Людмила Муравьева

Чӳкӗн 28-мӗшӗнче Шупашкарти Яков Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче «Чӑваш пики — 2014» конкурс иртнӗ. Кӑҫалхипе вӑл 8-мӗш хут йӗркеленнӗ.

Кӑҫал унта 16 пике хутшӑннӑ. Малтан конкурсҫӑсене ЧНК президенчӗ Николай Угаслов саламланӑ, унтан ЧР Культура министерствин пай пуҫлӑхӗ Сергей Казаков, пӗлтӗрхи конкурс ҫӗнтерӳҫи Алиса Чайникова сӑмах илнӗ.

Пӗрремӗш конкурсра пикесем хӑйсемпе паллаштарнӑ. Вӗсем куракансене хӑйсене сцена ҫинче хӑюллӑн тытма пӗлнипе, ҫепӗҫ чӗлхипе тыткӑнланӑ. Тепӗр конкурсра пикесем анлӑ тавракурӑмлӑ пулнипе тӗлӗнтернӗ. Хӗрсем республикӑри хула ячӗсене те, чӑваш гимнӗн авторӗсене те, чӑваш театрне кам пуҫарнине те, чӑвашсен ӗлӗкхи календарьне те пӗлнӗ. Тӗрӗссипе, ыйтусем йывӑрах та пулман. Ҫапах такӑнакан та тупӑннӑ. Пӗр пике «ӑраскал» сӑмах пӗлтерӗшне пӗлеймен, тепри чӑвашсен этнографи ушкӑнӗсене калайман.

Пултарулӑх конкурсӗнче пикесем чӑваш ташшине те, тангӑна та ташланӑ, чӑваш юррисене шӑрантарнӑ, сӑвӑсем вуланӑ. Акӑ Трак тӑрӑхӗнчен килнӗ Мария Козлова «Илеймӗн телее укҫа парса» сӑвӑ вуланӑ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Зоя Михайлова Хусанкайӑн «Таня» поэмин сыпӑкне пӑхмасӑр каланӑ.

Малалла...

Мускавра сывлӑх сыхлав системинче пулса иртекен реформӑсем пирки илтнех пулӗ. Ак иртнӗ канмалли кунсенче те унта халӑх чылайӑн пухӑнса митинг ирттернӗ. Ку лару-тӑру Чӑваш Ене пулӑшасса шанаҫҫӗ иккен — сывлӑхпа социаллӑ аталану министрӗн ҫумӗ Татьяна Богданова планерка вӑхӑтӗнче ӗҫсӗр тӑрса юлнӑ тухтӑрсем тӑван тӑрӑха таврӑнасса кӗтет.

Чӑваш Енре тухтӑрсем ҫитменни вӑрттӑнлӑх мар ӗнтӗ. Пысӑк шалу шыраса сахал мар ӑста Мускавпа Мускав облаҫне тухса кайнӑ, унта тӑрӑшаҫҫӗ. Вӗсем таврӑнсан Чӑваш Енри пульницасенче ҫитмен тухтӑрсен йышне 30% таран пӗтерме пултарӗҫ имӗш. Хальхи вӑхӑтра вара пирӗн сывлӑх системинче тухтӑрсен йышӗ кирлинчен 60,3% кӑна иккен. Уйрӑмах район пульницисенче кирлӗ ӑстасем ҫук.

Сӑмах май, «Земство тухтӑрӗ» программа республикӑри лару-тӑрӑва кӑшт лайӑхлатма пулӑшнӑ теҫҫӗ. Унпа усӑ курса ялти сывлӑх учрежденийӗсене 239 тухтӑр вырнаҫнӑ (11-ӗшӗ кӑна каярах килӗшӗве татса программӑран тухнӑ пулать). Татьяна Богданова каланӑ тӑрӑх пирӗн пульницасене тата пӗр 100 тухтӑр патнелле кирлӗ. Вӗсем уйрӑмах Улатӑр, Вӑрнар, Йӗпреҫ тата Канаш районӗсенче ҫителӗксӗр.

Малалла...

Вӑрмарти ача пахчи

Иртнӗ уйӑхӑн юлашки шӑматкунӗ вӑрмарсемшӗн ҫӗнӗ ача пахчи уҫнипе асра юлӗ. Кермен пек капӑр ҫурта район центрӗнче хӑпартса лартнӑ.

Шкул ҫулне ҫитменнисен учрежденине уҫма Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьевпа мӑшӑрӗ, район пуҫлӑхӗсем, тӗрлӗ шайри депутатсем пырса ҫитнӗ.

«Ку вӑл — ахаль пахча мар, пӗчӗккисене аталанмалли хальхи вӑхӑтри центр», — теҫҫӗ вырӑнтисем. Унта физкультура, музыка залӗсем, медицина блокӗ, ачасене психологи тӗлӗшӗнчен лӑпланмалли пӳлӗмсем те уҫнӑ. Ача пахчине пӗлтӗр тума пуҫланӑ. Ӑна хута яма 82 миллион тенкӗ ытла тухса кайнӑ. Укҫине мӗнпур хыснаран уйӑрнӑ, Мускавран та, рсепубликӑран та, район «кӗсйинчен» те.

Сӑмах май каласан, кӑҫал пурӗ 15 ача пахчи уҫмалла пулнӑ. Анчах хальхи вӑхӑта илсен вӗсенчен тӑваттӑшне кӑна хута янӑ. Строительство ӗҫӗсем епле пынине Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев правительство пайташӗсемпе нумаях пулмасть ирттернӗ канашлура та сӳтсе явнӑ. Республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов ача пахчисене тӑвассипе йывӑрлӑхсем пуррине палӑртнӑ-ха, ҫапах та палӑртнисене ҫулталӑк вӗҫлениччен пурне те уҫма вӑл шантарнӑ.

Юнкун, сӑмахран, Шупашкарти Крылов урамӗнчине уҫмалла.

Малалла...

Даурен Круглиев

Ҫӗнӗ Шупашкарти Олимп резервӗсен училищинче вӗренекен студент 12 ҫӗршыври спортсменсене ҫӗнтерсе малти вырӑна тухма пултарнӑ. Ӑмӑрту Ханты-Манси округӗнче ирӗклӗ кӗрешӳ енӗпе иртнӗ.

Республикӑри 5-мӗш спорт шкулӗн воспитанникӗ, халӗ И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУра вӗренекен Даурен Круглиев 86 килограмм таякан виҫе категорийӗнче вӑй виҫнӗ.

Ӑмӑртӑва Чӑвашри тепӗр икӗ спортсмен та хутшӑннӑ: Шамиль Исмаилов тата Руслан Самаров. Вӗсем те хӑйсен виҫе категорийӗсенче чи лайӑх 5 спортсменсен йышне кӗнӗ.

Ӑмӑртӑва Раҫҫейри нумай регионти, Канадӑри, Израильти, Польшӑри, Тунисри, Молдовӑри, Украинӑри, Арменири, Казахстанри, Таджикистанри, Азербайджанри, Кӑнтӑр Осетири спортсменсем хутшӑннӑ. Икӗ кунра медальсен 8 комплектне выляттарнӑ.

Чӳкӗн 29-мӗшӗнче Культурӑпа халӑх пултарулӑх керменӗнче ачасемпе ҫамрӑксен театр пултарулӑхӗн «Юмах ҫӑлкуҫӗ» фестиваль ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ.

Конкурса пӗтӗмпе 50 театр ушкӑнӗ хутшӑннӑ. Ӑна ача-пӑча пултарулӑхне аталантарас тӗллевпе ирттереҫҫӗ. Куракансем фестиваль финалисчӗсем сцена ҫинче кӑтартнӑ постановкӑсемпе киленнӗ.

Ҫӗмӗрлери «Коляда» халӑх театрӗ «Русалочка» спектакль кӑтартнӑ. Патӑрьел районӗнчи «Солнышко» театр ушкӑнӗ «Сказка о рыбаке и о рыбке» постановка лартнӑ. Элӗк районӗн ачисем «Пукане» постановкӑпа савӑнтарнӑ. Ҫӗмӗрлери 8-мӗш гимназири кружока ҫӳрекенсем «Диалог с поэтом» композици кӑтартнӑ. Канаш районӗнчи ачасем, «Хӗлхем» театр ушкӑнӗ, «Чечеклӗ кӑмпа» юмах лартнӑ. Ҫӗмӗрле район администрацийӗ ҫумӗнчи ачасемпе ҫамрӑксен пӗрлешӗвӗ «Кошкин дом» постановкӑпа савӑнтарнӑ.

Фестивале хутшӑнакансене тата унӑн ҫӗнтерӳҫисене дипломсемпе, хаклӑ парнесемпе чысланӑ.

Сӑнсем (21)

Комсомольски районӗнче ҫулсерен тӗрӗк тӗнчин культурин пӗтӗм тӗнчери «Урмай залида» фестивалӗ иртет. Унта Атӑл тӑрӑхӗнчи, Ҫӗпӗрти, ытти кӳршӗ ҫӗршыври тӗрӗк халӑхӗсем тупӑшаҫҫӗ.

Чӳкӗн 27-мӗшӗнче Урмаелти информаципе культура центрӗнче йӑлана кӗнӗ «Милли мирас» республика фестивалӗ иккӗмӗш хут иртнӗ. Унӑн ҫӗнтерӳҫисем «Урмай залида» фестивале хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ. Вӑл ҫитес ҫулхи ҫӗртме пуҫламӑшӗнче иртӗ.

Фестивале Комсомольски, Патӑрьел, Елчӗк районӗсенчи, Шупашкарти тата Чулхула облаҫӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑннӑ. Пӗтӗмпе — 18 ушкӑн. 200 ытла ҫын «Милли мирас — 2014» лауреачӗ пулса тӑнӑ.

«Урмай залида» фестивале хутшӑнмашкӑн Урмаелти «Мишар» халӑх фольклорпа эстрада ушкӑнӗ, Шӑнкӑртамри 1-мӗш шкулти халӑх инструменчӗсен тата хореографи ансамблӗ, Ыхракассинчи вӗрентекенсен фольклор ушкӑнӗ тивӗҫнӗ.

Фестивале аслисемпе тан 8 ҫултан аслӑрах ачасем те хутшӑннӑ. 75 тата 80 ҫулсенчи Гелсире апа Шайдуллина тата Фехри апа Акшова тутар ташшине ташланӑ.

Сӑнсем (11)

Хусанта вырнаҫнӑ «Сувар» хаҫата нумай пулмасть тутар мультипликаторӗсем пулӑшу ыйтма килнӗ-мӗн — вӗсем чӑвашла мультфильм кӑларма тӗв тунӑ. Сценарине те ҫырнӑ — хаҫат редакцийенчен ӑна чӑвашла куҫарса пама ыйтнӑ.

Хӑйсен ӗҫӗ валли «Татармультфильм» студи «Как крестьянский сын за Солнце работал» (чӑвашла оригиналӗн ятне тупайманни пирки вырӑслине илсе кӑтартатпӑр) чӑваш халӑх юмахне суйласа илнӗ. Вӑл 6 сериллӗ пулмалла, ячӗ — «Иван паттӑр». Мультфильма «Атӑл тӑрӑхӗнчи Улӑпсем» ярӑмра кӑлармалла. Вӑл чӑвашла, вырӑсла тата акӑлчанла пулӗ.

«Сувар» хаҫат редакторӗ Константин Малышев каласа панӑ тӑрӑх чӑвашсем тутарсенчен вӗсен мультфильмӗсене чӑвашла куҫарма ирӗк илнӗ иккен. Леш хайхи чӑвашла мультфильм хатӗрлеме пулӑшнӑшӑн.

Сӑмах май, «Татармультфильм» студийӗн ӗҫӗсемпе вӗсен сайтӗнче тӳллевсӗрех паллашма пулать.

Сценари страницисем (пайӗ кӑна!)

Иртнӗ шӑматкун Чӑваш наци вулавӑшӗнче Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн черетлӗ ҫулталӑкри отчёт ларӑвӗ пулчӗ — унта халӑх академикӗсем, таврапӗлӳҫӗсем тата ыттисем пухӑнчӗҫ. Пурӗ 150 ҫынна яхӑн хутшӑнчӗҫ. Ларӑва Президиум пайташӗ Карягин Фёдор Александрович ертсе пычӗ.

Пухӑннисем умӗнче Ҫӗньялти фольклор ансамблӗ хӑйӗн пултарулахне кӑтарнӑ хыҫҫӑн лару хӑйӗн ӗҫне тытӑнчӗ. Пухура халӑх академийӗн тӗрлӗ пуйсен ертӳҫисем ҫулталӑк хушшинче мӗн туни пирки каласа пачӗҫ, академие ӗҫне кура ҫӗнӗ пайташсене йышӑнчӗҫ.

Ҫитес ҫулхи плана та йышӑнса хӑварчӗҫ. Ун пирки асӑнас пулсан 2015 ҫулта Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗ тӗрлӗ ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗсем, ҫавра сӗтелсем ирттерме палӑртать. Ҫавӑн пекех кӳршӗллӗ тӑрӑхсенче вырӑнти ларусене — инҫетре тӑрӑшаканнисем сахал мар-ҫке — ҫитсе хутшӑнма планланӑ.

Сӑнсем (45)

Йӗпреҫри вулавӑш — 90-ра

Этем кӑна мар, предприяти-учреждени те юбилей паллӑ туни никамшӑн та вӑрттӑнлӑх мар. Чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Йӗпреҫри тӗп район вулавӑшне уҫнӑранпа тӑхӑр теҫетке ҫул ҫитнине уявланӑ.

Савӑнӑҫлӑ уява районти библиотекарьсем, вулавӑш ӗҫӗнче тӑрӑшнисем, вулавӑшпа туслӑ ҫыхӑну тытакансем, вулакансем пуҫтарӑннӑ.

Библиотекӑн ертӳҫи Надежда Шибалова культура ҫурчӗн кун-ҫулӗпе паллаштарнӑ май вулавӑша аталантарма тӳпе хывнисене аса илсе вӗсене тав тунӑ. Кун-ҫула аса илме ятарласа хатӗрленӗ капӑр слайд та пулӑшнӑ. Йӗпреҫ район пуҫлӑхӗ Александр Яковлев вулавӑша ача-пӑча кӗнекисене парнеленӗ. 90 ҫул тултарнӑ вулавӑша саламланӑ ытти тӳре-шараран Йӗпреҫ хула администрацийӗн пуҫлӑхне Вячеслав Анисимова палӑртмалла. Кирек епле уяври пекех юрӑ-ташӑпа саламлакансем те пулнӑ.

Сӑнсем (81)

Ҫак кунсенче иртнӗ Вӑрнар район администрацийӗнче ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен ӗҫлекен комиссин черетлӗ ларӑвӗ парне тата штраф панипе вӗҫленнӗ. Пӗрисене штрафланӑ, теприсене парнепе хавхалантарнӑ.

Комиси ларӑвӗнче 23 материал пӑхса тухнӑ. Унта ашшӗ-амӑшӗн тивӗҫне йӗркеллӗ пурнӑҫламаннисемпе ҫыхӑннӑ материалсем ытларах пулнӑ. Ҫул ҫитменнисене хӑйсене кӑна пырса тивекен ӗҫсем те выртнӑ-ха сӗтел ҫинче. Ку ачасем руль умне ларнипе ята кӗнӗ. 18 ҫул тултарманскерсен руль умне ларма ирӗк ҫук пулин те ашшӗ-амӑшӗн машинине хускатса ҫула тухнӑ. Вӑрнарти ял хуҫалӑх техникумӗнче вӗренекен пӗр ачана ҫавӑншӑн, тӗслӗхрен, 5 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.

Комисси ларӑвӗ пултарулӑх конкурсне пӗтӗмлетнипе вӗҫленнӗ. Ӑна виҫӗ номинаицпе йӗркеленӗ иккен: «Художество пултарулӑхӗ», «Декораципе прикладной пултарулӑх», «Литературӑпа музыка пултарулӑхӗ». Художество пултарулӑхӗ енӗпе Хапӑсри 6 ҫулти Даша Жебелевскаяпа Полина Змеева ҫӗнтернӗ. Декораципе прикладной пултарулӑхра Нурӑсри ача пахчинчи «Пӗчӗк чӗкеҫ» ушкӑн палӑрнӑ, литературӑпа музыка пултарулӑхӗ енӗпе – Вӑрнарти «Ҫеҫпӗл» ача пахчинчи 6 ҫулти Арсений Николаевӑн ҫемйи.

Малалла...