23-мӗшӗсенче Стерлӗри театр йыхравлать.

Чӳк уйӑхӗн 11–13-мӗшӗсенче Кинешма хулинчи артистсем пулӗҫ. Театра 1897 ҫулта йӗркеленӗ. Вӑл хулара 19-мӗш ӗмӗрӗн 60–80-мӗш ҫулӗсенче Александр Островский вырӑс драматургӗ пурӑннӑ.

Раштавӑн 11–13-мӗшӗсенче Ногинскри драма артисчӗсен спектаклӗсемпе киленме май килӗ.

«Тӑван Ен» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музее кӑҫал ҫулла 106 ҫын килсе курнӑ. Вӗсен йышӗнче 7 ют ҫӗршыв ҫыннисем те пур.

Туристсенчен чылайӑшӗ Турцирен килнӗ. Ҫавӑн пекех Венгрирен, Литваран, Францирен, Беларуҫран, Украинран килекенсем пулнӑ. Музейре тӗрлӗ зал ӗҫлет. Бичуринӑн ӗҫӗсене вулав залӗ пек йӗркелени уйрӑмах илӗртет. Унтах Китайра чей ӗҫес йӑлана курма пулать. Пекин оперинчен ари итлеме те май пур.

Шупашкар районне килекен туристсем культура объекчӗсене кайса курма пултараҫҫӗ. Ку маршрут авӑн уйӑхӗччен ӗҫлет. Вӑл 3-5 сехетлӗхе тӑсӑлать.

Ҫак маршрутпа ҫулла виҫӗ ушкӑн ҫӳренӗ. Вӗсен ушкӑнӗнче «Вӗршӗнсем» пилот ушкӑнӗ те пулнӑ. Пӗтӗмпе ку маршрутпа 99 ҫын паллашнӑ.

Ку экспозици мӑкшӑ ялӗн пурнӑҫне кӑтартать. Ӑна Пӑрачкав районӗнче пурӑнакан хӗрарӑм хатӗрленӗ.

Халӗ Татьяна Пиняева патне ентешӗсем ӗлӗкхи хатӗр-хӗтӗре пӑхма пыраҫҫӗ. Кил хуҫи хӗрарӑмӗ вара вӗсемпе хаваспах паллаштарать. Кашни экспонат пирки каласа кӑтартать вӑл.

Татьяна Пиняева ӗлӗкхи япаласене ялта пуҫтарнӑ. Акӑ вӑл кустӑрма тупнӑ. Вӑл станок пулнӑ. Татьяна вара унран штурвал тунӑ.

Ку вырӑн канма меллӗ. Унта – чукунсем, карҫинккасем… Тӗрленӗ алшӑлли те тупма пулать унта. Вӗсем Татьянӑна асламӑшӗнчен лекнӗ. Ӗлӗкхи шӑршӑ та кӗрет вӗсенчен.

Пахчара – кӑмака. Унта кукӑль тутлӑ пиҫет. Унта - сӗтел. Ун ҫинче сӑмавар ларать. Ҫакна вӑл хӑйех тунӑ. Хӑваран «Маша тата упа» пӳрт ӑсталанӑ. Унтах «хӗрпе каччӑ» пахча сыхлаҫҫӗ.

Татьянӑна мӑшӑрӗ Юрий пулӑшать. Вӑл Пӑрачкав тӑрӑхӗнче йывӑҫран касса кӑларассипе палӑрса тӑрать. Пиняевсем патӗнче «Эрзянка» ансамбль пухӑнма кӑмӑллать. Уҫӑ тӳпе айӗнче вӗсем ҫӗнӗ юрӑсем вӗренеҫҫӗ.

ЧН Наци вулавӑшӗнче автор куравӗ уҫӑлнӑ. Шупашкарта ҫуралнӑ Ольга Сергеева хӑйӗн пурнӑҫне историпе культурӑна тӗпчес ӗҫе халалланӑ.

Ольга Сергеева Шупашкарти политехника институтӗнче доцент пулса ӗҫлет. Кураври ҫӳлӗксем ҫинчи кӗнекесем – унӑн ӗҫӗсем. Вӑл уйрӑмах кӑмӑл-сипет ыйтӑвне пысӑк тимлӗх уйӑрать.

Ольга Сергеевӑн кӗнекисем тӑрӑх студентсем вӗренеҫҫӗ. Доцент юлашки икӗ вунӑҫуллӑха пӗтӗмлетме тӗллев лартнӑ. Куравра унӑн ӑслӑлӑх, пултарулӑх ӗҫӗсем вырӑн тупнӑ. Вӗсенче кашнинчех тӗп шухӑш пытарӑннӑ – Тӑван ҫӗршыва юратни.

Курав юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗччен иртӗ. Ун хыҫҫӑн автор кӗнекисене Наци вулавӑшне парнелӗ.

Чӑваш патшалӑх электрон тата кинодокументаци архивӗнче «Литераторы Чувашии — наши современники» мультимедильлӗ кӑларӑма хӑтланӑ. Ӑна республикӑри поэтсемпе ҫыравҫӑсене халалланӑ.

Мультимедильлӗ кӑларӑма Раҫҫейри литература ҫулталӑкне тата Чӑваш Енри Константин Иванов ҫулталӑкне халалласа кӑларнӑ. Электронлӑ кӑларӑм темиҫе пайран тӑрать. Унта ҫыравҫӑсене биографийӗсем, вӗсен пултарулӑхӗпе пурнӑҫӗ пирки каласа кӑтартакан сӑнӳкерчксем, видеоинтервьюн саманчӗсем кӗнӗ. Унта вӗсем литература ӗҫӗ-хӗлӗ пирки каласа кӑтартаҫҫӗ, хальхи чӑваш прозипе поэзийӗ тавра шухӑшлаҫҫӗ, «Нарспи» поэмӑн сыпӑкне вулаҫҫӗ, малашнехи планӗсемпе паллаштараҫҫӗ.

Кӑларӑма республикӑри паллӑ 10 поэтпа ҫыравҫӑ кӗнӗ. Ӑна 2015 ҫул пуҫламӑшӗнчех хатӗрлеме тытӑннӑ.

Раҫҫей ӑслӑлӑхӗсен академийӗн корреспонденчӗ, Китай чӗлхи куҫаруҫисен шкулне йӗркелекенӗ Никита Яковлевич Бичурин (Иакинф атте) ҫуралнӑранпа 238 ҫул ҫитнине халалласа «Бичурин тата хальхи самана» музейра Бичурин вулавӗсем иртнӗ. Кӑҫалхипе ӑна виҫҫӗмӗш хут йӗркеленӗ.

Мероприяти пуҫламӑшӗнче Бичурин пахчинчи Иакинф аттен палӑкӗ патне чечексем хунӑ. Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Г.Егоров Бичурин пултарулӑхӗ чӑваш халӑхӗн культурин аталанӑвне витӗм кӳнине палӑртнӑ.

Бичурин вулавӗсем Кӳкеҫ поселокӗнчи культура ҫуртӗнче иртнӗ. Унти фойере Чӑваш наци музейӗ «Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнчен вӗренсе тухнисем» курав йӗркеленӗ.

«Ҫыравҫӑсем — Шупашкар районӗнчен тухнӑ ҫынсем» секцире Светлана Смирнова поэт, Лидия Сарине тата Нина Пӑрчӑкан ҫыравҫӑсем, Шупашкарти 3-мӗш лицейре чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Лидия Кузьмина 19-мӗш ӗмӗрти чӑваш поэчӗсен хайлавӗсене вуланӑ. Светлана Васильевна Николай Шупуҫҫыннин сӑввисемпе хӑй кӗвӗленӗ юрӑсемпе паллаштарнӑ.