Любовь Федорова «Ирхи тӗпелте»

Мӗнле пурӑнать-ха сӑвӑҫӑ паянхи ҫӑмӑл мар саманара? Уҫӑ эфирта тухакан «Ирхи тӗпел» передачӑра чӑваш сӑвӑҫи, Раҫҫей Федерацийӗн ҫыравҫисен перлӗхӗн пайташӗ, Раҫҫей Федерацийӗн вӗрентӳ ӗҫӗн хисеплӗ ӗҫченӗ Федорова Любовь Михайловна пулчӗ. Вӑл передачӑна ертсе пыракан Марина Карягинӑпа поэзи шӑпипе ун пуласлӑхӗ ҫинчен пуплерӗ. Шупашкарти 1-мӗш гимназире чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗ пулса вӑй хураканскер, чӑваш чӗлхи малашлӑхӗ ҫинчен те калаҫрӗ. Паллах, ӗҫе темле юратсан та йывӑрлӑхсемсӗр пулмасть. Ҫапах та Любовь Михайловна тӑван чӑваш чӗлхи нихӑҫан та пӗтмессе шанса калаҫрӗ.

Сӑмах май, Любовь Михайловна пушӑн 20-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Эпир ӑна ҫуралнӑ кун ячӗпе саламлатпӑр. Ырлӑх, сывлӑх, иксӗлми, телей, ҫитӗнӳсем сунатпӑр.

Алексей Мересьев

Йӗпреҫ районӗнчи вулавӑша Шупашкарти шкул ачисем Алексей Маресьев Совет Союзӗн Геройӗ пирки пӗлессишӗн пырса ҫитнӗ. Нарспи Васильева таврапӗлӳҫӗ Н.В. Смирнов сержант ячӗллӗ Шупашкарти 33-мӗш шкулта 5-мӗш «а» тата 5-мӗш «б» классенче вӗренекенсене А. Маресьев ҫуралнӑранпа кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 100 ҫул ҫитнине аса илтернӗ май унӑн патӑрлӑхӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑрҫӑ вӑхӑтӗнчи кунсенчен пӗринче унӑн самолетсене персе антарсан малтан вӑл аманнӑ урипе пӗтӗм вӑя пухса, кайран хырӑмпа шуса 18 талӑк хушши фронт лини енне талпӑннӑ. Ҫав вӑхӑтра йывӑҫ хуппипе, ҫырлапа тӑранкаланӑ. Вӑрманта выртакан вырӑс салтакне Новгород облаҫӗнчи Валдай районӗнчи Плав ялӗнчи ашшӗпе ывӑлӗ вӑрманта халсӑрланса выртнине асӑрханӑ-ха, анчах вӑл сӑмах чӗнменрен нимӗҫ пуль тесе пӑрӑнса утнӑ. Кайран ӑна ҫав ялти икӗ арҫын ача, Сережӑпа Саша, асӑрханӑ. Сашӑн ашшӗ вырӑс летчикне яла илсе кайнӑ. Темиҫе эрне пӑхнӑ ӑна ял ҫыннисем. Тухтӑр пулманнипе кайран госпитале ӑсатнӑ.

Сӑмах май каласан, Нарспи Корниловна хӑй те кӑсӑклӑ ҫын. Вӑл таврапӗлӳҫӗ кӑна мар, педагогика ӗҫӗн ветеранӗ, тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, халӑха вӗрентес ӗҫ отличникӗ, Йӗпреҫ поселокӗн хисеплӗ ҫынни.

Малалла...

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Октябрьскинчи (Ӗсмелти) ача-пӑчан ӳнер шкулӗнче Элли Юрьев ячӗпе астӑвӑм каҫӗ ирттернине эпир пӗлтернӗччӗ.

Пурӑннӑ пулсан паллӑ художник ӗнер сакӑрвунӑ ҫул тултармаллаччӗ. Аса илтеретпӗр, Элли Юрьев — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ тата халӑх художникӗ, академик, К. Иванов ячӗллӗ Патшалӑх премийӗн лауреачӗ, Пӗтӗм Раҫҫейри геральдика обществин член-корреспонденчӗ. Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗре ҫуралнӑ.

Элли Юрьева асӑнса Патӑрьелти тӗп вулавӑшра «Выдающиеся люди Чувашии: Элли Юрьев» (чӑв. Чӑваш Енӗн паллӑ ҫыннисем: Элли Юрьев) кӗнеке куравӗ хатӗрленӗ. Унти материалсем тӑрӑх художник Чӑваш Енӗн Патшалӑх гербӗн тата Патшалӑх ялавӗн, Шупашкар хула гербӗн тата ялавӗн авторӗ пулнине те пӗлме пулать.

Паян, пуш уйахӗн 25-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх пукане театрӗн актриси Надежда Алфёрова юбилейне паллӑ тунӑ. Ӑна вӑл ытти пултарулӑх ҫынни пекех сцена ҫинче уявланӑ.

Надежда Алферова ирхи тата каҫхи спектакльсенче вылять. Паян актрисӑна саламламашкӑн зал тулли хӑна пухӑннӑ. Надежда Алферова ачалӑхне кулиса хыҫӗнче ирттернӗ, амӑшӗн ҫулӗпе кайнӑ. Сцена ҫинче вӑл 45 ҫула яхӑн ӗҫлет. Унтанпа 100 ытла роле калӑпланӑ вӑл.

Надежда Алферова актриса кӑна мар, режиссер та. Уншӑн пукане театрӗ — асамлӑх. Вӗсем пуканене чӗртеҫҫӗ-ҫке-ха.

Татьяна Акимова биатлонистка

Биатлона юратакансем чӑваш биатлон шкулӗн воспитанникӗн Татьяна Акимован спортри юлашки вӑхӑтри утӑмне сӑнасах тӑраҫҫӗ пулӗ. Тӗнче чемпионатӗнче пирӗн хӗрарӑмсем те, арҫынсем те савӑнтараймарӗҫ пулин те шанчӑк паракан спортсменсем пуррине шанма пулать. Ҫавсенчен пӗри — маларах асӑннӑ Татьяна Акимова.

25-ри Чӑваш Енри спортсменкӑна Пӗтӗм тӗнчери биатлонистсен союзӗ сезонти чи лайӑх ҫӗнӗ ҫын тесе хакланӑ. Кун пирки Раҫҫейӗн биатлонисчӗсен пӗрлешӗвӗ хыпарланине тӗпе хурса республикӑн Спорт министерстви пӗлтерет.

Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командин йышне Татьяна Акимова кӑҫалхи сезонта лекрӗ. Тӗнче кубокӗн шайӗнче вӑл 12 хутчен тупӑшрӗ тата тӗнче чемпионатӗнче — виҫӗ хут. Ханты-Мансийскра иртнӗ Тӗнче кубокӗнче спринтра Татьяна Раҫҫей биатлонистскисенчен чи лайӑххи пулнине, финиша 12-мӗш ҫитнине, эпир пӗлтернӗччӗ.

Сылтӑмри — Москакассинчи культура ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Галина Голубева

Нумаях пулмасть Муркаш районӗнчи Москакасси культура ҫуртӗнче ялти культура вучахне виҫӗ теҫетке ҫул ертсе пыракан Галина Голубевӑна халалланӑ пултарулӑх каҫӗ иртнӗ. Уява Г. Голубева «Шӑпчӑксем юрлатчӗҫ юрӑ» юрӑпа пуҫланӑ.

1983 ҫулта Москакасси ял тӑрӑхне куҫса килнӗ ҫамрӑк хӗрарӑм, юрра-ташша пит юратаканскер, культура ҫуртне «Шуҫӑм» юрӑпа ташӑ ушкӑнне ҫул тытать. Тепӗр виҫӗ ҫултан ӑна вырӑнти культура вучахне ертсе пыма шанаҫҫӗ. Тепӗр тӑватӑ ҫултан вӑл Ҫӗрпӳри культура училищине вӗренме кӗрет, каярах аслӑ пӗлӳ те илет.

Ҫав вӑхӑтра «Шуҫӑм» ушкӑн вӑй илсех пынӑ, халӑх ятне те тивӗҫет.

Галина Георгиевна общество ӗҫне те пурнӑҫлать: 20 ҫула яхӑн Москакасси ял тӑрӑхӗнчи хӗрарӑмсен канашӗн ертӳҫи пулса тӑрӑшать. Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ ята та тивӗҫнӗ.

Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗ Василий Павлов 65 ҫулхи юбилейне паллӑ тунине маларах пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, вӑл театрта ӗҫлеме пуҫланӑранпа кӑҫал 45 ҫул ҫитнӗ.

Василий Павлова саламлама театрти черетлӗ спектакль умӗн пуҫтарӑннӑ унӑн ӗҫтешӗсем Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ, Чӑваш Енӗн халӑх артистне тем тӗрлӗ ырӑ сӑмахпа хакланӑччӗ.

Халӗ тата Василий Павлова унӑн ентешӗсем: Вӑрмар районӗнчи Кӗтеснерте тата район центрӗнче — саламланӑ. Тӑван ялӗнчи культура ӗҫченӗсем «Сцена ӑсти 65 ҫулта» ятпа элеткронлӑ хӑтлав хатӗрленӗ. «Чӑваш театрӗн ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ» кӗнеке куравӗ те йӗркеленӗ вӗсем. Вырӑнти юрӑ-ташӑ ӑстисем пултаруллӑ артиста юрласа та кӑтартнӑ. Артист та тӑван тӑрӑхне пушӑ алӑпа ҫитмен, ял ҫыннисене «Ҫерем ҫинчи ҫиҫӗм» спектакль (Василий Павлов унта тӗп сӑнара калӑплать) кӑтартнӑ.

Валерий Яковлев, Лариса Игнатьева, Михаил Игнатьев, Наталья Сергеева

Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев ӗнер мӑшӑрӗпе, Лариса Юрьевнӑпа, театра кайнӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн ертӳҫин Администрацийӗн пресс-служби влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче «Актуаллӑ» баннерта пӗлтернӗ.

«Каҫхи спектакль курма шухӑш тытнӑ Михаилпа Лариса Игнатьевсене театрӑн директорӗ Вадим Ефимов тата ӳнер ертӳҫи, СССР халӑх артисчӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин Патшалӑх премийӗсен лауреачӗ Валерий Яковлев кӗтсе илчӗҫ», — тесе ҫырнӑ хыпарта.

Сӑнӳкерчӗк ҫинче, сӑмах май, театрӑн артистки, юлашки вӑхӑтра хӑйне режиссер евӗр туптакан Наталья Сергеева та пур.

Элтеперпе мӑшӑрӗ Арсений Тарасов журналист тата ҫыравҫӑ хайлавӗ тӑрӑх лартнӑ «Мунча кунӗ» спектакль пӑхнӑ. Спектакле композитор пулса Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин Патшалӑх премийӗсен лауреачӗ Николай Казаков илемлетнӗ.

Культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Яковлев

Чӑваш Енӗн культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлама Константин Яковлева шаннӑ хыҫҫӑн вӑл вӗренӳри философи докторех-ши текен шӑв-шав хӑш-пӗр массӑллӑ информаци хатӗрӗнче тухса кайрӗ.

Культура министрӗн лавне туртма кандидат е доктор пулни кирлӗ мар-ха. Ара, пултарсан ӗҫлетӗр-иҫ. Константин Яковлев хӑй пирки таҫта вӗренӳри философи докторӗ тесе кӑтартнӑ курӑнать те, сӑнавҫӑсем вара ку фактпа кӑсӑкланса кайнӑ.

Чӑваш Енӗн культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлаканӑн диссертацийӗпе тата ӑсчах степенӗпе ҫыхӑннӑ темӑпа халӗ тата тепӗр ҫӗнӗ хыпар пур. Ҫӗршывӑн Вӗренӳ тата наука министерстви Чӑваш Енри ҫак тӳре-шаран кандидат степеньне йышӑнма май ҫуккине официаллӑ майпа ҫирӗплетнӗ. Ведомство «Наука тата патшалӑхӑн наукӑпа техника политики» федераци саккунӗнчи йӗркене тӗпе хурса ӑнлантарнӑ тӑрӑх, вӗренӳри философи докторӗ пулмасть.

Константин Яковлевӑн пӗлӗвӗпе «Парнас» регионти организацин пайташӗ Дмитрий Семенов кӑсӑкланнӑ.

Федераци ведомстви 2002 ҫулта пирӗн ҫӗршыв правительствипе Украинӑн Министрсен Кабинечӗ ӑслӑлӑх тата ӑслӑлӑхпа педагогика кадрӗсене аттестацилесси енӗпе килӗштерсе ӗҫлесси пирки алӑ пусса ҫирӗплетнине пӗлтернӗ.

Малалла...

Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ Василий Павлов

Спектакль курма юратакансене, унтан та ытларах — театр ӳнерне кӑштах та пулин тӗшмӗртекенсене юрама пур чухне те йывӑр. Ӑна-кӑна чухлаканнисем ҫӑвар карса пӑхса ларнипех ҫырлахмаҫҫӗ, вӗсен хӑйсен шухӑшлавӗ-тавракурӑмӗ. Спектакльте калас тени тарӑн пулсан, кӗвви-ҫемми, юрри-ташши пьеса авторӗ калас тенипе ҫураҫуллӑн курӑнсан, выляканӗсем сӑнара ӗнентерӳллӗ калӑпласан пӗрре курнине те татах та татах каяс килет. Анчах пӗр анчах та пур театр ӳнерӗнче: спектакле ҫынсем артистшӑн ҫӳрени. Шӑпах ун пеккисен шутне кӗртӗттӗм те Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче 1971 ҫултанпа вӑй хуракан Василий Павлова. Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ театрти хӑйӗн кун-ҫулне 1967-мӗш ҫулта пукане театрӗнче пуҫланӑ.

45 ҫул театрта ӗҫленӗ вӑхӑтра вӑл чӑваш, вырӑс, ют ҫӗршыв классикӗсен хайлавӗсем тӑрӑх лартнӑ спектакльсенче 100 ытла сӑнара калӑпланӑ.

Пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Ҫамрӑксен театрӗнче Василий Павловӑн 65 ҫулхи ячӗпе уяв каҫӗ ирттерӗҫ. Вӑрмар районӗнчи Кӗтеснерте ҫуралнӑ, халӑх юратнӑ артист ҫав каҫ куракансем патне «Пирӗн атте авланать» спектакльти Николай Странный ролӗпе ҫитӗ.

Малалла...