ЧР шалти ӗҫсен министрӗн ҫумӗ Ольга Кузнецова

Пуш уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствинчи яваплӑ пуканран пӗрне хӗрарӑма шаннӑ. Вӑл пӗр-пӗр пай е управлени пуҫлӑхӗ те мар — министрӗн ҫумӗ.

Ҫак яваплӑ та хисеплӗ ӗҫе Ольга Кузнецова ятлӑ ҫынна шаннӑ. Хӗрарӑм унччен министрӑн ҫумӗн должноҫӗнче вӑхӑтлӑх шутланнӑ. Нумаях мар — кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн ҫурринчен тытӑнса. Харӑсах Ольга Викторовна ЧР ШӖМӗн Следстви управленийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ.

52 ҫулти Кузнецова юстици полковникӗ шутланать. 1995 ҫулта вӑл Самарти патшалӑх университетне вӗренсе пӗтернӗ. Шалти ӗҫсен тытӑмӗнче 1988 ҫултах ӗҫлеме тытӑннӑ. Чӑваш Ене кӑҫалхи нарӑсра куҫса киличчен 2007 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчен тытӑнса Самар хулинчи шалти ӗҫсен управленийӗнче следстви пайне ертсе пынӑ.

Михаил Игнатьев Куславкка районӗнче

Канмалли кун пулнине пӑхмасӑрах ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев виҫӗ района ҫитнӗ. Вӑл Куславкка, Вӑрмар тата Тӑвай районӗсенчи депутатсен пухӑвӗсен ларӑвӗсене хутшӑнса тӗрлӗ шайри «халӑх тарҫисемпе» тата ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсемпе тата, ЧР Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, «сумлӑ, хисеплӗ ҫынсемпе» тӗлпулнӑ.

Унччен Элтепер ҫитнӗ ытти районти евӗрех Элтеперпе пӗрле министрсем те ҫула тухнӑ. Хальхинче экономика министрӗ Владимир Аврелькин, культура минситрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова, спорт министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Алексей Яковлев, Ҫурт-йӗрӗн патшалӑх инспекцийӗн ертӳҫи Сергей Димитриев пулнӑ.

Экономика тӑрӑмӗ пирки калаҫнӑ май ҫӗршыв экономика тӗлӗшӗнчен ансат мар лару-тӑрура пулнӑ май республикӑн пӗтӗмӗшле хыснине те ҫӗнӗрен шутлама тивет, ҫавна май муниципалитетсемпе ял тӑрӑхӗсенне те тепӗр хутчен пӑхса тухма тивнине палӑртса хӑварнӑ.

Сӑнсем (41)

Лев Степанович Лобов Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш шкулӗнче пуҫламӑш класс ачисене пӗлỹ панӑ. Мӑшӑрӗ Антонина Егоровна ҫав шкултах ҫамрӑк ӑрӑва историпе географи предмечӗсене вӗрентнӗ. Вӗсем тӑватӑ ача ҫуратса пурнӑҫ ҫулӗ ҫине кӑларнӑ. Виҫҫӗшӗ вӑтам шкул пӗтернӗ хыҫҫӑн аслӑ пӗлỹ илсе дипломлӑ специалистсем пулса тӑнӑ.

Манӑн паянхи сӑмахӑм Лобовсен иккӗмӗш ачи, Лев ывӑлӗ ҫинчен. Вӑл 1955 ҫулхи пушӑн 30-мӗшӗнче Штанашра ҫуралнӑ. Шкулта тӑрӑшса вӗреннӗ, дневникӗнче «4» тата «5» паллӑсем кӑна пулнӑ. Халӑх ӗҫне хастар хутшӑннипе палӑрса тӑнӑ. Спорт ӑмӑртӑвӗсенче лайӑх кӑтартусем тунӑ. 1971 ҫулта Лев Чӑваш патшалӑх университетӗнчи медицина факультетне вӗренме кӗнӗ. Аслӑ пӗлỹ илсе дипломлӑ специалист пулса тӑма ҫӑмӑлах мар-мӗн ял каччине. Тӑрӑшнӑ, ỹркенмен — кирек епле ӗҫе те вӑхӑтра, пахалӑхлӑ пурнӑҫланӑ. Наука енне те туртӑнма пуҫланӑ. Университетӑн юлашки курсӗнче вӗреннӗ вӑхӑтрах темиҫе ӑслӑлӑх ӗҫӗ хатӗрленӗ. Кайрантарах Лев Лобов ҫав материалсемпе усӑ курса тата ҫӗнӗ тӗпчевсем ирттерсе диссертаци хỹтӗленӗ, медицина ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ пулса тӑнӑ.

Малалла...

Ягуновсем хӑнасемпе

Муркаш районӗнчи Кӑпас ялӗнче пурӑнакан Зинаида Егоровнӑпа Василий Федотович Ягуновсем нумаях пулмасть 50 ҫул пӗрле пурӑннине уявланӑ. Маттур ҫемье ку. Ҫыннӑн хӑйӗн ӗмӗрӗнче пӗр йывӑҫ та пулин лартмалла теҫҫӗ. Ягуновсем ҫакна 100 хут тунӑ пулӗ. Халӗ Юнкӑналла тӑсӑлӑкан ҫул хӗрринчи йывӑҫ-тӗм иртен-ҫӳрен куҫне савӑнтарть.

Юбилярсене Муркаш район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев, ытти тӳре-шара саламланӑ. Мӑшӑр каллех ЗАГСра хут ҫине алӑ пуснӑ. Хальхинче — юбилярсен альбомне.

Зинаида Егоровна ҫамрӑк чухне ҫерем уҫнӑ ҫӗрте 2 ҫул тӑрӑшнӑ. Унтан киле таврӑнсан шкула тирпейлӳҫӗне вырнаҫнӑ. Унӑн юлташ хӗр те шкулта ӗҫленӗ. Пӗррехинче юлташӗ патне пиччӗшӗ килнӗ. Вӑл — Зинаида Егоровнӑн шӑпи, Василий Федотович пулнӑ.

Мӑшӑр вӑхӑт пур чухне ҫырма-ҫатрана, ҫул хӗррисене йывӑҫ-тӗм лартнӑ, вӗсене хӑйсемех пӑхса тӑнӑ. Акӑ ҫуркунне ҫитрӗ. Юр ирӗлсе пӗтсен, тавралӑх чӗрӗлме тытӑнсан Ягуновсем каллех хӑйсен юратнӑ ӗҫӗпе аппаланма тытӑнӗҫ. Кӑпас тӑрӑхӗнче ҫӗнӗ хунавсем ешӗрме пуҫлӗҫ.

Сергей Грачев музейӗнчи хатӗр-хӗтӗр

Вӑрмар районӗнче пурӑнакан Сергей Грачев ӗлӗкхи япаласене ҫырмана тухса ывӑтмасть. Пачах тепӗр май — вӑл вӗсене пуҫтарать.

Унӑн халӗ — чӑн-чӑн коллекци. Унта — 19-мӗш ӗмӗрти укҫасем, йывӑҫ савӑт-сапа, шӑнкӑравсем, уҫӑсем… Унӑн ялти ҫурче музей пулса тӑнӑ.

Тӗлӗнмелле ҫын вӑл Сергей Грачев. Ҫӑрана уҫман уҫҫа тепри пулсан тахҫанах тухса перӗччӗ. Сергей Грачев вара ӗлӗкхи кашни япалана хаклать.

Сергей Грачева ашшӗ-амӑшӗ мӗн пӗчӗкрен ӗлӗкхи япалана хаклама вӗрентнӗ. «Иртнисӗр малашлӑх ҫук», — тенӗ ӑна. Ҫавӑнпа Сергей кивӗ япаласемпе кӑсӑкланать-мӗн.

Чылай экспонат — асанне арчинчен. Тӗслӗхрен, ҫӑпата, ҫӑм арламалли хатӗр, пир тӗртмелли станок… Ҫак япаласем Сергей Грачева ашшӗнчен лекнӗ. Ӑна вара — хӑйӗн ашшӗ-амӑшӗнчен, йӑхри ытти ҫынсенчен. Ав тимӗр укҫасем 1811, 1816 ҫулхисем. Вӗсене сутса яма та сӗннӗ ӑна. «Анчах астӑвӑма епле сутӑн?» — тет Сергей. Темӗнле укҫа сӗнсен те — хакӗ ҫук. Ашшӗ, йӑхри ытти ҫынсем ӑна сутман тӑк вӑл та ҫакна тума хӑймӗ-мӗн.

Сергей Грачевӑн тӑванӗсемпе юлташӗсем мини-музея хаваспах килсе кураҫҫӗ. Унта килес умӗн вӗсем килӗсенчи шкапсене ухтараҫҫӗ: тен, музей валли пӗр-пӗр япала тупӑнӗ?

Малалла...

Леонид Родионов

Пуш уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш АССР халӑх артисчӗ, РСФСР искусство тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, К. Станиславский ячӗллӗ РСФСР Патшалӑх премийӗн лауреачӗ Леонид Родионов ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ. Кун пирки паян Чӑваш Енӗн Культура министерстви пӗлтерет.

Леонид Никонорович Куйбышев облаҫӗнчи (хальхи Самар облаҫӗ) Сергиев районӗнчи Кив Якаль ялӗнче ҫуралнӑ. 1936 ҫулта вӑл Чӑваш патшалӑх театр училищине вӗренсе пӗтернӗ, тепӗр тӑватӑ ҫултан — А.В. Луначарский ячӗллӗ Театр искусствин патшалӑх инситутне.

«Театрта ӗҫленӗ вӑхӑтра хӑйне пысӑк квалификациллӗ режисер, пултаруллӑ йӗркелӳҫӗ, педагог пек кӑтартнӑ», — тесе ҫырать Культура министерстви Родионов пирки.

Профессилле чӑваш режиссерӗсенчен пӗри пулнӑскер классика хайлавӗсене чӑваш театрӗнче вӑл, чӑн та, самай лартнӑ. Сӑмахран, В. Шекспирӑн «Отеллине», Н. Гоголӗн «Ревизорне», А. Островскин «Айӑпсӑр айӑплисене», «Вӑрманне», М. Горькин «Мещансемне», «Старикне», Л. Толстойӑн «Тӗттӗмлӗх тытӑмӗнчене» тата ыттине куракан патне ҫитернӗ.

Хӑй те Родионов пьесӑсем ҫырнӑ. 10 пьесӑран чи малтанхине, «Колхоз хӗрӗсем» ятлине, Алексей Афанасьевпа шӑрҫаланӑ.

Малалла...

«Ирӗклӗ сӑмах» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче чӑвашсем Митта Ваҫлейӗн ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ.

Мероприятин пӗр пайӗ Митта Ваҫлейӗн тӑван тӑрӑхӗнче, Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫ ялӗнче, иртнӗ. Унта ҫӑвана ҫитсе ҫыравҫӑн вилтӑпри ҫине чечексем хунӑ. Кун хыҫҫӑн ялти шкулта сӑвӑ вулавӗ иртнӗ.

Мероприятие поэтӑн тӑванӗсемсӗр пуҫне Митта фончӗн ертӳҫи Илле Иванов тата ыттисем килнӗ. Сӑвӑсене чӑвашла кӑна мар, турккӑла та (Али Акбаш куҫарӑвӗ) вуланӑ.

Ҫав кунах «Ирӗклӗх» общество Шупашкарта Митта Ваҫлейӗн асӑну хӑми патне чечексем хунӑ.

Аса илтермешкӗн: Митта Ваҫлейӗ 1908 ҫулта ҫуралнӑ. Пӗрремӗш сӑввине 16 ҫулта пичетленӗ. 1937 ҫулта ӑна националист тесе айӑпланӑ, 1954 ҫулта ҫеҫ ирӗке кӑларнӑ. Тепӗр 3 ҫултан Митта Ваҫлейӗ вилнӗ. 1993 ҫултанпа Илле Иванов пуҫарӑвӗпе Митта Ваҫлейӗ ячӗллӗ преми пама тытӑннӑ.

Михаил Игнатьев Элтепер

Эрнекун Чӑваш Енӗн Правительство ҫуртӗнче правӑна сыхлас ыйтӑва сӳтсе явнӑ. Республикӑн шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Семенов крминогенлӑ лару-тӑру пирӗн тӑрӑхра Раҫҫейринчен ҫирӗпрех тесе палӑртнӑ. Унтан та ытларах — преступленисен шучӗ чакса пырать-мӗн. Преступлени кам тунине уҫса парасси те ӳсет имӗш. Халӗ ку кӑтарту 70 процента ҫитнӗ пулать.

Тӗлпулӑва ертсе пынӑ Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев коррупци пирки уйрӑммӑн чарӑнса тӑнӑ-мӗн. Йӗркене ҫакӑн пек пӑсакансенчен ҫак енпе пӗлтӗр 500-е яхӑн ҫын ҫакланнӑ. «Пуҫиле майпа явап тыттарни — пӗр япала, хыснана е урӑх ҫынсене шар кӑтартнине шырасси илесси — тепӗр япала», — тесе шухӑшлать иккен Михаил Игнатьев Элтепер. Унтан вӑл Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ Моисеев ятне, Ҫӗмӗрле, Канаш хула ертӳҫисем пулнӑ ҫынсем тунӑ преступленисене аса илнӗ. «Мана эпӗ вӗсемпе пӗр каварлӑ пулнӑ тесе ҫырма юратаҫҫӗ, анчах ку пачах та апла мар», — тенӗ Элтепер.

Сергей Легостаев

Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗ черетсӗр сессийӗ иртесси, унта депутатсен республикӑн ҫӗнӗ прокурорӗн кадидатурине пӑхса тухмалли пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Палӑртнӑ кун сесси иртнӗ, унта прокурор кандидатурине тишкернӗ, халӑх тарҫисем кандидата ырланине палӑртнӑ.

Аса илтеретпӗр, ку должноҫе ҫӗршывӑн Тӗп прокуратури Кисан облаҫӗн прокурорне, 51 ҫулти Сергей Легостаева, сӗннӗ. Сергей Легостаев 1963 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Орлов облаҫӗнчи Колпнянск районӗнче ҫуралнӑ. 1989 ҫулта пиллӗк паллӑсемпе Харьковри юридици облаҫне вӗренсе пӗтернӗ. Тепӗр ҫулхине Орел хулинче прокуратурӑра ӗҫлеме пуҫланӑ. Тепӗр икӗ ҫултан Орлов облаҫӗнче прокуратурӑра аслӑ следовательте тӑрӑшма тытӑннӑ. Ҫав должноҫрен вӑл регион прокурорӗн ҫумӗ таран ҫитнӗ. 2007 ҫулхи юпа уйӑхӗнче ӑна Рязань облаҫӗн прокурорне лартнӑ.

Виталий Родионов профессор

Паллӑ чӑваш литераторӗ Виталий Родионов профессор «Хыпар» хаҫат редакторне, Валерий Туркай поэта хирӗҫлесе каланӑ тесе пӗлтерет «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат. Валерий Туркай «Хыпарта» 1990 ҫулсенчи наци юхӑмӗн ертӳҫи пулнӑ Атнер Хусанкай пирки памфлет пичетленӗ-мӗн. Унччен маларах, иртнӗ ҫулхи раштавра, Атнер Хусанкай «Время Чувашии» онлайн-кӑларӑма интервью панӑ. Унта Атнер Петрович Раҫҫейри политика тытӑмӗ хӑйне кӑмӑла кайманнине палӑртнӑ май «ирӗксӗрлӗх лару-тӑрӑвӗ тивӗҫтермест» тесе каланӑ-мӗн. Ҫавӑн пекех Атнер Хусанкай чӑваш литературипе ӳнерӗн хальхи вӑхӑтри тӑрӑмне ырласа калаҫман. Ун шучӗпе ҫавсем иккӗмӗш вырӑна тӑрса юлнӑн хӑш чух туйӑнаҫҫӗ иккен.

Валерий Туркай редактор тата поэт Хусанкай шухӑшлавӗпе килӗшменнине палӑртса унтан тӑрӑхласа статья кӑларнӑ пулать. А. Хусанкай «паян суйлав ҫук» тени Туркая уйрӑмах килӗшмен имӗш.

Унчченхи президент суйлавӗнче Туркай Путинӑн шаннӑ ҫынни пулнине те аса илнӗ «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат. Туркай шучӗпе чӑваш нацийӗ те, чӑваш культури те хальхи Раҫҫейре лайӑх туяҫҫӗ.

Родионов профессор Туркай статйине хуравланине «Ирӗклӗ сӑмах» чӑвашла пичетленӗ.

Малалла...