Аслӑ Британин тӗп хулинче, Лондонра, ҫак кунсенче олимп вӑййисем иртеҫҫӗ. Унта пирӗн республикӑран та спортсменсем хутшӑнаҫҫӗ, ҫав шутра Татьяна Архипова та.
Паян марафон чупрӗҫ — 42 ҫухрӑм тӑршӗлле ҫула пирӗн ҫӗршывран виҫҫӗн тухрӗҫ: Альбина Майорова, Лилия Шобухова тата Татьяна. Лилия вӗҫне ҫитеймерӗ, 20 ҫухрӑм иртсен хӑйне япӑх туйма пуҫланӑран ӑмӑртӑва вӗҫлерӗ.
Пирӗн ентеш Африка спортсменӗсене ҫеҫ мала ярса виҫҫӗмӗш тухма пултарчӗ. Вӑрӑм ҫула вӑл 2:23:29 вӑхӑтра вӗҫлерӗ. Ку вӑл мала тухнӑ Эфиопи спортсменӗнчен 22 ҫеккунт нумайрах. Иккӗмӗш вырӑна Кенирен тухрӗ — 2:23:12.
Саламлатпӑр!
Темиҫе хут куҫара-куҫара пынӑ хыҫҫӑн SpaceX компанин Dragon карапӗ тинех пӗтӗм тӗнчен космос станцийӗ патне вӗҫсе кайрӗ. Темиҫе минут иртсен карап орбитӑна ӑнӑҫлӑ тухрӗ. Унӑн вӗҫевне NASA кӑтартса тӑчӗ — ҫапла май патшалӑх тума хутшӑнман чи пӗрремӗш космос карапӗ епле вӗҫнине пӗтӗм тӗнче сӑнама пултарчӗ.
Dragon карапа, чӑвашла ӑна Аҫтаха теме пулать, космос уҫлӑхне Falcon 9 (ӑна та SpaceX ӑсталанӑ) ракета кӑларчӗ. Карапра ҫын ҫук, вӑл станцие апат-ҫимӗҫ тата тӗрлӗ хатӗрсем илсе ҫитермелле. Каялла пушӑ таврӑнмӗ — 660 кило таякан кирлӗ мар япала станцирен антарӗ.
Ку вӗҫеве темиҫе хут те куҫарчӗҫ. Кӑҫал (маларах пӗлтӗр палӑртнӑччӗ те, чӳк вӗҫӗнче, анчах ӗҫ тухмарӗ) чи малтан унӑн акан 30-мӗшӗнче вӗҫсе хӑпармаллаччӗ, анчах та, кӑлтӑксем тупӑннӑран, вӗҫсе хӑпарасси пулмарӗ. Кайран вӑхӑта ҫӑвӑн 19-мӗшне куҫӑрчӗҫ — карап дивгателӗсем ӗҫлеме пуҫланӑ хыҫҫӑн компьютер вӑй-хӑват хатӗрӗсенчен пӗринче пусӑм кирлинчен ытла пысӑк хӑпарса кайнине асӑрханӑ. Халь вара, тинех, карап космос уҫлӑхне хӑпарма пултарчӗ.
Мӗнех, космоса патшалӑх пулӑшӗвӗсӗр те тухма пулать — кӑна PayPal тӳлев системине никӗслекенсенчен пӗри Элон Маск кӑтартса пачӗ.
Ӑҫтахсем 1960 ҫулта Ливири Сахара айӗнче тӗнчери самай пысӑк таса шыв пуххи пуррине палӑртнӑ иккен. Ҫак шыв 75 метр тарӑнӑшӗнче вырнаҫнӑ. Ӑҫтахсем шутланӑ тӑрӑх Ҫӗр ҫинчи мӗн пур таса шыв Сахара пушхир айӗнче тупӑннинчен 12 хут сахалрах иккен. Кунти шыв тӗнче халӑхне ӗҫсе-ҫӑвӑнса-тасалса пурӑнма 5 пин ҫула ҫитме пултарать тет. Кун пирки вара тӗнчери халӑха ним те пӗлтермен тесе каласан та тӗрӗсех пулӗ, мӗншӗн тесен ҫулран ҫул ӗҫме юрӑхлӑ шыв хакӗ ӳссех пырать. Ӑна сутакансен мулӗ те.
Ун чухнехи Ливи ертӳҫи Муамор Каддафи пректӗнче палӑртнӑ тӑрӑх ҫак шывпа мӗнпур Африка халӑхӗсем пӗр кубометр шывшӑн 35 цент тӳлесе усӑ курма пултарнӑ имӗш. Сӑмахран Мускавра шыв хакӗ — ҫакӑн чухлех. Хальхи вӑхӑтра вара Африкӑра пурӑнакан халӑх шывшӑн 4 доллара яхӑн тӳлет. Каддафи проектне 1983-мӗш ҫултах пурнӑҫа кӗрте пуҫланӑ тет, 270 шыв уҫлакан шахта хута янӑ. Ҫапла май 1996 ҫултанпа Ливи халӑхӗшӗн шыв ыйтӑвӗ ҫук. Вӑл вӑхӑтра патшалӑхри 160 пин гектар таран пушӑ выртан ҫӗрсене те хута янӑ пулнӑ. Ку анчах мар, ҫӗр айӗнчен тухакан шывпа Сахара тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ халӑхсен ҫӗрӗсене шӑварса тыр-пул ҫитӗнтернӗ.
Ыран тӗнчери чылай ҫӗршывсенче Хӗрарӑмсен кунне паллӑ тӑвӗҫ. Арҫынсем хӗрсемпе хӗрарӑмсем валли парне хатӗрлесе те хунӑ ӗнтӗ.
Казахстанри Хӗрлӗ Урта (выр. Кызылорда) хулинчи пӗр арҫын вара хӑйӗн мӑшӑрне пӗр миллион кӗл чечек парнелесшӗн тет. Кун пирки ҫак хулари пӗр чечек лавкки хуҫи пӗлтернӗ. Арҫын малтанхи пайне тӳлесе те хунӑ тет.
Чечекӗсене ятарласа Голландирен илсе килӗҫ (хулари чылай чечеке вӑл ҫӗршывран тиесе килнӗ тесе сутаҫҫӗ пулин те чылай пайӗ вырӑнти е Китайпа Узбекистанран). Вӗсем пурте пӗр тӑршшӗ, пӗр тӗслӗ пулӗҫ тет, пӗр-пӗринчен уйӑрса те илме май пулмӗ тет.
Кӗл чечекӗн хакӗ Хӗрлӗ Уртара 500-1000 тенке (пирӗннипе — 100-200 тенкӗ). Уявсем тӗлне вӗсен хакӗ 2-3 хут ӳсет пулин те ҫакӑн пек пысӑк саккас тӑваканшӑн лавкка хуҫи хакне самай чакарнӑ тет. Пурӗ миҫе тенкӗлӗх ларнине ҫавах пӗлтермен-ха.
Эсир мӗнле парнесем хатӗрлесе?
| ПУШ | 05 |
Кашни ҫул нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Китай ҫӗршывӗнче хӑш-пӗр вырӑнсенче Кунар вӑййисем иртеҫҫӗ тет. Ҫак кун лашасем кӑна пӗр-пӗрин хушшинче тупӑшаҫҫӗ иккен. Пӗлтӗр ҫак вӑйӑ вӑхӑтӗнче пӗр лаши курма пынӑ халӑх ҫинех кӗрсе кайнӑ имӗш. Асӑрхамасла пӗр ҫынни ун умне лекнӗ. Тепӗр самантран лаша ури айне лекме пултарнӑ хайхи. Анчах та юнашар чупса пыракан лаша кӑкӑрӗпе теприне тӗртсе янӑ та ӳке пуҫланӑ куракана ӗнсинчен шӑлӗпе тытса айӑккалла йӑтса ывӑтнӑ. Ҫапла вара кураканӑн, тӗлӗнмелле те, ҫӑлӑнма тӳр килнӗ.
Пӗлтӗр, ҫулталӑк вӗҫӗнче, Белоруҫпе Литва хушшинчи чикӗре ҫакӑн пек тӗлӗнтермӗш пулса иртнӗ тет. Чикӗне сыхлакансен куҫӗ умне юханшыв тӑрӑх ишсе пыракан сулӑ лекнӗ. Ӑна шывран кӑларсан ҫар ҫыннисем брезентпа хупланӑ темиҫе ещӗк пирус асӑрханӑ пулнӑ. Сулӑ хӑй тӗллӗн куҫман иккен, ун ҫинче электронлӑ ҫулҫӳревҫӗ пулнӑ мӗн — GPS-навигатор. Сигарет ещӗкӗсем палӑртнӑ вырӑна пӗр чӑрмавсӑр ҫитӗччӗҫ пулӗ те, анчах та сулӑна хӑнтӑрсем чарнӑ иккен. Ҫаксен пурнӑҫӗ шывра иртнӗ пирки хӑйсен йӑвисемпе тӑранса пурӑнмалли вырӑнӗсене ҫыран ҫинчи йывӑҫсемпе картласа хураҫҫӗ. Хайхи сулӑ касса антарнӑ йывӑҫа пырса ҫапӑннӑ та иккен. Ҫапла вара «кучченеҫ» чикӗ сыхлакансен аллине лекнӗ. Ҫар ҫыннисем пӗлтернӗ тӑрӑх контробанда шутне кӗрекен япаласене ку меслетпе Белоруҫрен питӗ нумай куҫараҫҫӗ иккен.
2004 ҫулта Германи Берлин хули ҫывӑхӑнчи кивелнӗ ҫар ангарӗсене сыхласа хӑварас тӗлешпе урӑх майпа усӑ курма йышӑннӑ тет.
Ҫапла май халь аллӑ гектар яхӑн йышӑнакан ҫирӗп кантӑкпа витнӗ ҫуртра ҫулталӑкӗпех Америкӑри е Африкӑри евӗр ӑшӑ ҫанталӑк тытӑнса тӑрать. Ҫак «Ҫӑтмахра» шыв хӗрринче хӗвел ҫинче хӗртӗнсе выртма та май пур тет. Шывра ишме, кӑнтӑр апат-ҫимӗҫне йывӑҫ ҫинченех татса ҫиме юрать — укҫу пултӑр кӑна. «Ҫӑтмах» анлӑ та канлӗ вырӑнта вырнаҫнӑран килсе куракан, канакан шучӗ ҫулталӑкепех чакмасть иккен. Хӑвсамӑрах ӑнланатӑр ӗнтӗ, эрне хушши шавлӑ хулара ӗҫленӗ хыҫҫӑн мӗн-ма килсе уҫӑлас мар? Ахӑртнех, ку вырӑн Берлинран ҫӗр ҫухрӑмра ҫеҫ-ҫке.
Сирӗн куҫ умӗнче юханшыв юхса выртать тесессӗн ӗненместӗр. Ҫапла мар-и? Анчах та ку чӑнах та юханшыв. Вӑл Каньо Кристалес ятлӑ Колумби ҫӗрӗнчи Макарена тӑвӑсен хушшипе юхать. Чӑвашла ҫак самах «Пилӗк тӗс» тесе куҫарӑнать. Каньо Кристалес тӑршипех сарӑ, кӑвак, симӗс, хура тата хӗрлӗ тӗссем пӗрне пӗри ылмаштарса куҫа-куҫа пыраҫӗ. Ҫак тӗлӗнтермӗшӗн вӑртӑнлӑхӗ шыври усен-тӑрансенче иккен. Ҫаксем ҫулталӑк хушшипех ҫурӑлса чечеке лараҫҫӗ имӗш. Кашни чечекӗ хӑй тӗслӗ хӑй вӑхӑтӗнче ҫурӑлать. Ҫапла вара Каньо Кристалес пин ҫухрӑм майлӑ Гуайаберо ятлӑ юхан шыва юхса кӗричченех тӗнчене тӗлӗнтерет. Тӗлӗнмелли юнашарах!
Ӗнер, кӑрлачӑн 21-мӗшӗнче, Лора Деккер голландкӑн ҫулҫуревӗ вӗҫленнӗ, ҫапла май вӑл кимӗпе тӗнче тавра ҫаврӑннӑ чи ҫамрӑк ҫын ятне илме пултарнӑ.
Тӗнче тавра ҫулҫӳреве тухас ӗмӗт Лора Деккерӑн мӗн ачаранпах пулнӑ. Ҫак шухӑша 14 ҫултах пурнӑҫласшӑн пулнӑ пулин те тӳре-шарасем ӑна ҫак йывӑр ҫула пӗччен кӑларсе яма килӗшмен. Килӗнчен тухса тарса та пӑхнӑ хӗр — анчах йӗрке хуралҫисем ӑна каялла тавӑрнӑ. 15 ҫула ҫитсен тин ҫамрӑк ҫӳлҫӳревҫе тӗнче тавра ҫаврӑнма ирӗк панӑ — пӗлтӗрхи кӑрлачӑн 11-мӗшӗнче хӗр ҫула тухнӑ.
Хӑйӗн ҫулне Кариб утравӗсен шутне кӗрекен Сен-Мартенра вӗҫленӗ хӗр каласа панӑ тӑрӑх ӑна ҫак ҫулҫӳрев питӗ килӗшнӗ. «Ҫул тӑршшӗпе дельфин чылайччӗ, вӗсем пӗрле ишнӗрен савӑнтӑм. Эпӗ хама питӗ телейлӗ хӗр тесе шутлатӑп», — тенӗ вӑл. Ҫитес вӑхӑтра Лора шкула таврӑнса вӗренӗве малалла тӑсма шутлать.
Маларах чи ҫамрӑк ҫулҫӳревҫӗ ятне Австрали хӗрӗ тивӗҫнӗччӗ — Джессика Уотсон тӗнче тавра 17 ҫула ҫитиччен 3 кун умӗн вӗҫленӗччӗ.
Мексикӑра «Baluarte» (чӑв. «бастион, тӗревлӗх») ятлӑ кӗпере уҫнӑ. Мексика никама та пӑхӑнма пӑрахни 200 ҫул ҫитнине халалланӑ чаплӑ та савӑнӑҫлӑ мероприятие патшалӑх президенчӗ Фелипе Кальдерон та хутшӑннӑ. Ҫапла май Америка континентӗнчи чи ҫӳллӗ кӗпере хута ячӗҫ. «Ку проект Мексикӑн ҫурҫӗр енчи халӑха пӗрлештерӗ», — тенӗ хӑй сӑмахӗнче Мексика президенчӗ.
«Baluarte» Ҫиналупа (выр. Синалоа) Туранкӑ (выр. Дуранго) штачӗсене ҫыхӑнтарӗ, ун ҫӳллӗшӗ 403 метрпа, тӑршшӗ 1124 метрпа танлашӗ. Танлаштарас тесен, ун айӗнче Эйхвӗл турулӗ те ним мар вырнаҫайрать. Малашне ку кӗпер Атлантикӑпа Лӑпкӑ океансене ҫыхӑнтарма пултарӗ, унашкал ҫула тума планласа та хунӑ. Хальхи вӑхӑтра вара, вырӑнти влаҫ ҫыннисем пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗпере хута яни Лӑпкӑ океан хӗрринче вырнаҫнӑ Маcатлан (Mazatlan) хулинчен Туранкӑ штатӑн тӗп хулине ҫитес вӑхӑта 6 сехете таран чакарать. Ҫапла май хӑвартрах ҫитме май пур.
Чи ҫӳллӗ кӗперсене илес пулсан ҫаксене асӑнса хӑварас пулать: Китайри Si Du River Bridge (ҫӳллӗшӗ 472 м.), Францири Милло (Мийо) виадук (ҫӳллӗшӗ 343 м.), Колорадо штатӗнче Royal Gorge Bridge (ҫӳллӗшӗ 321 м., машинсем ҫӳремеҫҫӗ). Ытти паллӑ кӗперсен ҫӳллӗшӗ: Сан-Францискӑри «Ылтӑн хапха» — 67 м.
+14.3 °C