«Ҫакӑ ҫутӑ тӗнчере вӑйли ҫук та этемрен», — тесе ҫырнӑ хӑйӗн вилӗмсӗр «Нарспийӗнче» Константин Иванов. Классикпа тупӑшас теместӗп те, анчах ҫутҫанталӑк пирӗнтен вӑйлӑрах пуль ҫав. Ҫил-тӑвӑлӗ, шыв-шурӗ, пушарӗ-аслатийӗ этеме пӑхӑнасшӑн мар-ҫке…

Инкеклӗ ӗҫсен министерстви, ав, ыран Шупашкарта ҫил-тӑвӑл тухасси пирки асӑрхаттарать. Ун пек пӗлтерӗве паян вӑл чылай ҫын карас телефонӗ ҫине те ярса пачӗ-тӗр. «Ҫил ҫеккунтра 20 метр таран хӑвӑртлӑхпа вӗрмелле», — тесе ҫырнӑ унта. Кӑнтӑрла ҫил-тӑман вӗҫтермелле-мӗн. Ҫирӗпех мар юпасем тӳнес, кивӗ ҫурт-йӗр ҫивиттийӗ ишӗлес хӑрушлӑх пур иккен. Ҫулта-йӗрте асӑрханса ҫӳреме ыйтаҫҫӗ. Ҫитменнине тата ҫулсем пӑрлак-ҫке.

Логотип вырӑнне сӗннӗ тӗслӗхсенчен пӗри

Шупашкар 550 ҫул тултарнине (ку дата тӗрӗслӗхӗ пирки тӗрлӗрен калаҫакансем пур-ха. Юрӗ, хальхи сӑмахӑмӑр урӑххи пирки пырать) уявлама хатӗрленнӗ май чи лайӑх логотипа палӑртассипе конкурс пырать. Ӑмӑрту утӑ уйӑхӗнчех пуҫӑннӑ-ха. Логотип сӗнекенсен ӗҫӗсенчен Шупашкар хула администрацийӗ улттӑшне суйласа илнӗ. Халӗ вара ҫынсен шухӑш-кӑмӑлне пӗлес тесе ыйтӑм ирттереҫҫӗ. Унта эсир те хутшӑнма пултаратӑр — каҫҫи ҫапларах tvorite.ru/2013/11/04/logotip-prazdnovaniya-550-letiya-cheboksar.html.

Сӑмах май, Николай Егоров художник шучӗпе пӗрремӗш тӗслӗхӗ комиксри паттӑра аса илтерет, пирӗн халӑхӑмӑр культурипе килӗшсе тӑмасть. Иккӗмӗш варианчӗ аван-ха, анчах вӑл кӑштах юсасан кӗнеке е герб валли аван. Ыттисем вара логотипа ҫывӑх тесе шухӑшлать-мӗн маларах асӑннӑ художник. Ҫапах та вӑл вӗсене те чи лайӑх вариант тесе хаклаймасть-мӗн.

Ӗнер Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем 2014-мӗш ҫулхи тата 2015-мӗшпе 2016-мӗшсенчи планлӑ тапхӑр валли бюджета иккӗмӗш вулавпа йышӑннӑ.

2014 ҫулта тупӑш пайӗ 32 405 317,8 пин тенкӗпе танлашмалла. Кӑҫалхипе танлаштарсан тупӑш пайӗ 2 651 619,1 пин тенкӗ чакмалла-мӗн.

Республика хысни налука пула тулнине илес тӗк, кӑҫалхинчен вӑл 1,5 миллиона яхӑн пысӑкланмалла. Уйрӑм ҫынсен тупӑшӗнчен илекен налук виҫи 7 740 333,7 пин тенкӗпе танлашмалла, ку вӑл кӑҫалхинчен 1 518 447,7 пин тенкӗ нумайрах тенине пӗлтерет.

Тӑкаксен пайӗ вара килес ҫул 3 685 579,9 пин тенкӗ чухлӗ хӗсӗнмелле. 2015-мӗшӗнче ҫитес ҫулхинчен 123 318,1 пин тенкӗ чакармалла, 2016-мӗшӗнче 2015-мӗшӗнчинчен 877 478,0 пин тенкӗлӗх.

Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкил ял тӑрӑхӗ пӗр ҫемьене ҫурт-йӗр тума субсиди илме черете тӑратмасӑр халтан янӑ иккен. Виҫӗ ҫул хушшинче — 2007 ҫултан пуҫласа 2010-мӗшчен хайхин черечӗ вырӑнтан та хускалман. Аптӑранипе ҫемье район прокуратурине ҫитнӗ, унта лару-тӑрӑва тӗпченӗ те тӗрӗслӗх ҫиеле тухнӑ.

Районти социаллӑ хӳтлӗх пайӗ вара Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче вилнӗ салтак арӑмне ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑхлатмалли черете тӑратас марришӗн хутсене йышӑнман. Прокуратура ку кӑлтӑка тупса палӑртнӑ хыҫҫӑн асӑннӑ апйра ӗҫлекен специалиста дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттармалла тунӑ.

Ҫӗнӗ Пуянкасси ял тӑрӑхӗ те саккуна пӑснӑ. Унта 2010 ҫул вӗҫӗнче пӗр хӗрарӑм ялта ӗҫлекен ҫамрӑк специалиста евӗр ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑлатмаллисен черетне тӑраnма ыйтнӑ. Заявленине пӑхса тухасса тухнӑ-ха, анчах хӗрарӑма ҫырса хуравлама те вӑхӑт пулман, те ӳркеннӗ. Ҫапла хӑтланнӑшӑн яваплӑ специалиста дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттарнӑ.

Сӗнтӗрвӑрринче Мария Александровна патша майрине халалласа кӑҫал бронза палӑк уҫрӗҫ

Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхне Юрий Моисеева хирӗҫ тата тепӗр виҫӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Аса илтеретпӗр, унччен ӑна 2 миллион тенкӗ сӗтев илнӗ чух тытса чарнӑччӗ.

РФ Следстви комитечӗн республикӑри следстви управленийӗн тӗпчевҫисен шучӗпе хайхи пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче хӑйне пӑхӑнакан пӗр ҫын урлӑ вырӑнти усламҫӑран пин доллар укҫа илнӗ иккен. Тупрана Сӗнтӗрвӑрри районӗнче вырнаҫнӑ Романовсен ҫурчӗ 400 ҫул тултарнине уявлама ямалла пулнӑ-мӗн. Укҫана Моисеев ун валли уйӑрман тесе шухӑшлаҫҫӗ. Тепӗр факчӗ вара 2011 ҫулта пулнӑ имӗш. Ун чухне Моисеев потребобщество канашӗн председательне Атӑл хӗрринчи ҫӗр участокне сутма ирӗксӗрленӗ пулать. Кутӑнлашсан, сутма килӗшмесен. Ӗҫре йывӑрлӑх сиксе тухассипе хӑратнӑ имӗш.

«Вырӑс маршӗ» вӑхӑтӗнчи сӑн

Республикӑн шалти ӗҫсен министрӗн Сергей Семеновӑн ҫак уйӑхӑн 7-мӗшӗнчи пресс-конференцире каланӑ сӑмахне тӗрлӗрен йышӑнакан пулнӑ иккен.

Ҫав сӑмаха вӑл Шупашкарта чӳкӗн 4-мӗшӗнче иртнӗ «Вырӑс маршне» хирӗҫле йӗрке хуралҫисем мӗншӗн мера йышӑнманни пирки хуравланӑ май каланӑ. Ун чухне вӑл «Национал-социализм паян общество юхӑмӗ евӗр» тенӗ иккен. Министр хуравӗ пирки РФ Президенчӗн Атӑлҫи федераци округӗнчи полномочиллӗ элчи Михаил Бабич тӗрӗслев ирттермеллине пӗлтернӗ.

Чӑваш Енӗн шалти ӗҫсен министрӗн сӑмахне такам касса илмен-ши тесе те шухӑшлать иккен.

Муркаш районӗнчи тӳре-шара хальхи вӑхӑтра вырӑнти лицей ҫуртне ача-пӑча пахчине туса пӗтерес ӗмӗтпе пурӑнать. Палӑртнӑ ӗҫ-хӗл кунпах вӗҫленмест-ха, паллах. Анчах хальхи вӑхӑтри тӗллевсенчен пӗри — ача-пӑча пахчине ҫулталӑк вӗҫлениччен юсаса ҫӗнетесси.

Районшӑн ҫивӗч ҫак ыйтӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев подряд организацийӗсемпе ирттернӗ канашлура хускатнӑ. Тулаш ӗҫсене илсен, хӑтлӑх кӗртсе пӗтернӗпе пӗрех иккен. Ача-пӑча пахчи валли ҫӗр ҫитмест тенӗ те, халӗ ку ыйтӑва татса панӑпа пӗрех иккен. Канашлура вак-тӗвек ыйту таранах хускатнӑ. Сӑмахран, ҫак эрнере хуралтӑсене туса пӗтермелли, хӑҫан сӑрламалли таранах. Унтан та ытларах — хӑш кун тимӗр алӑк вырнаҫтармаллине те палӑртса хунӑ.

Вырсарникун Ҫӗнӗ Шупашкарти ювелир лавккине ҫаратнӑ иккен — пурӗ 20 миллионлӑх вӑрласа тухнӑ.

Вӑрӑсем хӑйсен ӗҫне ир-ирех тухнӑ имӗш — ирхи 5 сехетрех. Чӳречерен кӗрсе вӗсем икӗ тимӗр ешчӗк йӑкӑртса тухнӑ. Пурӗ тӑваттӑн пулнӑ теҫҫӗ. Хайхисем «Газель» ҫине ларса ҫухалнӑ имӗш — медомствӑ тулашӗнчи сыхлавҫӑсем ҫитсе те ӗлкереймен. Каярах машинне тупнӑ — вӑрӑсем ӑна Шупашкар районӗнчи Шӑмӑш ялӗ патӗнче хӑварнӑ.

Ку ӗҫ-пуҫпа пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Лавкка хуҫисем вӑрӑсем пирки мӗн те пулин пӗлтерекене ахаль тумӑпӑр теҫҫӗ, пулӑшма ыйтаҫҫӗ.

Шкул ҫулне ҫитменнисен черетне чакарас тесе юлашки ҫулсенче сахал мар ӗҫ туса ирттерни вӑрттӑнлӑх мар. Халӗ черет чакса пырать, ҫапах та хӑш-пӗр ҫӗрте йывӑрлӑх ҫук мар. Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра 3 ҫултан иртнӗ 400 ытла шӑпӑрлан ача-пӑча пахчине кайма черет кӗтет иккен. Вӗренӳ министерстви ҫулталӑк вӗҫлениччен вӗсене пурне те вырӑнпа тивӗтерме палӑртнӑ, ҫапах та Шупашкар районӗнче лару-тӑру уйрӑмах йывӑр иккен. Унта 3 ҫултан иртнӗ 208 ача хальлӗхе вырӑнсӑр юлнӑ.

2016 ҫул тӗлне вара пирӗн республикӑра ҫулталӑк ҫурӑран аслӑраххисен черетне те пӗтерме ӗмӗтленеҫҫӗ. Кӑҫал кӑна 11 ача-пӑча пахчи, килес ҫул 18 хута яма палӑртнине шута илсен ӗмӗтленни пурнӑҫа кӗрес шанчӑк пур. Ҫапах та тепӗр ҫӗрте ӗҫе хӑвӑртлатмалли куҫ кӗрет иккен. Тӗслӗх вырӑнне Куславккапа Ҫӗмӗрле хулисене асӑнаҫҫӗ. Унта ӗҫе графикран юлса пурнӑҫланӑ-мӗн. Йӗпреҫ районӗнчи Буинск поселокӗнчи, Муркашри, Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ поселокӗнчи тата Шупашкарти Гладков урамӗнчи ача-пӑча пахчисене 20 уйӑх кая юлса туни пирки пӗлтерет «Чӑваш Ен» телевиденипе радио компанийӗ.

Малалла...

Парка хитрелетес тесе паян та тӑрӑшаҫҫӗ

Ҫӗрпӳ хулинче этнокультура паркне тума тытӑнни пирки эпир нумай пулмасть пӗлтернӗччӗ. Хайхи ҫав парка паян хамӑр ҫитсе куртӑмӑр.

Кӳлепесене касса кӑларнӑ Вячеслав Эткер ӳнерҫӗ каласа панӑ тӑрӑх ку шухӑш ҫӗрпӳсен Киров хулинче ҫакӑн йышши паркпа паллашнӑ хыҫҫӑн ҫуралнӑ имӗш. Хула администрацийӗ ун патне тухнӑ хыҫҫӑн вӑл ҫак парка епле курнине пӗлтернӗ, вара, килӗшсе татӑлнӑ хыҫҫӑн, ӗҫе пуҫӑннӑ. Ҫӗрпӳ хула администрацийӗ кӑҫал ҫак парк валли 100 пин тенкӗ грант выляса илнӗ хыҫҫӑн кӳлепесем те парка вырнаҫма пуҫланӑ.

«Чӑваш Ен» ЧПТРК каналӗпе хыпар тухнӑ вӑхӑталла хайхи администрацине Вячеслав атте ятӗнчен ҫын килнӗ иккен — юнашар вырнаҫнӑ чиркӳн пупне паркри кӳлепесем килӗшмен имӗш. Вячеслав атте, паллах, хӑй ятӗнчен сӑмах хушмасть — ҫак сӑмахсене ӑна чиркӗве пуҫ ҫапма килекенсем евитленӗ имӗш. Ку кӳлепесем ачасене тӗрӗс маррине вӗрентессинчен те хӑрать арҫынсен мӑнастирӗн пупӗ — юнашарах 1-мӗш вӑтам шкул вырнаҫнӑ-ҫке. Ытларах, паллах, чиркӳпе юнашар хӑй калашле «язычество идолне» лартни питӗ кӑмӑла хуҫать унӑнне.

Паллах, ку кӳлепесем чӑваш йӑли-йӗркипе ҫеҫ ҫыхӑннӑ.

Малалла...