Республикӑри чылай район-хула «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» конкурса хутшӑнчӗ. Хӑш-пӗр тӑрӑхра пӗтӗмлетӳсем тунӑ ӗнтӗ. Трак енре те конкурса пӗтӗмлетнӗ.
Красноармейски районӗнчи вулавӑшсенче кӑҫалхи кӑрлач-пуш уйӑхӗсенче «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» конкурс иртнӗ. Унта пӗтӗмпе 15 вулавӑш хутшӑннӑ. Конкурспа килӗшӳллӗн ҫыравҫӑсемпе тӗлпулусем, конференцисем, кӗнеке хӑтлавӗсем, конкурссем, поэзи сехечӗсем, викторинӑсем, куравсем иртнӗ.
Вулавӑшсенче формулярсене тишкернӗ, ыйтӑм ирттернӗ. Пӗтӗмпе 400 респондент хутшӑннӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене тӗрлӗ номинацире палӑртнӑ.
«Чӑваш кӗнеки» номинацире Улькка Эльменӗн «Упраймарӑм сана…» кӗнеки ҫӗнтернӗ. «Чи лайӑх прозӑра» Хӗветӗр Уярӑн «Близ Акрамова» хайлавӗ мала тухнӑ. «Асамлӑ йӗрке» номинацире Николай Ишентейӗн «Планетӑпа чӗре» тата Любовь Петровӑн «И грусть, и радость, и мечты…» кӗнекисем ҫӗнтернӗ. «Ача-пӑча тӗнчи» номинацире Юрий Сементерӗн «Килӗр, килӗр, кайӑксем» тата Людмила Васильевӑн «Зайкина семья» кӗнекисем палӑрнӑ.
Саха (Якути) Республикин «Бичик» кӗнеке издательстви нумаях пулмасть «Раҫҫей халӑхӗсен юратнӑ юмахӗсем» кӑларнӑ. Унта пирӗн ҫӗршыври тӑхӑр халӑхӑн халӑх сӑмахлӑхӗ кӗнӗ. Унта пирӗн халӑхӑмӑрӑн юмахӗсенчен пӗри, тилӗ ҫинчен калаканни кӗнӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствин ертсе пыракан редакторӗ Надежда Осипова пӗлтернӗ тӑрӑх, юмах кӗнекине кӑларакансене вӗсем темиҫе юмах ярса панӑ. Якутсене чӑваш эрешӗсене тӑхӑнса ташлакан тилӗ уйрӑмах кӑмӑла кайнӑ.
Пушкӑрт, удмурт, чӑваш, эвенк, вырӑс, дагестан, калмӑк, тутар юмахӗсен пуххине ӳкерчӗксемпе илемлетнӗ. Ӑна тӑваткал форматпа кӑларнӑ. Кӗнекене Чӑваш кӗнеке издательствин лавккисенче те сутаҫҫӗ.
Ют чӗлхерен кӗнӗ ҫак сӑмах кӗнеке ҫинчен каласа паракан кӗске ролик тенине пӗлтерет. Буктрейлер пулӑшнипе Шупашкарта ҫынсене кӗнеке вулама астарасшӑн. Вӑл е ку кӗнеке ҫинчен кӗскен кӑна каласа кӑтартакан роликсене республикӑн тӗп хулинчи общество транспортӗнче янӑратасшӑн.
Ҫак акцие йӗркелес шухӑша Шупашкарти Маяковский ячӗллӗ вулавӑшӑн тӗп тытӑмӗпе реклама агентствисенчен пӗри тытнӑ. Кӗнекепе паллаштаракан роликсене вулавӑш ӗҫченӗсем хӑйсем хатӗрлӗҫ. Буктрейлерсене вулавӑш сайтӗнче, халӑх тетелӗсенче те сарӗҫ.
Хальлӗхе икӗ кӗнеке пирки реклама янӑрать иккен. Вӗсенчен пӗри Евгений Водолазкинӑн «Лаврӗ» пирки пулсан, тепри — чӑваш ҫыравҫин, Сергей Павловӑн «Хаяр ытам» кӗнеки ҫинчен. Ҫывӑх вӑхӑтра тата ытти кӗнеке пирки буктрейлерсем янӑратма тытӑнӗҫ. Вӗсен шутӗнче яппун поэзийӗн пуххи те пур-мӗн.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Тавӑшкасси вулавӑшӗнче «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» республика конкурсне пӗтӗмлетнӗ.
Тавӑшкассинче ку конкурса чӑвашла тӑхӑр кӗнеке хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче — Г.Г.Кабаковӑн «Пурнӑҫ хакӗ», А.П.Казановӑн «Ырату», Анатолий Кипечӗн «Тамӑкри ачан сасси», М.З.Крыловӑн «Пурнӑҫ сыппи вӑрӑм», В.Р.Кузьминӑн «Вӗҫев», С.Л.Павловӑн «Тӗтре», Н.А.Петровскаян «Тухатмӑш», Улька Эльменӗн «Упраймарӑм сана», Юхма Мишшин «Анатран хӑпарать шурӑ пӑрахут» кӗнекисем.
Конкурсра чи нумай сасӑ пухса ҫак тӑрӑхра, Ҫӗрпӳ районӗнчи Тӗнсӗр ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Михаил Крыловӑн «Пурнӑҫ сыппи вӑрӑм» кӗнеки ҫӗнтернӗ. Вулакансене ҫак хайлав питӗ килӗшнӗ-мӗн. Вӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, ҫак кӗнекере Михаил Зиновьевич халӑх ӑс-хакӑлӗ, кӗҫӗннисем аслисене хисеплени ҫинчен каласа кӑтартать, ӗлӗкхи каларӑшсене илсе кӑтартать. Хайлавӑн тӗп шухӑшӗ — ырӑ усала яланах ҫӗнтерни. Аслӑ ӳсӗмрисем ҫак кӗнекене ҫамрӑксене вулама сӗннӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ача-пӑча валли ҫӗнӗ кӑларӑм кун ҫути курнӑ. Вӑл — Арсений Тарасовӑн «Чӑваш кӗпи» кӗнеки.
Ҫӗнӗ кӑларӑмӑн алҫырӑвӗ 2013 ҫулта чӑваш чӗлхиллӗ алҫырусен конкурсӗнче ҫӗнтернӗ. Ҫак конкурс ЧР Министрсен Кабинечӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн иртет. Тӗллевӗ — чӑваш чӗлхине упрассси тата аталантарасси, ӳсекен ӑрӑва кӗнекепе кӑсӑклантарасси, ҫыравҫӑсене ача-пӑча кӗнеки кӑларма илӗртесси.
Арсений Тарасовӑн ҫӗнӗ кӗнекине пысӑках мар 10 калав кӗнӗ. Тӗп герой — хӑйӗн валли шкул тӗнчине уҫнӑ арҫын ача. Автор кашни калавра арҫын ача пулни-иртнине мӗнле тишкернине, ҫӗнӗлӗх шыранине, ырӑлӑха асӑрханине уҫса кӑтартать. Тӗп сӑнар ырӑпа усал мӗн иккенне ӑнланма тӑрӑшать.
Кӗнекене И.В.Алексеев ӳнерҫӗ илемлетнӗ.
Халӑха кӗнекепе ытларах вулама илӗртес, ҫӗннисемпе паллаштарас тӗллевпе Вӑрнар районӗнчи Уйкас Кипек вулавӑшӗнче «Чӑваш Ен литератури: чи нумай вуланакан кӗнеке — 2012» курав йӗркеленнӗ.
Кӑҫал чӑвашла тата вырӑсла 151 хайлав «тупӑшӑва» тухнӑ. Пурте куравра вырӑн тупнӑ. Вӗсем пурте вулакансен кӑмӑлне кайнисем: Сергей Павловӑн «Тӗтре», Улькка Элменӗн «Упраймарӑм сана», Аркадий Казновӑн «Ырату», Нелли Петровскаян «Тухатмӑш» хайлавӗсем тата ыттисем.
Вулакансем вырӑсла кӗнекесене те килӗштереҫҫҫӗ: В.Долгов «Любовь всему начало», В.Пугачев «Тэсс — тише!», Ф.Уяр «Близ Акрамова». Вулавашра хайлавсене сӳтсе яваҫҫӗ, тишкереҫҫӗ, ыйтӑм ирттереҫҫӗ, формулярсенне тишкереҫҫӗ. Кусем чи нумай вуланакан кӗнекене тупса палӑртма пулӑшаҫҫӗ.
Формулярсене тишкерсе вулакансем килӗштерекен авторсене тупса палӑртма тытаннӑ. Вӗсен йышӗнче: Сергей Павловӑн «Тӗтре», Нелли Петровскаян «Тухатмӑш», Улькка Эльменӗн «Упраймарӑм сана», Аркадий Казановӑн «Ырату» хайлавӗсем.
Пуш уйӑхӗн 13–16-мӗшӗсенче Германири Лейпциг хулинче ҫулсерен иртекен «Leipziger Buchmesse» кӗнеке куравне Раҫҫей делегацийӗн йышӗпе Чӑваш кӗнеке издательстви те хутшӑннӑ. Ярмӑрккӑна издательство ертӳҫи Валерий Комиссаров хӑй ҫитсе килнӗ.
Курава чӑвашсем «Чувашская Республика. Приглашение к сотрудничеству», «Узоры, цвет, символика. Народное искусство и художественные промыслы современной Чувашии», «Чувашская кухня» кӗнеке-альбомсене, «Халӑх ӑстисен опытӗнчен» ярӑмпа кӑларнӑ «Чувашская вышивка», «Чувашские вышивки и куклы Т. Шарковой», «Чувашский мир Терентия Дверенина», «Чувашская резьба по дереву», «Чувашское узорное ткачество» тата ытти кӗнекене илсе кайнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательстви хыпарланӑ тӑрӑх, Раҫҫей стенчӗпе пирӗн ҫӗршывӑн Лейпцигри Генконсульствин вице-консулӗ Маргарита Гореликова та паллашнӑ. Чӑвашра кун ҫути кӑтартнӑ кӗнекесене вӑл, сӑмах май, ырӑ сӑмахпа хакланӑ.
Ярмӑркка пынӑ вӑхӑтрах «Вулакан Лейпциг» фестиваль иртнӗ май вулакансемпе 300 ытла автор тӗл пулнӑ. Курава вара 160 пин ытла ҫын хутшӑннине пӗлтереҫҫӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствин ертӳҫин Валерий Комиссаровӑн шучӗпе Германири кӗнеке ярмӑркки чи малтанах — вулама юратакансен, ҫав шутра ҫамрӑксен, уявӗ.
Канаш районӗнчи Ҫеҫпӗлти ял вулавӑшӗнче «Шанчӑк» клуб членӗсем алса-нуски ҫыхма тата кӗнекесене тишкерме пуҫтарӑннӑ. Ал ӑстисем ҫекӗлпе ача платйи ҫыхма хӑнӑхнӑ. Ӗҫ вӑрттӑнлӑхне Любовь Порфирьева хӑнӑхтарнӑ. Валентина Иванова вара ҫавра сӗтел ҫитти епле ҫыхмаллине кӑтартнӑ.
Алла ҫекӗл тытиччен ҫеҫпӗлсем республикӑра ҫулталӑкри чи вулакан кӗнекене палӑртассипе ирттерекен конкурса тишкернӗ. Ҫынсене чи килӗшекеннисен шутне А. Кипечӑн «Тамӑкри ача сасси», В. Кузьминан «Вӗҫев», Н. Петровскаян «Тухатмӑш», А. Казановӑн «Ырату», У. Эльменӗн «Упраймарӑм сана», Л. Филиппован «Ылханлӑ хура ҫӗмӗрт» кӗнекене палӑртнӑ. «2012 ҫулта кӑларнӑ чӑваш авторӗсен хӑш кӗнеки сире ытларах килӗшрӗ?» ыйтӑва ҫынсем Л. Филиппован «Ылханлӑ хура ҫӗмӗрчӗ» тесе пӗлтернӗ.
Республикӑн Наци вулавӑшӗнче «Наци электрон вулавӑшӗн хыпарӗсем» электрон журналӗ кӑларнӑ. Ӑна вырӑссен паллӑ ученӑйӗ, этнографӗ, фольклорисчӗ, ҫутта кӑлараканӗ Василий Магницкий ҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнине халалланӑ. Наци электрон вулавӑшӗ Магницкий пурнӑҫӗпе тата ӗҫӗ-хӗлӗпе ҫыхӑннӑ 50 ытла копие пухнӑ.
Хӑй вӑл Етӗрне хулинче 1839 ҫулхи пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Чӑвашсем хушшинче темиҫе теҫетке ҫул ӗҫленӗ ӑсчах чӑваш чӗлхине лайӑх пӗлнӗ. Чӑваш халӑхӗн историйӗпе этнографине нумай тӗпченӗ. Этнографи пирки каласан, ӑна халӑх правин, ҫемье тата общество йӑли-йӗрки, авалхи чӑваш тӗнӗ, вӗсен пурнӑҫӗ кӑсӑклантарнӑ. Чӑваш халӑхӗн историлле факчӗсене тата пурлӑх культурине тӗпченипе пӗрлех Магницкий паха археологи тӗпчевӗ нумай хӑварнӑ. Унӑн ӗҫӗсем вӑл пурӑннӑ вӑхӑтрах чылай хаҫат-журналта пичетленнӗ. Статьясенче вӑл чӑвашсене хӳтеленӗ.
Ҫӗнӗ кӗнеке тухнине «Чӑваш халӑх сайчӗ» час-часах ҫутатать-ха. Кӗнеке кӑларкансем пирки халӑхра тӗрлӗрен йышӑнакансем те пурри вӑрттӑнлӑх маррине пытарар мар. Ун йышшисем: «Укҫа пулсан паян такам та кӗнеке кӑларӗ», — тесе шухӑшланине пӗрре кӑна мар илтнӗ.
Ку сӑмахра чӑнлӑхӗ ҫук мар-тӑр. Ҫапах та кӗнекепе кӗнеке пӗр мар-ҫке. Хӑшӗсем чӑннипех сумлӑ ӗҫсем пичетлеҫҫӗ. Теприсем, ав, пурӑннӑ чух кун ҫути кӑтартайман пӗр-пӗр авторӑн ӗҫне халӑх патне ҫитерме тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫапла ӗҫсен шутне Василий Димитриев историкӑн «Чувашский народ в составе казанского ханства: предыстория и история» (чӑв. Чӑаш халӑхӗ Хусан ханлӑхӗ вӑхӑтӗнче: умисторипе истори) кӗнекине кӗртмелле. Вӑл нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче кун ҫути курнӑ.
Кӗнеке тӗшши ятӗнченех курӑнать темелле. Унта чӑваш тата тутар халӑхӗсем пуҫланса кайни пирки тавлашнисем вырӑн тупнӑ. Атӑлӑн сулахай енчи чӑвашсен ял-хулин списокӗ те кун ҫути курнӑ.
+0.3 °C