Паян Ҫӗмӗрле хулинчи культура паркӗнче уҫӑ вырӑнтах вулав залӗ уҫӑлнӑ.
Кӗнеке тӗнчипе паллашмалли ҫак меслетпе пӗр кунта 250 ҫын усӑ курнӑ иккен. Вӗсен хушшинче ватти те, вӗтти те тупӑннӑ. Ара, чи кӗҫӗнни пиллӗкре пулнӑ-мӗн, чи асли — 78-та. Паркра кӗнекесем сарса хунине асӑрханӑ ҫынсем айккинчен пӑрӑнса кайман, чарӑнса тӑнӑ. Тата вӗсем валли кӑсӑклӑ тӗрлӗ мероприяти: конкурссем, литература темипе ҫыхӑннӑ калаҫу, викторина-та хатӗрленӗ иккен.
Ҫуллахи вулав залӗ кӗҫнерникунсерен ӗҫлӗ.
Республикӑра чӑваш гербӗсепе ялавӗсем ҫинчен пуҫласа кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ҫӗнӗ кӗнекен хӑтлавӗ ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, 14:00 сехетра Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче иртӗ. Асӑннӑ кӗнекене пухса кӑлараканӗ — чӑваш ялавӗсен паллӑ авторӗ Вадим Шипунов.
Кӗнекене геральдикӑллӑ чӑваш символӗсене халаланӑ. Унта пӗрремӗш хут Чӑваш Енӗн паянхи куна усӑ куракан ялавӗсем ҫинчен тулли ӑнлантарӑвне ҫырса кӑтартнӑ.
— Кӑларӑм пӗтӗмпех тӗрлӗ тӗслӗ сӑрлӑ. Кӗнеке виҫӗ уйӑх хушши ҫырӑннӑ. Ун тиражӗ хальллӗхе нумаях пулмӗ, 1 000 экземпляр ҫеҫ. Кӗнеке вырӑнти хысна укҫипе пичетленсе тухнӑ, — пӗлтерет кӗнеке редакторӗ Римма Игнатьева.
Чӑваш гербӗсемпе ялавсен ятарлӑ кӗнеки пичетленсе тухни чӑваш культуришӗн самаях усӑллӑ. Вӑл чӑваш историпе культурине вӗренме пулӑшӗ, музейсенче те кӑларӑмпа тӑтӑшах усӑ курма пулать. Кӗнеке халӑх хушшинче сарӑласса, вулакансене кӑсӑклӑнтарма пултарассине автор Вадим Шипунов шансах тӑрать.
Паян, акан 24-мӗшӗнче, М.И.Скворцов хатӗрленӗ икӗ томлӑ Вырӑсла-чӑвашла сӑмах кӗнекин хӑтлавӗ иртрӗ. Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑскер Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче кӑнтӑрла иртни 2 сехетре пуҫланчӗ.
Савӑнӑҫлӑ пухӑва филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн сӑмах кӗнеки, ярӑмлӑ кӑларӑм тата электронлӑ энциклопеди пайӗн пуҫлӑхӗ Дегтяров Г.А. ертсе пычӗ, ӗҫтешӗн сулмаклӑ утӑмӗсем ҫинчен каларӗ, словарь тӑвас ӗҫ йывӑр пулнине палӑртрӗ.
Пысӑк залра лӑк тулли халӑх. Тухса калаҫакансем хушшинче Михаил Ивановичпа пӗрле ӗҫленӗ тус-юлташӗсем, тӑванӗсем, вӗренекенӗсем пулчӗҫ. Вӗсем словарь ӑстин паха енӗсене палӑртса хӑварчӗҫ, сӑмах кӗнекине пахаларӗҫ. Чӑваш Республикин Наци библиотекин директорӗ Лизакова Р.М. ӑсчаха малалла та ӑнӑҫлӑ ӗҫлеме вӑй-хал сунчӗ. Чӑваш Республикин вӗрентӳ институтӗнчи чӑваш чӗлхипе литература кафедрин доценчӗ Иванова Н.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян, акан 18-мӗшӗнче, «Чӑваш халӑхӗпе чӗлхемӗре упраса хӑварас тесен мӗн тумалла?» ҫавра сӗтел иртрӗ. Унта институтра вӑй хуракан ӑсчахсемсӗр пуҫне МИХ ӗҫченӗсем, ытти хастар ҫынсем хутшӑнчӗҫ. Тухса калаҫакансен йышӗнче Алос и Фонт Эктор, Александр Васильевич Блинов, Геннадий Анатольевич Дегтярёв, Александр Валерьянович Кузнецов, Николай Иванович Егоров пулчӗҫ.
Калаҫӑва пӗтӗмлетнӗ май ҫак сӗнӳсене палӑртас килет:
◇ чӑваш чӗлхине аталантарма чӗлхеҫӗсене кӑна мар, ытти отрасльсенче ӗҫлекенсене те явӑҫтармалла;
◇ патшалӑх тытӑмӗнче чӗлхе политикипе ӗҫлекен пай йӗркелемелле;
◇ чӗлхене хӳтӗлес тӗлӗшпе граждан обществине ӗҫлеттерме тӑрӑшмалла, унпа тӑтӑш ҫыхӑну тытмалла;
◇ чӗлхеҫӗсене хатӗрленӗ ӗҫре паянхи студентсене ытти аслӑ вӗренӳ заведенийӗсене те унти опытпа паллашма яма тӑрӑшмалла;
◇ ачана чӑвашла вӗрентесси кашнин тивӗҫӗ пулмалла («ӑнланать» тенипе ҫырлахмалла мар);
◇ чӑваш чӗлхине документлас ӗҫе хутшӑнтармалла;
◇ чӑваш чӗлхине хӳтӗлес тӗлӗшпе ирттерекен ҫавра сӗтелсене ҫулталӑкне пӗрре мар, сахалтан та тӑватӑ хут йӗркелемелле;
◇ тата ытти тӗрлӗ сӗнӳсем.
Валентина Элпин «Пулас кинсем» кӗнеки чылай вулакан аллинче пулнӑ тесен те йӑнӑш пулмӗ. Виҫӗ пайран тӑракан романа пичетленӗренпе чылай ҫул иртнине (унчченхи 1989 ҫулта тухнӑ) шута илсех пулӗ Чӑваш кӗнеке издательстви ӑна вулакансем патне тӑваттӑмӑш кӑларӑмпа ҫитерме шутларӗ. Уйрӑмах, ҫыравҫӑ кӑҫал кӑрлач уйӑхӗнче 100 ҫул тултарнине шута илсен ку хӑйне евӗр парне пулчӗ — ҫыравҫӑшӑн та, кӗнеке вулама кӑмӑллакансемшӗн те.
«Пулас пинсем» кӗнекере ҫырса кӑтартнӑ чӑваш хӗрӗсем — Талюнапа унӑн тус-тантӑшӗсем — ҫитӗнсе ҫитнӗ-ҫитмен фронта тухса каяҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывшӑн пынӑ хаяр вӑрҫӑ вӗсен шухӑш-кӑмӑлне пиҫӗхтерсе ҫирӗплетет, халӑх ирӗклӗхӗшӗн, юратнӑ ҫӗршыва хӳтӗлесе хӑварассишӗн темӗнле йывӑрлӑха та чӑтса ирттереҫҫӗ вӗсем. Хаяр ҫапӑҫусенчен киле ҫӗнтерӳҫӗсем пулса таврӑннӑ хӗрсем мирлӗ ӗҫе кӳлӗнеҫҫӗ. Тӑнӑҫ пурнӑҫра та ыттисемшӗн ырӑ тӗслӗх пулса тӑраҫҫӗ.
Ҫӗнӗ кӗнекене лавккасенче туянма май пур. 1989 ҫулхи кӑларӑмпа вара пирӗн электронлӑ вулавӑшра паллашма пулать.
Вӑрмар районӗнчи Арапуҫри ял вулавӑшӗнче Пӗтӗм тӗнчери театр кунӗ тӗлне «В творческом горении — высшая радость» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ.
Вӑл икӗ пайран тӑрать: «Гордимся своим земляком» тата «О театре». Пӗрремӗш пайне Ефим Никитин паллӑ драматурга халалланӑ. Ефим Никитич хӑйӗн хайлавӗсене чӑвашла кӑна ҫырнӑ-ха та ӗнтӗ, анчах вулавӑш ӗҫченӗсем курав ятне вырӑсла парас тенӗ. Мӗн тейӗн, самани ҫапла — чӑвашла йӗркелеме хал ҫитмест ҫав хӑшӗ-пӗрисен. Арапуҫра ҫуралса ӳснӗ Ефим Никитин ку тӗлӗшпе пӗр-пӗр шӳт шутласа тупӑччех ӗнтӗ.
Тепӗр пайӗ вара театр ҫинчен каласа парать — вулакансем Надежда Павлова тата ытти паллӑ артистсем пирки пӗлме пултарӗҫ.
Чӑваш халӑх сайчӗ «Ӗмӗтсен ҫӑлкуҫӗ» (2011) тата «Ӑраскал ҫӑлтӑрӗ» (2012) литература ӑмӑртӑвне ярса панӑ хайлавсене кӗнекен кӑларасси пирки пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Яланхи пекех эпир ӑна ача-пӑча ӳкерчӗкӗсемпе илемлетес шухӑшлӑ.
Ӳнер ӑмӑртӑвне эпир кӗскен «Ҫӑлтӑрпа ҫӑлкуҫ сӑнарӗ» ят парас терӗмӗр — шкулта вӗренекен кашни ача унта хутшӑнма пултарать. Ӳкерчӗке кӑранташпа, гуашьпе тумалла, тӗс нумай пулмалла мар (хура-шурӑ пулсан та ҫитет). Ӑна кӗнекене кӗнӗ хайлав тӑрӑх ӳкермелле (хуть те хӑшне суйлама пулать). Ӗҫе кӑҫалхи ака уйӑхӗ вӗҫлениччен ярса памалла.
Ӑмӑртӑва хутшӑннӑшӑн электронлӑ ӗнентерӳ хучӗ ҫеҫ ярса пама пултаратпӑр. Вырӑн-тавраш палӑртмастпӑр — тивӗҫлӗ ӗҫ эпир хатӗрлекен кӗнекене кӗрӗ. Паллах, авторне кӗнеке те лекӗ.
Кӗнекене кӗмелли хайлавсен йышӗпе кунта паллашма пултаратӑр: http://docme.ru/fhx (pdf)
Ереван хулинче «Чӑваш юмахӗсемпе халапӗсем» эрменле пичетленсе тухнӑ, кӑлараканӗ — «Цицернак» издательство.
Ку кӗнеке хӑйне евӗр хурав. 2011 ҫулта Чӑваш кӗнеке издательстви «Патвар Назар» кӗнеке кӑларнӑччӗ — унта эрменсен юмахӗсем чӑвашла пичетленнӗччӗ. Ҫапла май эрменсем те парӑмлӑ юлас темен — пирӗн юмахсене хӑйсен чӗлхипе кӑларнӑ.
Ереванта тухнӑ кӗнекене ҫак халапсем кӗнӗ: «Улӑп ҫӗрӗ», «Сармантей», «Уйӑх ҫинчи хӗр», «Ылтӑн хутаҫ» тата ыттисем. Эрменле вӗсене Ованес Айвазян куҫарнӑ.
Икӗ халӑх хушшинчи хутшӑну малашне аталанса пырӗ кӑна — Чӑваш кӗнеке издательстви хальхи вӑхӑтра эрмен кулӑшӗсен пуххине хатӗрлет, Ереванра вара Юрий Скворцовӑн суйласа илнӗ хайлавӗсем пичете кӗтеҫҫӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫӗнӗ кӗнеке тухрӗ — Иван Тенюшевӑн «Пӑлхар-чӑваш паттӑрӗсем».
Сахал мар ӗҫленӗ Иван Яковлевич хӑй вӑхӑтӗнче — халӑх хушшинче 40 ҫул тӗрлӗ юмах-халап пухса ҫӳренӗ. Ку кӑларӑма шӑп та лӑп вӗсем кӗнӗ те ӗнтӗ. Пурте мар, ытларах енӗпе Атӑлҫи Пӑлхар вӑхӑтне сӑнласа кӑтартакан юмах-халап.
Ӑслӑлӑх кӑларӑмӗсенче ку кӗнеке илемлӗхӗпе уйрӑлса тӑрать — кашни юмах, кашни халап ҫӑмӑллӑн вуланать. Унсӑр пуҫне Иван Яковлевич сахал мар юрӑпа, чылай сӑвӑпа усӑ курнӑ — вӗсем ӗлӗкхи пурнӑҫа туллин кӑтартма пулӑшаҫҫӗ, вуланӑ май чӑн та ҫав тапхӑра лекнӗн туллин сӑнласа параҫҫӗ. Кӗнекене П. Сергеев художник илемлетнӗ.
Туянас шутлисем ӑна «СУМ» лавккара илме пултараҫҫӗ.
«Ӗмӗтсен ҫӑлкуҫӗ» (2011) тата «Ӑраскал ҫӑлтӑрӗ» (2012) литература ӑмӑртӑвне ярса панӑ хайлавсене пухса кӗнеке кӑларасси пирки пӗлтӗрхи конкурсра мала тухнисене чысланӑ чухне пӗлтерсеччӗ.
Каланӑ сӑмаха пурнӑҫланӑ май хайлавсене пухма пуҫларӑмӑр. Пурӗ ҫӗре яхӑн хайлав пуҫтарӑнчӗ. Кӗнекен малтанлӑхи ячӗ (каярах, тен, улшӑнӗ) — «Ҫӑлтӑрлӑ ҫӑлкуҫ». Унта эпир унчченхи пекех вырӑн йышӑннӑ хайлавсене ҫеҫ мар, пичете юрӑхлисене пурне те кӗртрӗмӗр. Паллах, хӑшӗ-пӗрне юсама та, тен, тивӗ — ку ӗҫе майӗпен туса пырӑпӑр. Авторсем те хӑйсен ӗҫӗсене якатса парасса шанатпӑр (пире пӗлтерме ан манӑр!)
Яланхи пекех кӗнекене эпир ачасен ӳкерчӗкӗсемпе илемлетесшӗн — ун валли ятарласа ӳнер ӑмӑртӑвне пуҫаратпӑр (уйрӑм хыпарпа пӗлтерӗпӗр). Тивӗҫлӗ ӳкерчӗксем кӗнерере вырнаҫӗҫ.
Паян вара кӗнекене кӗртме палӑртнӑ хайлавсен йышне пӗлтеретпӗр:
+12.3 °C