Авӑн уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Андриан Николаев ҫуралнӑ кунӗ. Ку кун яланхи пекех пирӗн республикӑна космонавтсем хӑнана килеҫҫӗ. Ак кӑҫал та Шупашкара Борис Волынов, Виктор Горбатко тата Владимир Ляхов СССР вӗҫевҫӗ-космонавтсем тата Совет Созӗн Паттӑрӗ ятне икӗ хут тивӗҫнӗскерсем, Николай Бударин Раҫҫей вӗҫевҫӗ-космонавчӗ тата Раҫҫей Федерацийӗн Паттӑрӗ, Пётр Колодин космонавт-тӗпчевҫӗ килнӗ.

Чаплӑ хӑнасем Шуршӑлти мемориаллӑ комплекса, тӗп хуламри «Байконур» микрорайона, Таса Кӗркури Ҫӗнтерӳҫӗн часовнине ҫитсе курчӗҫ, Шупашкарти 10-мӗш шкулӑн стадионне уҫнӑ ҫӗре хутшӑнчӗҫ, А.Г. Николаева асӑнса иртттерекен дзюдо ӑмӑртӑвне хутшӑнакансене саламларӗҫ.

Хӑнасем А.Г. Николаева асӑмрах тытнине пысӑк хакларӗҫ. Республикӑра пулса иртекен ҫӗнетӳсем те вӗсене килӗшрӗҫ. Борис Волынова вара Шупашкар кӳлмекӗ питӗ килӗшнӗ. Хӑнасем Чӑваш Енӗн пуласлахӗ пурри пирки шантарса хӑварчӗҫ.

Хыпар ҫӑлкуҫӗ

Авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Пӑрачкаври Культура Керменӗнче ача-пӑча ӳкерчӗкӗсен районти «Тӑван ене юратап» кункурс иртӗ.

КК фойеӗнче пурте конкурса ярса панӑ ӑҫсемпе паллашма пултараҫҫӗ. Ҫӗнсе илнӗ ӗҫсене Пӑрачкав районне 80 ҫул ҫитнине халалланӑ мероприятисенче кӑтартӗҫ. Вӑл мероприятинчех ҫӗнтерӳҫӗсене парнесемпе чыслӗҫ.

Хыпар ҫӑлкуҫӗ

Канаш хулинче тӑваттӑмӗш ҫул ӗнтӗ «Ман Канашӑ» (Мой город Канаш) хаҫат ҫӑмӑл атлетика енӗпе ӑмӑртусем ирттерет. Ҫулран ҫул хутшӑнакансен йышӗ ӳссе пырать. Ӑмӑртӑва Канаш хулинчи ӑмӑртуҫӑсем кӑна мар, республикӑн ытт районтисем те хутшӑнаҫҫӗ. Кӑҫал ку ӑмӑрту авӑн уйӑхӗн 9-мӗшӗнче иртрӗ. Ӑмӑртӑва яланхи пек хула стадионӗнче мар, хулан тӗп лапамӗнче ирттерчӗҫ.

Ӑмӑртӑва ытларах енӗпе шкул ачисем хутшӑнаҫҫӗ. Ҫавна май пӗлтӗр ятарлӑ куҫакан кубок та хатӗрленӗ. Ман хула кубокшӑн шкул ачисем тупӑшаҫҫӗ. Пӗрремӗш хутӗнче ку кубока Канашри 6-мӗш вӑтам шкул ачисем ҫӗнсе илнӗччӗ. Кубок кӑҫал та вӗсен аллинчен тармарӗ — вӗсенчех юлчӗ.

Ӑмӑрту хитре, интереслӗ те савӑнӑҫлӑ иртрӗ. Тепӗр ҫул хутшӑнакансен шучӗ ӳсессе шанас килет.

Хыпар ҫӑлкуҫӗ

Ыран, Авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пӗтӗм студент, пӗтӗм вӗрентекен (вӗсемпе пӗрле ашшӗ-амӑшӗ те) Пӗлӳ кунне паллӑ тӑвӗҫ. Комсомольски районӗнчи Аслӑ Чурачӑкра вара ку кун тата уҫӑмлӑрах иртӗ — вӗсем ҫӗнӗ шкул ҫуртӗнче вӗренме тытӑнӗҫ.

Аслӑ Чурачӑкри вӑтам шкула 1840 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 31-мӗшӗнче йӗркеленӗ. Вӑл ун чухне завство училищи ятлӑ пулнӑ. Шкулӑн ҫӗнӗ ҫуртне вара 2006 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче тума тытӑннӑ. 2007 ҫулта республика укҫа-тенкинчен ӑна туса пӗтермешкӗн 14,4 млн. тенкӗ, вырнӑнти бюджетран 200 пин тенкӗ уйӑрса панӑ. Ҫӗнӗ ҫуртра ӑҫталӑхпа информатика пӳлӗмӗсем, апатлану пӳлӗмӗ пур, спортзала йӗркелесе пӗтереҫҫӗ. Шкула интертетелпе ҫыхӑнтарнӑ, вӗсен шкул сайчӗ те пур.

Шкулта 125 ача вӗренӗ, вӗсен ӑсне 13 вӗрентекен ӳҫтерӗ. Турипе Анат Тимӗрчкасси тата Чӗчкен ялӗнчи ачасене шкул автобусӗ илсе ҫитерӗ.

Хыпар ҫӑлкуҫӗ

Ҫурла уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Хутар ял тӑрӑхӗнче (Ҫӗмӗрле районӗ) Хутар ялӗн кунне уявларӗҫ. Ку уяв ялта пӗрремеш хут иртрӗ, ял уявне таврари пӗтӗм ялти ҫынсем пухӑнчӗҫ.

Илемлӗ сцена, ҫӗпӗҫ чӑваш юрри, шӳрпепе чӑваш сӑри — уява савӑнӑҫлӑ ирттерме мен кирлӗ тата? Уяв чӑнах та пурне те килӗшрӗ!

Уяв умӗн ял тӑрӑхӗнче кил-ҫӳрт илемлӗхне тата типтерлӗхне кӑтартакан конкурс та ирттерчӗҫ. "Чи типтерлӗ кил-ҫурт" ятне Николаева Н.И тивӗҫрӗ. Чи чечеклӗ пӳртумӗ вара Хутарти Е.Е. Тарасовӑн, Пилешкассинчи Р.И. Семёновӑн, Тукассинчи Р.И. Романовӑн, Янташри С.В. Макаровӑн. ПИлешкассинчи Ю.А. НАзарова вара яла типтерлӗх кӗртнӗ ӗҫне лайӑх хакларӗҫ.

Ялти ватӑ ҫынсене те манса каймарӗҫ — чи ватӑ Панцева Анна ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗн аллинчен парне илчӗ.

Концерта Хутарти шкул-гимназири вокал ушкӑнӗ уҫрӗ. Ҫавӑн пекех юрӑ-кӗвӗпе уява килнӗ ҫынсене Хутар ял культура ҫуртӗнчи ача-пӑча ансамблӗ, ҫӑмрӑк юрӑҫсем савӑнтарчӗҫ. «Шанчӑк» ятлӑ фольклор ушкӑнӗ, Турхан ял тӑрӑхӗн ӗҫченӗсем те вӗсенчен юлмарӗҫ — ҫапӗҫ сассисемпе юрӑсем юрласа пачӗҫ.

Малалла...

Иртнӗ канмалли кунсенче Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ Ишек пасарӗ сутӑҫсемпе хӑнасене «Рынок закрыт» ҫырнӑ хутпа кӗтсе илнӗ. Пасар йӗри-тавра хура тумлӑ ҫынсем сыхласа тӑнӑ. Вӗсен тумӗ ҫинче «служба судебных приставов» сӑмахсем пулнӑ.

Нарӑс уйӑхӗнче суд пасара кирлӗ нормӑсене ҫитермешкӗн хушу кӑларнӑ, ҫитменлӗхсене тӳрлетмешкӗн вӑхӑт панӑ. Роспотребнадзор ӗҫченӗсене пасарӑн санитарпа эпидеомологи заключенийӗ пулманни, пӗтӗмӗшле шыв пӑрӑхӗ, канализаци, сивӗтмелли оборудовани ҫукки килӗшмен. Сутӑҫсемшӗн пите-куҫа ҫумалли вырӑн ҫукки те Роспотребнадзор ӗҫченӗсене килӗшмен. Ҫитменлӗхсем шутне пасар вырӑнӗ тирпейсӗр пулни, ӑпӑр-тапӑра вырӑнта ҫунтарни, хӑвӑрт пӑсӑлакан тавара санитари йӗркисемпе сутманни, таварсене хутӑш сутни те кӗнӗ. Пасар администрацийӗ ку ҫитменлӗхсене тӳрлетменнине кура суд пасар ӗҫне 3 уйӑхлӑха пӗтерсе лартакан йышӑну кӑларнӑ.

Ишек пасарӗ — Чӑваш Енри чи авалхи пасарсенчен пӗри. Суту-илӳ тумашкӑн унта ҫынсем канмалли кунсенче пухӑнаҫҫӗ.

Малалла...

Ҫурла уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Википедин чӑваш уйрӑмӗ 6 пинлӗ чикӗрен иртсе кайрӗ. 6 пинӗмӗш статья Павлов Николай Степанович (литературовед ҫинчен) пулса тӑнӑ.

Халӗ пирӗн уйрӑм 252 чӗлхе уйрӑмӗсен хушшинче 87-мӗш вырӑн йышӑнать. Тӗрӗк чӗлхисем хушшинче вара — 3-мӗш вырӑнта (10 уйрӑм хушшинче).

Кунсерен чӑваш уйрӑмӗ 5-10 ҫӗнӗ статьяпа пуянланать, пур статьясем лайӑхланса, пуянланса пыраҫҫӗ. Википедине тултарма PCode, Viktor, Chavash хутшӑнакансем самай пулӑшаҫҫӗ.

Википедин чӑваш уйрӑмӗнче эсир чӑвашсен историйӗпе, паллӑ ҫыннисемпе, ял-хулисемпе паллашма пултаратӑр. Унсӑр пуҫне ытти енлӗ информаципе те паллашма пулать — тӗнчен пур кетесри те хуласемпе, тӗрлӗ тапхӑрти историпе (чӑвашсемпе ҫыхӑнман пулсан та), ҫынсемпе.

Кӗрсе курӑр, паллашӑр! Унсӑр пуҫне сирӗн пулӑшӑва кӗтетпӗр — ҫырмалли, тултармалли тата тикӗслетмелли пайтах! Пурин валли те ӗҫ тупӑнӗ!

Элӗкри И.Я.Яковлев ячӗллӗ вӑтам шкулта вӗренекенсем утӑ уйӑхӗнче Тутар Республикинчи Пӑлхар хулинче пулса курнӑ. Географипе вӗрентекен Л.И.Петрикова ачасене авалхи чӑваш хули ҫинчен уроксенче пӗрре кӑна мар каласа панӑ. Ҫапах та куҫпа курни ӑсра тарӑнрах упранать, ҫавӑнпа ӗнтӗ кану тапхӑрӗнче мӑн пӗлӳпе кӑсӑкланакансен ӗлӗкхи саманари пӑлхар шӗкӗр хулине ҫитсе курас ӗмӗте пурнӑҫлама мел пулчӗ. Шкул ачисем автобуспа Теччӗ хулине ҫитрӗҫ. Кунта чӑвашсен аслӑ сӑвӑҫӗ Ҫеҫпӗл Мишши учительсен семинаринче вӗреннӗ. Теччӗре педагогика училищин музейӗнче Ҫеҫпӗл Мишши кӗтесӗ пур. Анчах кунта нумай вӑхӑт чарӑнма май килмерӗ. Атӑл ҫыранӗнче ҫӗр каҫма тӳр килчӗ ачасене. Кӑвайт чӗртсе апатланчӗҫ. Ирхине малалла ҫула тухрӗҫ.

Хула кун-ҫулӗпе паллашнӑ хыҫҫӑн хыҫҫӑн кӑвак тӳпе айӗнче вырнаҫнӑ архитектура палӑкӗсемпе паллаш кӑмӑл турӗҫ элӗксем. Юлашкинчен Хура палата текен вырӑна ҫитсе курчӗҫ. Ачасем ҫулҫӳреврен сӑн ӳкерчӗкӗсем, кӗнекесем, суренирсем илсе таврӑнчӗҫ. Ҫак экскурсири чи хакли — ачасен ҫамрӑк чунсенче, ӑс-тӑнӗсенче яланлӑхах авалхи асамлӑхсем, тӗлӗнтермӗшсем упранса юлӗҫ.

Малалла...

Ҫурла уйӑхӗн 5-12-мӗшӗсенче Македонири Охрид хулинче тӗрӗк ҫамрӑкӗсен черетлӗ 13-мӗш Курултайӗ иртет. Унта чӑвашсен делегацийӗ те хутшӑнать. Пирӗн делегацие Чӑваш самрӑкӗсен "Сувар" пӗрлешӗвӗн хисеплӗ элтеперӗ Ультияр Цыпленков ертсе пырать, ҫавӑн пекех делегацире Стас Владимиров юрӑҫ, Констанин Малышев "Сувар" хаҫат тӗп редакторӗ тата ыттисем те. Курултай (пуху) тӗллевӗ — тӗрӗк ҫамрӑкӗсен умӗнче тӑракан ыйтусене сӳтсе явасси, вӗсене (халӑхсен чӗлхисене, культурисене упраса хӑварасси) татса пама ҫулсем тупасси, пӗрлехи туслӑха ҫирӗплетесси.

Ҫурла уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Елчӗк районӗнчи Аслӑ Таяпара «Пушӑ хир» ятлӑ уяв иртет. Вӑл Аслӑ Таяпа ялӗ ҫумӗнчи Иван Грозный ҫарӗпе тӗп тунӑ Таяпа ятлӑ ӗлӗкхи хула вырӑнӗнче иртет. Уявра ӗлӗкхи хӗҫ-пӑшалсене кӑтартӗҫ, кӗрешӳсем иртӗҫ, ташӑ-юрӑсем пулӗҫ тата ытти те. Енчен те кама та пулин чӑвашсен авалхи историйӗпе пурнӑҫӗ кӑсӑклантарать пулсан вӗсемшӗн ку мероприяти питӗ кӑткӑс пулӗ.

Йӗркелекенсем — Аслӑ Таяпа ял администрацийӗ, Елчӗк районӗн администрацийӗн культура пайӗ, Елчӗк музейӗ тата ыттисем.