Шупашкарта пурӑнакан ватӑ хӗрарӑмӑн Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин медалӗсемпе орденӗсене вӑрланӑ. Ӑна унӑн тӑванех йӑкӑртнӑ.

63 ҫулти хӗрарӑм медальсемпе орденсем ҫухалсан полицирен пулӑшу ыйтнӑ. Вӗсене вӑл хваттерте упранӑ. Медальсемпе орденсем пирки пӗрле хваттерте пурӑнакан тӑванӗсем ҫеҫ пӗлнӗ.

Полици вӑрӑ йӗрӗ ҫине тӳрех ӳкнӗ. Хаклӑ япаласене тӑванӗн хӗрӗ ҫурла уйӑхӗн вӗҫӗнче вӑрланӑ-мӗн. Хайхискер пӗр медальне Шупашкарти пӗр пасарта сутнӑ. Халӗ полицейскисем ҫав медале шыраҫҫӗ. Ыттисене хуҫине тавӑрса панӑ ӗнтӗ.

Ватӑ хӗрарӑмӑн тӑванӗн хӗрӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарас ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ.

Раҫҫейӗн чукун ҫулӗ авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче хӑрушсӑрлӑх рейчӗ иртессине пӗлтерет. Мероприяти ирхи тӑххӑрта пуҫланмалла. Ӑна Шупашкар 9-мӗш километр — Шупашкар-2 тӗлӗнче йӗркелӗҫ. Пӗтӗм ҫӗршывӗпех пулакан «Внимание, переезд!» (чӑв. Асӑрханӑр, каҫмалли вырӑн) уйӑхлӑхпа ҫыхӑннӑ рейда Чӑваш Енӗн ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑх инспекторӗсем хутшӑнмалла.

Акцие ирттернри ахальтен мар. Водительсем ҫул-йӗр правилине пӑхӑнманнине кура чукун ҫулсем ҫинче инкексем сиксе тухаҫҫӗ.

Кӑҫал кӑна Чулхулари чукун ҫулӑн Хусанти регионӗнче 6 авари пулнӑ, вӗсенчен пӗри — Чӑваш Енре. Утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче 10 сехет те 59 минутра Лапсар патӗнче Hyundai машина пуйӑспа ҫапӑннӑ. Машинист пуйӑса васкавлӑ чарсан та инкекрен пӑрӑнма май килмен.

Вӑрмар район администрацийӗн специалистӗнче ӗҫлекен ҫамрӑк хӗрарӑма улталанӑшӑн айӑпласшӑн. 28 ҫулта ҫеҫ пулин те ҫакскер кукӑр-макӑр та пӑрӑнӑҫ ҫулпа кайма шут тытнӑ. Ют ҫыншӑн мар, асламӑшӗшӗн (тен, кукамӑшӗшӗн-ши... Чӑваш Енӗн пресс-служби «бабушка» тенӗ те).

Ҫамрӑкки ваттине юхӑнакан ҫуртра пурӑннӑ пек туса хваттер ыйтӑвне лайӑхлатма пулӑшнӑ. Энӗшпуҫ ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан ҫывӑх ҫынни ҫапла майпа кӗҫех виҫӗ пӳлӗмлӗ хваттерлӗ пулнӑ. Ҫапла хӑтланса Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫ ял тӑрӑхне 1 миллион та 300 пин тенкӗлӗх шар кӑтартнӑ.

Килшӗн тӑрӑшакан специалист тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе прокуратура пӑхса тухса суда ярса панӑ. Кунпах ҫырлахасшӑн мар-ха пакунлисем: хваттере муниципалитета партарасшӑн.

МИХсен ҫӗнтерӳҫӗ ушкӑнӗсем

Ӗнер «Советская Чувашия» хаҫат ирттернӗ ҫӑмӑл атлетсен эстафетин рееспубликӑри район-хуласенчи тӗрлӗ ӳсӗмри спортсменсем старта тӑнӑ. Унта хутшӑннӑ республика Ертӳҫи Михаил Игнатьев ӑмӑрту ҫулсерен массӑллӑ иртнине кура пысӑка хурса хурса хакланӑ.

Ӑмӑртӑва савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫма Элтеперсӗр пуҫне Чӑваш Ен парламенчӗн спикерӗ Валерий Филимонов, ЧР Патшалӑх Канӑшӗн депутачӗ тата Олимп чемпионки Елена Николаева тата "Советская Чувашия" хаҫат гендиректорӗ — тӗп редакторӗ Владимир Егоров хутшӑннӑ.

Ӑмӑрту вип-чупуран пуҫланнӑ. Министерствӑсемпе ведомство ертӳҫисем, районсемпе хула пуҫлӑхӗсем, депутатсем 400 метра чупнӑ. Влаҫ органӗсенче ӗҫлекенсем те старта тухнӑ. Ҫӑмӑл атлетсен эстафети пурне те: ача-пӑча-и е яшпа хӗр-и, аслӑрах ҫулхисемпе вӑтам ҫулсенчисем-и — пӗр пек хаваслӑх, вӑй-хал, пӗр шухӑшлӑх парнеленӗ.

Массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен мала Наци радиовӗн ушкӑнӗ тухнӑ, икеӗмӗш вырӑна — Наци телекуравӗ, виҫҫӗмӗшӗнче — Шупашкар районӗнчи «Тӑван Ен» хаҫат.

Ӗнер, авӑн уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, 17 сехет тӗлӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи пӗр ялта пурӑнмалли пӗр хутлӑ ҫурт ҫунса кайнӑ. Вута сӳнтернӗ хыҫҫӑн икӗ хӗрарӑм виллине тупнӑ.

Шар курнисенчен пӗри 66-ра пулнӑ, тепри — 93-ре. Инкек вӑхӑтӗнче, малтанласа палӑртнӑ тӑрӑх, кил хуҫи арҫынӗ мунча хутма тухнӑ. Ҫӑвӑнмалли ҫав ҫурта пӳрт ҫумӗнче, ҫенӗкпе юнашар пулнӑ. Пушар ҫавӑнта тухнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Икӗ хӗрарӑм сӗрӗмпе шар курма пултарнӑ. Ҫапах та пысӑк инкекӗн тӗп сӑлтавне тӗпчевҫӗсем тӗрлӗ экспертиза хыҫҫӑн ҫеҫ палӑртӗҫ. Вӗсем ӗнерех тӗпчев умӗнхи тӗрӗслев пуҫарнӑ. Пушар сӑлтавӗ хальлӗхе темиҫе те пулма пултарнине палӑртаҫҫӗ.

Сӑмах май, вутра кӳршӗсен пӳрчӗ те шар курнӑ. Икӗ хуҫалӑхӑн та хуралтисем ҫуннӑ.

«Симӗс патруль» общество организацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Ен экологи танлаштарӑмӗнче малти вырӑна ҫухатман. Кӑҫалхи ҫуллана пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх, пирӗн республика чи лайӑх регионсен йышӗнче, вӑл пӗр йӗрке ҫеҫ аяла аннӑ.

Чи малти йӗркесене Тамбов облаҫӗ, Алтай Республики, Алтай крайӗ, Питӗр хули, Чӑваш Республики, Чӗмпӗр облаҫӗ, Мускав хули, Белгород облаҫӗ, Мурманск облаҫӗ, Курск облаҫӗ йышӑннӑ.

Чи юлашки йӗркере – Свердловск облаҫӗ. Чӗлепи, Мускав, Иркутск, Брянск облаҫӗсем, Севастополь, Ленинград облаҫӗ, Бурят Республики, Ӗренпур облаҫӗ, Еврей автономи округӗ те экологи тӗлӗшӗнчен тасах мар.

Аса илтерер: «Симӗс патруль» танлаштарӑма хатӗрленӗ чухне регионсенчи ҫутҫанталӑка сыхлас, промышленноҫпе экологи тата социаллӑ экологи индексӗсене шута илет.

Илья Тумаков

Ҫурла уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Шупашкар хула администрацийӗ Шупашкарти 29-мӗш шкулӑн директорӗ кам пулассине палӑртнӑ. Конкурсра 27 ҫулти Илья Тумаков ҫӗнтернӗ.

Илья И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн строительство факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. Вӑл ЧПУн Студентсен канашӗн председателӗн тилхепине 5 ҫул тытса пынӑ, ҫамрӑксемпе нумай ӗҫленӗ.

Илья мӗншӗн ҫак ҫула суйланӑ-ха? Унӑн амӑшӗ ӗмӗрӗпех вӗрентекенре тӑрӑшать. Илья хӑй пурӑнакан микрорайон пурнӑҫне те хастар хутшӑнасшӑн. Вӑл – аспирант, ҫавна май кӗнеке нумай вулать.

Илья Тумаков шкул директорӗн тивӗҫне ҫитес эрнерен, документсем хатӗр пулсан, пурнӑҫлама тытӑнӗ.

Улатӑр хулинче суя акциз маркиллӗ эрех тупнӑ. Кун пирки «Чӑваш Ен» ПТРК хыпарлать.

Улатӑрта пӗтӗмпе 40 ешчӗк эрех туртса илнӗ. Вӗсенче 800 кӗленче «хаярри» пулнӑ. Ҫак эрехе курсан йӗрке хуралҫисен иккӗленӳ ҫуралнӑ, ҫавӑнпа вӗсем ӑна туртса илнӗ.

Улатӑрта пурӑнакан 30 ҫулти арҫын тӳрре тухма хӑтланнӑ. Эрехе вӑл хӑйӗн валли туяннӑ-мӗн, ӑна сутас шухӑш пачах пулман.

Туртса илнӗ эрехе ЧР ШӖМӗн экспертпа криминалистика центрне тӗпчеме янӑ. Алкоголь шӗвекӗ суя пулнине палӑртсан ӑна тӗп тӑвӗҫ.

Чӑваш Енри медицина порталӗ пӗр вӗҫӗм социаллӑ тӗпчевсем ирттерет. Асаннӑ сайтпа куллен усӑ куракансем тӗрлӗ ыйтӑма хутшӑнса хӑйсен шухӑшне палӑртаҫҫӗ. Нумаях пулмасть, ҫурла уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, вӗҫленнӗ интернет-ыйтӑм кӑсӑклӑх ҫуратать. Хальхинче вӗсем Чӑваш Енре пурӑкансене «Эсир ҫын пурнӑҫне ҫӑлассишӗн хӑвӑрӑн органна пама хатӗр-и?» ыйту панӑ.

Республикӑра тӗпленнисен пысӑк пайӗ хӑйсен вӑл е ку органне тепӗр ҫынна пама хирӗҫ мар, анчах вӑл ҫывӑх тӑванӗ пулсан ҫеҫ. Ҫак шухӑша респондентсен 32% каланӑ. «Хирӗҫ мар, анчах эпӗ хам палӑртнӑ условсемпе» хурава ыйтӑма хутшӑннисен 29% панӑ. Хӑйӗн органне ют ҫынна панӑшӑн Чӑваш Енре пурӑнакансен 5% пысӑк укҫа илесшӗн. Тепӗр 7% нихӑҫан та никама та хӑйӗн пӳрине е урӑх органне памӗ. «Кун пирки нихӑҫан та шухӑшламан», — ҫӑмӑллӑн хуравланӑ ытти 27%.

Апла пулсан хальлӗхе Чӑваш Енре пурӑнакансем ҫичӗ ют пурнӑҫне ҫӑлассишӗн хӑйсен органне пама хатӗр мар.

«Ылтӑн кӗркунне поэтсемпе писательсен кӑна мар, вируссен те юратнӑ тапхарӗ», — палӑртнӑ ӗнер, авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Чӑваш Енри Сывлӑх сыхлавӗн министерствинче ирттернӗ селекторлӑ канашлура. Унта сыватмӑшсен тӗп тухтӑрӗсем ҫывхарса килекен грипп тата ОРВИ тапхӑрӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явнӑ. Ҫак амаксенсен хӳтӗленме вӗсем прививка туса хӑтӑлмаллине аса илтернӗ, кун пирки халӑха май пур таран ытларах пӗлтермеллине палӑртнӑ.

Вакцинаци — паянхи кун чи витемлӗ мел, прививка тунисен 80-90% гриппа вуҫех чирлемест. Аптӑраса ӳксен те темччен нушаланмасть. Унсӑр пуҫне прививка ҫынна 12 уйӑх таран гриппа ОРВИрен упрать. Палӑртма кӑмӑллӑ: ӗнерхи кун тӗлне республикӑри 182 пин те 372 ҫын прививка туса сезон чир-чӗрӗнчен хӳтӗленнӗ. Тепӗр самант: пӗлтӗр Чӑваш Енре пурӑнакансен 42,3% прививка тунӑ, кӑҫал ку йыша 43% ҫитерме палӑртнӑ.