Анчах тупрана вӗсем хӑйсен ырлӑх-пурлӑхӗ валли уйӑрмӗҫ — кӗнеке кӑларма ярӗҫ.
Республикӑра ача-пӑча валли шӑрҫалакансен кӗнекисен алҫырӑвӗсен конкурсне ирттернӗ. Ӗҫсене ӗҫ тӑвакан влаҫра, ӑслӑлӑхра, общество организацийӗсенче, аслӑ шкулсемпе вулавӑшсенче тӑрӑшакансенчен тӑракан комисси хакланӑ. Хайхисем авторсен чӗлхине, стильне, композицине, ҫавӑн пекех вӑл е ку кӗнеке ача-пӑчашӑн мӗнпе усӑллӑ пулассине тишкернӗ. Конкурса 19 автор пурӗ 27 ӗҫ тӑратнӑ иккен. Сӑмах май, пӗлтӗр ун пек кӑмӑллисем сахалрах пулнӑ — ун чухне 16 автор 17 алҫыру сӗннӗ.
Ҫапла вара кӑҫалхи конкурсра шкул ҫулне ҫитменнисемпе кӗҫӗн классенче вӗренекенсем валли тесе Арсений Тарасов ҫырнӑ «Чӑваш кӗпи» кӗнеке 50 пин тенке тивӗҫнӗ. Вӑтам шкул ӳсӗмӗнчисем валли шӑрҫаланӑ хайлавсенчен Владислав Николаевӑн «Хула хӗрачин ялти путишӗсем» ал ҫырӑвне палӑртнӑ. Ҫак кӗнекене кун ҫути кӑтартма хыснаран 75 пин тенкӗ тивӗҫӗ. Аслӑ классенче вӗренекенсем валли вара республика гранчӗ шучӗпе Елен Нарпи «Пӑрлӑ шыври хӗвел пайӑрки» кӗнеке пичетлеме пултарӗ.
Нумаях пулмасть Ӗпхӳ хулинчи вырсарни шкулӗнче кӑҫал ҫичӗ чӗлхепе пичетленнӗ «Нарпси» поэмӑн хаклавне ирттернӗ.
Аса илтеретпӗр, ҫичӗ чӗлхепе кун ҫути курнӑ кӗнекене вырӑсла (Б. Иринина куҫарнӑ), тутарла (Ш. Муддарис), пушкӑртла (Мустай Карим хутшӑннипе Р. Кали куҫарнӑ), украинла (Я. Шпорта), пӑлхарла (Н. Марангозова), венгрла (А. Рона-Таш хутшӑннипе А. Беде куҫарнӑ) кӑҫал пичетленӗ. Ҫапла кӑларма Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай шут тытнӑ иккен. Вӑлах — кӗнекене хатӗрлекенӗ тата редакторӗ.
Кӗнеке хуплашкине Чӑваш халӑх ӳнерҫи Владимир Агеев 1973 ҫулта ӳкернӗ «Нарспипе Сетнер» ӳкерчӗк илемлетет. Кӗнекене филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, литература критикӗ тата публицист Атнер Хусанкай ҫырнӑ «Нарспи ҫути» статья вӗҫлет.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫак кунсенче «Чӑваш Республикин социаллӑ-экономика атласӗ» кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Унта республикӑмӑр администраципе территори тӗлӗшӗнчен епле пайланни, кунти ҫутҫанталӑк пуянлӑхӗ, ҫыннисем, пурнӑҫ шайӗ, кӑсӑклӑ тата ытти япала пирки уҫӑмлатса панӑ.
Атласа кун ҫути кӑтартма И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн экономика тата социаллӑ географи кафедрин ӗҫченӗсем Ю.Р. Архипов профессор ертсе пынипе ҫине тӑнӑ-мӗн. Кӗмӗл енчен вара Никӗс тӗпчевӗсен Раҫҫей фончӗ пулӑшнӑ. Кӗнекене «Вырӑс географи обществи» Пӗтӗм Раҫҫейри общество организацийӗн гранчӗпе пичетленӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫак ятпа сӑвӑсен ҫӗнӗ пуххине кӑларма хатӗрленеҫҫӗ. Кӗҫех вӑл вулакан патне ҫитесси пирки иккӗленӳ ҫук.
Ӗнер ку кӑларӑмпа ӗҫлекен редколлеги пӗтӗмлетӳллӗ пухӑва пуҫтарӑннӑ. Унта кӗнекере пичетлемелли хайлавсен списокне ҫирӗплетнӗ.
Антологие пухаканӗсем тата редакторӗсем — Атнер Хусанкайпа Виталий Родионов филологсем, Юрий Сементер, Петӗр Яккусен тата Петӗр Эйзин сӑвӑҫсем тата Сергей Павлов ҫыравҫӑ.
Антологинче 250-а яхӑн сӑвӑ вырӑн тупмалла. Кӗнекере чул палӑксем ҫине ҫырса хӑварнӑ сӑвӑсем таранах кӗмелле. Ҫав вӑхӑтрах хальхи вӑхӑтри авторсем пирки те манман. Кӗнеке 600 страницӑна яхӑн хулӑнӑш пулӗ. Ӑна Ҫӗнӗ ҫул тӗлне кун ҫути кӑтартмалла.
Чӑваш поэзийӗн чи пӗрремӗш антологине 1908 ҫулта кӑларнӑ. Кайран та кун ҫути кӑтартакансем пулман мар-ха. Геннадий Айхи йӗркеленипе кун ҫути кӑтратнине акӑлчанла, итальянла тата венгрла куҫарса пичетленӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ачасем валли чӑвашла ҫӗнӗ кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Унӑн ячӗ — «Кайӑка юратнӑ ту». Юмах авторӗ — америка ача-пӑча ҫыравҫи Элис МакЛерран.
Юмаха автор 1985 ҫулта ҫырнӑ. Халиччен ӑна тӗнчери нумай чӗлхе ҫине куҫарнӑ. Чӑваш чӗлхи ҫав списокра 26-мӗш. Юмахӑн тӗп паттӑрӗ — Джой кайӑк, чӑвашла ӑна «Савӑк» тесе чӗнеҫҫӗ.
Кӗнеке авторӗ, антропологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Элис МакЛерран ҫӗршыв тӑрӑх нумай ҫӳренӗ, ҫуран та утнӑ. Вӑл тусене ялан юратнӑ. «Кайӑка юратнӑ ту» юмах шухӑшӗ анлӑ: унта туслӑх енне ӑнтӑлни, юратупа шанчӑклӑх вӑйӗ, ҫак тӗнчери кӗске пурнӑҫ.
Кӗҫӗн ҫулхи ачасем валли халалланӑ кӗнекене акӑлчан чӗлхинчен чӑвашла тӗлӗнмелле маттур ҫамрӑк — пултаруллӑ дизайнер, фото ӑсти, нумай чӗлхе пӗлекен, информаци технологийӗсене ҫӑмӑллӑн шӗкӗлчекен Муркаш район каччи Виктор Бычков куҫарнӑ. Ӳкерчӗксемпе кӗнекене И.Е. Калентьева илемлетнӗ.
Авӑнӑн 19-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче Валентина Андреевна Иванова паллӑ журналист тата ҫыравҫӑ хатӗрленӗ «Андриян Николаев: орбиты космические и земные» кӗнеке хӑтлавӗ пулчӗ. Кӗнекене 3000 экземплярпа «Чǎвашсен чаплӑ ҫыннисем — Замечательные люди Чувашии» ярӑмра пичетленӗ. Валентина Андреевна Иванова журналист хӑй вӑхӑтӗнче виҫҫӗмӗш космонавтпа темиҫе хутчен те тӗл пулса калаҫнӑ. Вӑл, Чӑваш радио корреспонденчӗ, радиокӑларӑм валли Андриян Николаев космонавтран чи пӗрремӗш интервью илекенӗ. Хатлавра сумлӑ хӑнасем чылайӑн пухӑннӑччӗ. Залра космонавт ҫинчен ку таранччен пичетленнӗ кӗнекесен куравне те йӗркеленӗччӗ.
Чыслав Андриян Григорьевича халалланӑ хӑтлавран пуҫланчӗ. «Вӗҫ-вӗҫ куккук, вӗҫ куккук, вӑрман хӗрне ҫитиччен...» — чӗрене хумхантарать космонавтӑн юратнӑ юрри, куҫран куҫҫуль кӑларать, кӗҫех космонавт зала кӗрсе кӗнеке авторне тав тӑвассӑн туйӑнать. Вӑрнар районӗнчи Калинино вӑтам шкул ачисем космонавта, космоса халалласа литмонтажпа, сӑвӑ-юрӑпа куракансем умне тухса вӗсем те пултаруллӑ ӳснине кӑтартрӗҫ.
«Алран алла. Пире тата несӗлсене» ятпа ҫӳрекен ыркӑмӑллӑх акци пынӑран Чӑваш Республикин наци вулавӑшне «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» ҫӗнӗ кӗнеке килсе ҫитнӗ.
Альбом авторӗ — Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин ӳкерӳҫӗсен пӗлтешӗвӗн пайташӗ — Т.В. Шарикова.
Асӑннӑ альбом вулакансене «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» республика куравӗнчи хӑш-пӗр экспонатсемпе паллашма сӗнет. Альбомра республикӑри халӑх ӑстисен ӗҫӗсене кӑна мар, тӗрле ҫулсенчи шкул ачисен ал ӗҫӗсене кӑтартнӑ.
Татьяна Шаркова хӑйӗн альбомне пултаруллӑх командировкисене ҫӳресе, теттесен ӑстисемпе паллашса темиҫе ҫул хушши пӗччӗкӗн-пӗччӗкӗн пуҫтарнӑ.
Ҫак кӗнеке халӑх ӑстисемшӗн, вӗренекенсемшӗш клуб тата социаллӑ ӗҫченсемшӗн питӗ усӑллӑ материал пулӗ. Республика наци вулавӑшӗ пурне те ҫак кӑсӑклӑ кӗнекепе паллашма йыхравлать.
Авар поэчӗ Расул Гамзатов ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитет, ҫак паллӑ куна халалласа республикӑра пултаруллӑ сӑвӑҫӑн сӑввисен чӑвашла куҫарӑвне пичетлесе кӑларнӑ. Чӑваш Енӗн культураминӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх Валерий Туркайӑн куҫарусен пуххине «Вучах умӗнче» ят панӑ. Кӗнекен тиражӗ — пин экземпляр.
Чӑваш поэчӗ Валерий Туркай ҫак эрнере Дагестанра Гамзатов ячӗпе йӗркеленӗ пултаруллӑ каҫсене хутшӑннӑ. «Шурӑ тӑрисем» Гамзатов кунӗсене хӑнасене Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионсенчен, ҫавӑн пекех Турцирен, Египетран, Алжиртан, Болгарирен, Беларуҫрен чӗннӗ пулнӑ.
Ҫыравҫӑсем, культура ӗҫченӗсем тата мероприятийӗн ытти хӑнисем Расул Гамзатов вил тӑпри ҫине чечексем хунӑ, куравсене кӗрсе тухнӑ, Поэзи театрӗнче поэтсен конкурсӗнче хутшӑннӑ, Гамзатовӑн пӳрт-музейӗнче тата поэт ҫуралса ӳснӗ Хунзахс районӗнчи Цада ялӗнче пулса курнӑ.
Чӑваш халӑх сайчӗ «Ӗмӗтсен ҫӑлкуҫӗ» (2011) тата «Ӑраскал ҫӑлтӑрӗ» (2012) литература ӑмӑртӑвне ярса панӑ хайлавсене кӗнекен кӑларасси пирки те, ӑна илемлетме пуҫарнӑ «Ҫӑлтӑрпа ҫӑлкуҫ сӑнарӗ» ӳнер конкурсӗ пирки те пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Шел те, ӳкерекенсем нумаййӑнах тупанмарӗҫ-ха — пӗртен пӗр Вӑрмар районӗнчи Тикаш тӗп шкулӗнчен 4 ӗҫ килчӗ.
Кӗнеке кӑларас ӗҫе эпир чӳк-раштав уйӑхӗсем тӗлне — «Чӑваш йӑмри» ӑмӑртӑва пӗтемлетиччен — вӗҫлесшӗн, ҫавӑнпа та, енчен те сирӗн хутшӑнма кӑмӑл пур пулсан сирӗнтен, ачасем, пулӑшу кӗтетпӗр. Аса илтеретпӗр, ӳнер ӑмӑртӑвне шкулта вӗренекен кашни ача хутшӑнма пултарать. Ӳкерчӗке кӑранташпа, гуашьпе тумалла, тӗс нумай пулмалла мар (хура-шурӑ пулсан та ҫитет). Ӑна кӗнекене кӗнӗ хайлав тӑрӑх ӳкермелле (хуть те хӑшне суйлама пулать). Ӗҫсене йышӑнас тапхӑра эпир кӑҫалхи юпа уйӑхӗ вӗҫлениччен тӑсрӑмӑр.
Ӑмӑртӑва хутшӑннӑшӑн электронлӑ ӗнентерӳ хутне ҫеҫ ярса парӑпӑр. Кӗнекене вырнаҫма тивӗҫлӗ ӗҫ авторне эпир сӑвӑ-калав пуххине парнелӗпӗр.
Кӗнекене кӗмелли хайлавсен йышӗпе кунта паллашма пултаратӑр: http://docme.
Чӑваш Ен экономаталануминӗ наци кухнин историйӗпе, йӑлипе тата уйрӑмлӑхӗпе паллаштарас тӗллевсемпе вырӑс тата акӑлчан чӗлхипе «Чӑваш апат-ҫимӗҫӗ» ятарлӑ брошюра кӑларнӑ.
Кӗнекере Чӑваш Республикин обществӑлла апатлану организацийӗсем сӗннӗ чӑваш халӑхӗн тата паянхи кунсенчи кухньӑн рецепчӗсене илсе панӑ, сӑнӳкерчӗкесемпе илемлетнӗ. Уйрӑмах унта ҫӗрулмирен, хӑй тӗллен ӳсекен ӳсентӑранран, сӗт-ҫу таврашӗсенчен тата чустаран пӗҫернӗ апат-ҫимӗҫ ҫине тимлӗх уйӑрнӑ. Вӗсенчен хӑшӗ-пӗрисем пирӗн республикӑра ҫеҫ мар ытти ҫӗршывсенче те паллӑ. Ҫакӑн пек апат-ҫимӗҫ шутне — какай шӳрпи, шӑрттан, хуплу, чӑкӑт, хуран кукли тата ытти кӗреҫҫӗ. Унсӑр пуҫне брошюрӑра Чӑваш Республики ҫинчен, чӑваш кулинарийӗ тӗрлӗ шайри фестивальсенче, чемпионатсенче, олимпиадӑсенче тунӑ ҫитӗнӳсем ҫинчен тата «Чӑваш биопродукт» тавар палли ҫинчен калакан хыпарлав пур.
+6.3 °C