Элтепер урокне министрпа ректор та тӑнланӑ

Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн студенчӗсем тата Шупашкарти 5-мӗш гимназире вӗренекенсем валли уҫӑ урок ирттернӗ.

«Россия, устремленная в будущее» (чӑв. Малалла талпӑнакан Раҫҫей) ят панӑ Элтепер урокне. Унӑн ячӗ, сӑмах май, Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин Ярославльте «Проектория» форумра ирттернипе пӗр пек пулнӑ.

Уҫӑ урокра Михаил Игнатьев Чӑваш Ен тата Раҫҫей пуласлӑхӗ пирки калаҫнӑ. Элтепер ҫӗршывра тата регионта ачасемпе ҫамрӑксем валли условисем туса панине, ҫӗршывӑн ыранхи кунӗ, пуласлӑхӗ вӗсенчен килнине палӑртнӑ.

Уҫӑ урока Чӑваш Енӗн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗ Юрий Исаев тата ЧППУ ректорӗ Владимир Иванов хутшӑннӑ.

Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).

Тӗрлӗ ҫӗрте тӗрлӗ калаҫҫӗ, кам мӗнле ҫырас тет — ҫапла ҫырать: чӳрече те, кантӑк та; вырӑсла ҫак сӑмах — окно. Хӑшӗ тӗрӗсрех-ши? Xӑшӗ мӗне пӗлтерет-ши?

Ӗлӗк-авал, кӗленче таврашӗ ҫукрах чухне, чӑвашсем хайсен пӳрчӗсене ҫутӑ кӗтӗр тесе, касса тунӑ вырӑна вӑкӑр хӑмпи карнӑ. Ӑна карӑнтӑк тенӗ. Кайран, кӗленче кирлӗ таран тупӑнсан, карӑнтӑк вырӑнне кӗленче касса лартма тытӑннӑ та ӑна кантӑк тенӗ. Кантӑк лартнӑ ҫутӑ кӗмелли вырӑна чӳрече тенӗ. Эппин, чӳрече ятарласа пӗренене е хӑмана тепӗр чухне ҫӗрпӳртри хӑпартнӑ вырӑна ҫутӑ кӗме касса туни, вырӑсла — окно. Кантӑк — чӳречене лартма касса хатӗрленӗ кӗленче.

Шупашкарти нумай хаваттерлӗ ҫуртсенче 1212 лифт 25 ҫул ытла ӗнтӗ ӗҫлет. Эппин, вӗсене улӑштарма вӑхӑт ҫитнӗ.

Хулара пӗтӗмпе 3348 лифт ӗҫлет. Вӗсенчен 2136-шӗ 25 ҫултан сахалрах ӗҫлет. Ыттисене чарса лартмалла, е Ростехнадзор тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн ҫеҫ вӗсемпе усӑ курма ирӗк парӗҫ.

Халӗ муниципалитет программи пурнӑҫланать. Унпа килӗшӳллӗн, ҫӗнӗ лифт хакӗн 25 процентне хваттер хуҫисем тӳлеҫҫӗ. 1 лифта улӑштармашкӑн сахалтан та 1 миллион тенкӗ кирлӗ.

Программа 2011 ҫултанпа ӗҫлет. Унтанпа 184 лифта улӑштарнӑ. Кӑҫал 2 лифт лартнӑ, пӗлтӗр – 4.

Шупашкарти 14-мӗш кадет шкулне тӗпрен юсасшӑн. Юсав ӗҫӗсем пыраҫҫӗ тесе ачасем авӑнӑн 1-мӗшӗнче уявсӑр тӑрса юлмӗҫ. Ыран унта савӑнӑҫлӑ линейка иртӗ. Авӑн уйӑхӗн 4-мӗшӗнче вара шкула вӑхӑтлӑха хупӗҫ.

Юсав вӑхӑтӗнче ачасем ҫывӑхри шкулсенче ӑс пухӗҫ. Шӑпӑрлансене унччен Г.С.Лебедев ячӗллӗ Чӑваш наци лицей интерначӗ вырӑнӗнче уҫӑлнӑ 4-мӗш лицей, Мускав энергетика институчӗ йышӑнма хатӗр. 4-мӗш лицейра ачасем пӗрремӗш сменӑра вӗренӗҫ. Аслӑ шкулта вара уроксем расписанипе иртӗҫ.

Кадет шкулне авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗ тӗлне юсаса пӗтермелле. Подрядчике палӑртнӑ ӗнтӗ. Строительсем канмалли виҫӗ сменӑпа, кунсенче те ӗҫлӗҫ. Шкул тӑррине, умне улӑштарӗҫ, чӳречесем лартӗҫ, туалетсемпе спорт зала ҫӗнетӗҫ.

Питтукасси патӗнчи ҫӳп-ҫап купине тӑпрапа витеҫҫӗ

Шупашкар районӗнчи Питтукасси ялӗ патӗнчи йӑлари хытӑ каяшсен вуншар ҫул тултарса пынӑ вырӑнне йӗркене кӗртме тытӑннӑ. Ӗҫе ҫак уйӑхӑн виҫҫӗмӗш вунӑкунлӑхӗн иккӗмӗш ҫурринче пуҫланӑ.

Федераци укҫипе ӗҫе пурнӑҫлакана палӑртасси малтанласа йывӑррӑн пулса пынине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтерсе тӑнӑччӗ. Ӗҫе юлашкинчен «Автодор» предприятие шанчӗҫ. Ун пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЧР Правительствин канашлӑвӗсенчен пӗринче хурласа калаҫнине сайтри хыпарсене вуласа тӑракансем астӑваҫҫех пулӗ. Апла пулсан та конкурс ҫӗнтерӳҫи, «Автодор», ӗҫе кӳлӗннӗ. Питтукасси патӗнчи тӑрӑма ӗнер хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков тӗрӗсленӗ. Вӑл унта ӗҫлекен техника шутне икӗ хут ӳстерме чӗнсе каланӑ.

Сергей Лесков журналист

Ӗнер Чӑваш халӑх сайчӗ РФ Патшалӑх Думине ҫӗнӗ саккун проектне пӑхса тухма сӗннине пӗлтернӗччӗ. Ӗҫлӗ хутра сӑмах вӗренӳ ҫулӗн пуҫламӑшне куҫарасси пирки пыратчӗ.

Саккун проектне хатӗрлекенсем муниципалитетсене вӗренӳ ҫулне юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ ҫине куҫарма ирӗк парасшӑн. Йышӑнӑва ҫанталӑка, наци уйрӑмлӑхне тата ытти сӑлтава кура тумалла-мӗн.

Халӗ кӑна ОТР каналпа Сергей Лесков тишкерӳҫӗ, журналист калаҫрӗ. Телеертӳҫӗсене вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗршывӑн Вӗренӳ тата аслӑлӑх министерстви саккун проектне хирӗҫ пулнине татӑклӑнах палӑртнӑ иккен.

Мӗнех, проекта депутатсем РФ Патшалӑх Думинче пӑхса тухӗҫ. Унччен ӑна профиль комитечӗнче сӳтсе явасси каламасӑрах паллӑ. Унтан та ытларах: халӑхпа та сӳтсе явассӑн туйӑнать.

Шупашкарти В.Кочетов ячӗллӗ кадет корпусӗнче ӑс пухакан ачасем ҫӗне вӗренӳ ҫулӗнчен тӳлевсӗрех апатланӗҫ. Анчах пурте мар, сахал тупӑшлӑ ҫемьере пурӑнакансем ҫеҫ.

Ачасене тӳлевсӗр ҫитермешкӗн республика хыснинчи укҫа-тенкӗ уйӑрӗҫ. Кадет корпусне пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнче республикӑна панӑ, ҫавна май ачасем тӳлевсӗр апатланма пӑрахнӑ. Унччен ку ҫӑмӑллӑхпа муниципалитет тивӗҫтернӗ.

Тӳлевсӗр апатлантарассишӗн 9 уйӑх кӗрешнӗ. Кайран саккун йышӑннӑ. Унпа килӗшӳллӗн, сахал тупӑшлӑ ҫемьери ачасем тӳлевсӗр ҫиме пултараҫҫӗ.

Кунсӑр пуҫне сусӑрсем, тӑлӑх ачасем, квалификациллӗ рабочисене тата служащисене хатӗрлемелли программӑпа вӗренекен шӑпӑрлансем тӳлевсӗр апатланаяҫҫӗ.

Етӗрне районӗнчи Хучаш ялӗнче пурӑнакан 39 ҫулти хӗрарӑм виҫӗ ачине алимент тӳлемест. 7 ҫулта парӑм 1 миллион тенкӗ пухӑннӑ.

Виҫӗ ачана хӗрарӑмӑн унчченхи упӑшкин ашшӗ-амӑшӗ опекӑна илнӗ. Амӑшӗ вара тӗпренчӗкӗсене килсе курмасть, вӗсемпе калаҫмасть. Приставсем пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл пурӑнмалли вырӑна тӑтӑшах улӑштарать, ниҫта та ӗҫлемест.

Нумаях пулмасть приставсем ӑна тупнӑ. Хӗрарӑм яла хӑнана килнӗ. Суд приставӗсем ӑна пӗлӗшӗ патӗнче шыраса тупнӑ. Парӑмҫа административлӑ майпа явап тыттарнӑ. Путсӗр амӑшӗ ӗҫе вырнаҫмасан, алимент тӳлемесен ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарӗҫ.

И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧПУ студенчӗсемпе вӗрентекенӗсем аслӑ шкултах шӑл сиплеме пултараҫҫӗ. Нумаях пулмасть унта стоматолог пӳлӗмӗ уҫӑлнӑ. Унта хальхи йышши хатӗр-хӗтӗр вырнаҫтарнӑ. Стоматолог сипленине радиовизиограф сӑнаса тӑрӗ.

Стоматолог пӳлӗмӗнче терапевт та ӗҫлӗ. Кирлӗ пулсан ортопедпа ортодонт та килӗҫ.

Студентсен тухтӑр патне кайма, черете ҫырӑнма вӑхӑт та ҫук. Малашне вӗсем аслӑ шкултан тухмасӑрах специалист патне лекейӗҫ. Сӑмах май, Чӑваш Енри нихӑш аслӑ шкулта та хальлӗхе стаматолог пӳлӗмӗ ҫук.

Тахҫан вӗренӳ учрежденийӗсенче тухтӑр пӳлӗме пулнӑ. Кунашкал йӗрке вӗренӳ тытӑмне ҫӗнӗрен таврӑнма пуҫланӑ. ЧППУра стоматолог пӳлӗмне уҫма сахал мар укҫа тӑкакланнӑ. Ҫапах университет инвестицисем тӑкака саплаштарасса шанаҫҫӗ.

Питӗрти Шупашкар такӑрлӑкӗнче вырнаҫнӑ «Придворно-конюшенный госпиталь» (чӑв. Дворпа лаша витиллӗ госпиталь) культура эткерлӗхӗн объекчӗсен реестрне кӗнӗ.

Госпитале Роман Кузьмин архитектор проекчӗпе Пӗчӗк Лаша витин урамӗпе Грибоедов каналӗн ҫыран ҫумӗпе 1846–1857 ҫулсенче хӑпартнӑ.

Ҫак госпитальте Император картишӗн министерствин учрежденийӗсенче ӗҫлекенсем сипленме пултарнӑ. 1917 ҫул хыҫҫӑн ҫак ҫуртра пульница уҫӑлнӑ. Халӗ вара кунта медицина центрӗ вырнаҫнӑ.