Колумб карапӗсем ҫывхарса килнине (1492) Кариб утравӗсем ҫинче пурӑнакансем курман. Тӗн пуҫӗ (шаман) кӑна тинӗс темле вӗттӗн-вӗттӗн хумханса чӗтреме пуҫланине асӑрханӑ. «Ку мӗне пӗлтерет-ши?» – тесе вӑл пуҫне ҫӗмӗрнӗ. Кашни кун вӑл ҫыран хӗрне тухнӑ та инҫете сӑнанӑ. Тинкерсен-тинкерсен вӑл аран-аран шывпа пӗлӗт хушшинче карапсене уйӑрса илнӗ. Хӑй мӗн курнине ыттисене каласа панӑ. Ыттисен те куҫӗсем уҫӑлнӑ – индеецсем карапсене кура пуҫланӑ.
Тӗнчери пулӑмсене, япаласене тытса илес, ӑсласа илес тӗлӗшпе паянхи чӑваш ӑс-тӑнӗ Колумб вӑхӑтӗнчи индеецсене аса илтерет. Леонардо да Винчи калашле: «Пӑхатпӑр, анчах курмастпӑр. Итлетпӗр, анчах илтместпӗр…».
2010 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлхӗсен институтӗнче чӑваш тӗнчишӗн, чӑваш шӑпишӗн пӗлтерӗшлӗрен те пӗлтерӗшлӗ пулӑм пулса иртрӗ. Ӗмӗр тӑршшӗпе «Иван Яковлевич Яковлев патне малалла!» тесе ирттернӗ Г.Н. Волков ку ҫул йӑнӑш пулни пирки пӗлтерчӗ. Кӗҫтенттин Иванова халалласа ӳкернӗ ӗҫсем умӗнче вӑл чунне уҫрӗ. «Чӑваш халӑхӗ умӗнче эп айӑплӑ… Каҫару ыйтатӑп… Иван Яковлевич Яковлев иккен коварный русификатор», – терӗ вӑл.
Вӑт ку ҫамрӑксем чӑннипех те маттур. Сӑмахӑм Патшалӑхӑн пӗрлехи экзаменӗнче чи нумай балл пухнӑ яш-хӗр пирки пырать-ха.
ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, физика предмечӗпе кӑтартусем паллӑ. Экзаменра Чӑваш Енри виҫӗ ҫамрӑк чи нумай балл – 100 – пухнӑ. Вӗсенчен иккӗшӗ – Шупашкарти 3-мӗш лицейран, тепри тӗп хулари 45-мӗш шкултан вӗренсе тухнӑ.
Пӗтӗмпе ку экзамена 590 яш-хӗр тытнӑ. Вӗсенчен виҫҫӗшӗ ҫеҫ 100 балл пухнине чӑнах та уйрӑммӑн палӑртмалла. Сӑмах май, пӗлтӗр ку предметпа Патшалӑхӑн пӗрлехи экзаменӗнче никам та ҫавӑн чухлӗ балл пухайман.
Паян Шупашкарти «Садовый» микрорайонта «Йӑрӑ ача» (вырӑсла Непоседы) ача пахчи уҫӑлнӑ. Ача пахчин официаллӑ ятне вырӑслах ҫырнӑ пулӗ те, анчах паян уҫнӑ вӑхӑтра пурне те курӑнмалла хитре те пысӑк саспаллисемпе «Йӑрӑ ача» тени тӳрех куҫ тӑрӑнать.
203-мӗш номерлӗ ҫав учреждение уҫма Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хӑй хутшӑннӑ. Унсӑр пуҫне республикӑн вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев, Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков пырса ҫитнӗ.
Аса илтерер, Шупашкарта кӑҫал тӑватӑ ача пахчи тума пуҫланӑ. Вӗсем «Радужнӑй», «Ҫӗнӗ хула» микрорайонсенче, Алькеш поселокӗнче пулӗҫ. Республика кунӗ тӗлне «Ҫӗнӗ хулари» 160 вырӑнлӑ ача пахчине те уҫма палӑртнӑ. Паян ӗҫлеме пуҫлани — 240 вырӑнлӑх.
Чӑваш Енри чи лайӑх вӗретекенсене преми парасшӑн. Ку конкурса РФ Президенчӗ Владимир Путин хушӑвӗпе килӗшӳлӗн ирттереҫҫӗ.
Ҫак премие камсем илме пултараҫҫӗ-ха? Вӗсен хӑйсем шухӑшласа кӑларнӑ методика пулмалла, ачасен урок тулашӗнче те ҫитӗнӳсем тумалла. Документсене тӑратнӑ чухне ытти критерие те пӑхаҫҫӗ.
Заявкӑсене ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗччен пама юрать. ЧР Вӗренӳ министерстви хутсене ҫак адреспа йышӑнать: Шупашкар хули, Президент бульварӗ, 17-мӗш ҫурт.
Палӑртмалла: преми виҫӗ пӗчӗк мар. Вӑл 200 пин тенкӗпе танлашать.
Пӗрремӗш ППЭ кӑтартӑвӗсем паллӑ. Кун пирки ЧР Вӗренӳ министерствин сайтӗнче пӗлтереҫҫӗ.
Кӑҫал 6,1 ҫамрӑк Патшалӑхӑн пӗрлехи экзаменне тытать. Аса илтерер: хальлӗхе вырӑс чӗлхипе, математикӑпа, географипе, информатикӑпа, ИКТпа, обществознанипе, физикӑпа, литературӑпа, биологипе, ют чӗлхепе экзамен иртнӗ. Йӗркене пӑснӑшӑн пӗтӗмпе 6 ҫынна аудиторирен кӑларса янӑ.
97 проценчӗ математика экзаменне ӑнӑҫлӑ тытнӑ. Географине 7 ҫын 80 балран ытларах пухнӑ, 4 ҫын чи пӗчӗк балл та илеймен. Инфоматикӑпа тата ИКТпа 70 ҫын 80 балран ытларах пухнӑ, 2-шӗ 100 балл илнӗ. 24 ҫын вара задание пурнӑҫлайман.
Шкултан вӗренсе тухнӑ ҫамрӑксен тата экзамен тытма тивӗ. Ҫӗртмен 15-мӗшӗнче тата 16-мӗшӗнче ют чӗлхепе иртет, ҫӗртмен 19-мӗшӗнче вара -хими тата истори предмечӗсемпе.
Ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Мускаври Кремльте Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен пуҫтарӑннӑ яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ те тӗп документсенчен пӗрне, ҫӗршыв гражданинӗн паспортне, савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура парассине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ.
Шупашкарти 53-мӗш шкулта 7-мӗш класс пӗтернӗ Софья Морозована Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин паспорт панӑ.
Ҫӗршыв ертӳҫи Шупашкар пикине тата унпа паспорт илнӗ ытти ачана «14 ҫула ҫитнӗ ҫӗре эсир нумай пултарнӑ», — тесе ырланӑ. Софья Морозова кадет шкулӗнче вӗренме май килнишӗн Раҫҫее тав тунине палӑртнӑ. Пике, чӑн та, кадет класӗнче вӗренет. Олимпиадӑсенче, ытти енпе те вӑл хастар, вӗсене яланах хутшӑнать.
Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Мускаври Кремльте Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен пуҫтарӑннӑ яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ те тӗп документсенчен пӗрне, ҫӗршыв гражданинӗн паспортне, савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура парӗҫ. Чыслӑ та сумлӑ йыша Чӑваш Енрен Шупашкарти пике лекнӗ.
Кремльте паспорт илме тӑван республикӑмӑрӑн тӗп хулинче, Шупашкарти 53-мӗш шкулта 7-мӗш класс пӗтернӗ Софья Морозована ӑсатнӑ. Пике кадет класӗнче вӗренет. Ӑна республикӑн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен ӗҫӗн министерствинче пултаруллӑ тесе ырлаҫҫӗ. Математика, литература, истори, обществознани предмечӗсене уйрӑмах кӑмӑллаканскер пӗрле вӗренекенсене те яланах пулӑшать тесе каланӑ. Шкулти, хулари, республикӑри олимпиадӑсене, конкурссемпе конференцисене вӑл тӑтӑшах хутшӑнса пынӑ.
Чӑваш Енре вырӑс чӗлхипе Патшалӑхӑн пӗрлӗхлӗ экзаменӗ иртнӗ. ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, экзаменран 2 ҫынна кӑларса янӑ.
Экзаман ҫӗртме уйӑхӗн 9-мӗшӗнче иртнӗ. Вырӑс чӗлхипе 5307 ҫамрӑк пӗлӗвне тӗрӗсленӗ. Кӑҫал аттестат илес тесен сахалтан та 24 балл пухмалла пулнӑ. Аслӑ шкула вӗренме кӗрес килсен вара 36 балл илмелле.
Официаллӑ ҫӑлкуҫсене ӗненес тӗк, экзамен техника тӗлӗшӗнчен кӑлтӑксӑр иртнӗ. Икӗ ҫамрӑка шпаргалкӑпа тытнӑ, ҫавӑнпа вӗсене аудиторирен кӑларса янӑ.
Экзамен пӗтӗмлетӗвӗ ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче паллӑ пулӗ.
Г. Лебедев ячӗллӗ лицей кӑҫал шкул ачисене вӗренме йышӑнӗ. Ҫав ятпа Владислав Аркадьев Фейсбукри хӑйӗн страницинче паян хастар граждансене, ик айкки те пӗрех пулман вӗрентекенсене тата ашшӗ-амӑшне саламлать. «Вӗсен темиҫе ҫула пынӑ кӗрешӗвӗ Г.С. Лебедев ячӗллӗ лицей-интерната хупассинчен упраса хӑварма май пачӗ», — тесе ҫырнӑ вӑл унта. "Тӳре-шара ҫӗнӗ ҫурта тӑвасси киввине юсассинчен йӳнӗрех", — тесе ӗнентерме пӑхнине те вӑл асӑнса хӑварнӑ.
Хальхи вӑхӑтра шкулта тӗплӗ юсав ирттернине хыпарланӑ май шкул территорийӗн пӗр пайне, икӗ общежитие тата столовӑя упраса хӑварма май килменнине, ҫавӑнпах лицей интернат статусне ҫухатнине каланӑ. «Лицея уҫассишӗн камсем ҫине тӑнине МИХсем шарламаҫҫӗ пулӗ», — пӗтӗмлетнӗ шухӑшне Владислав Аркадьев хастар.
Вӗренӳ ҫулӗ вӗҫленнине халалласа А.Г.Николаев ячӗллӗ Калайкасси вӑтам шкулӗнче акатуй иртрӗ. Йӑлана кӗнӗ уяв ҫӳ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, шӑматкун пулчӗ. Ир-ирех ачасем, ашшӗ-амӑшӗ пулӑшнипе шкул садӗнче хурансем ҫакрӗҫ, сӗтел ҫине тӗрлӗ апат-ҫимӗҫ лартрӗҫ. Малтанхи кунсенче кашни класс хӑйӗн картине, апат хатӗрлемелли вырӑна, кил-ҫурта илемлетрӗ, тирпейлерӗ.
Акатуй 9 сехет ҫурӑра вӑйӑ картипе пуҫланчӗ. Чӑваш тумӗ тумланнӑ ача-пӑча, яш-кӗрӗм карталанса утни чуна тыткӑнларӗ. Акатуя шкул директорӗ Ершова Т.А. уҫрӗ. Татьяна Аркадьевна чи хастар та пултаруллӑ ачасене грамотӑсемпе чысларӗ, ашшӗ-амӑшӗсене тата вӗрентекенсене тав хучӗсем пачӗ. Чӑваш халӑхӗн ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн президенчӗ Евгений Евстафьевич Ерагин чӑваш-халӑх йӑли-йӗркине упрасси пирки калаҫрӗ, ачасене малашне те ҫитӗнӳсем тума ӑнӑҫу сунчӗ. 6, 8 класс хӗрӗсем чӑваш ташшипе савӑнтарчӗҫ, 3-мӗш класс ачисем ҫӑварни йӑлине кӑтартса пачӗҫ, Саида Колдашова «Тӑван яла» юрӑпа кӑмӑла ҫӗклерӗ.
Уява уҫнӑ хыҫҫӑн хӑнасем ачасен кану вырӑнне ҫул тытрӗҫ. Асӑнса хӑвармалла, кӑҫал кашни класс «Техӗмлӗ сӗтел» тата «Чи илемлӗ те тирпейлӗ кил карти» конкуса хатӗрленнӗ.
+21.3 °C