«Россельхозцентр» специалисчӗ Елена Соколова

Чӑваш Ене саранча килет текен сас-хура ҫӳренине, тен, эсир те илтнӗ пулӗ. Ку хыпар-хӑнар тӗрӗссине е ҫынсем юри пӑлханнине пӗлес тесе эпир «Россельхозцентр» патшалӑх учрежденийӗн республикӑри филиалӗн ӳсентӑрансене хӳтӗлекен пай пуҫлӑхӗпе Елена Соколовӑпа ҫыхӑнтӑмӑр.

Елена Александровна саранча Чӑвашра та пуррине пӗлтерчӗ. Анчах сывлӑш температури ӑна пысӑк йыша ҫаврӑнма май паманнине пула вӑл ушкӑнпа вӗҫеймест.

Чӑваш Енпе кӳршӗллӗ Чӗмпӗр облаҫӗн кӑнтӑр, Тутарстанӑн кӑнтӑр тата кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ пайӗсенче саранча йышӗ нумайланнине асӑрханӑ. Ҫанталӑк шӑрӑх пулсан вӑл сарӑлса кайса ҫилпе пирӗн енне килес хӑрушлӑх пур. Сӑмахран, Волгоград, Ӗренпур облаҫӗсенчен. Унчченхи ҫулсенче пирӗн пата саранча пысӑк ушкӑнпа канӑҫсӑрлантарман. Ытти регионтан пирӗн енне хускалас тӑвас пулсан ӑна вӑхӑтра асӑрхаса ҫийӗнчех эмеллемелле.

Шупашкарти кӳлмек

Общество вырӑнӗсенче алкоголь шӗвекне сутма чарасси — ҫивӗч ыйту. Ӑна паян Шупашкар хула администрацийӗн планеркинче те ҫӗкленӗ.

Хулари кӳлмекре эрех-сӑра сутма чарасшӑн. Кунта автотранспорт ҫӳрени те тӳре-шарана нумай шухӑшлаттарать. Кун пирки те татса парасшӑн.

— Опыт кӑтартнӑ тӑрӑх, алкоголь шӗвекне ӗҫекен ҫынсем кӳлмекре канакансемшӗн харушлӑх кӑларса тӑратаҫҫӗ. Ҫавна май унта эрех-сӑра сутма чарасшӑн. Тӗп пляжра полици талӑкӗпех дежурствӑра пулмалла тӑвасшӑн, — тенӗ АОУ директорӗ Олег Алексеев.

— Ку ыйту кашни ҫул шухӑшлаттарать. Транспортӑн кӳлмекре ирӗклӗ ҫӳремелле мар, мӗншӗн тесен ку вырӑн — канмалли, автомашина ҫӳремелли мар, — тенӗ Леонид Черкесов мэр.

Ку ыйтӑва администрацире ҫитес вӑхӑтра татса пама шантарнӑ.

Нумаях пулмасть Ҫӗрпӳ районӗнчи Ямаш ял тӑрӑхӗнче «Туслӑх кӑшӑлӗ» фольклор фестивалӗ иртнӗ. Кунта кунашкалли пӗрремӗш хут иртнӗ. Концерт умӗн мӗн пур ушкӑн Виҫҫӗмӗш Вӑрманкасси ялӗ патӗнче вырнаҫнӑ Илларион асапҫӑн ҫветтуй ҫӑлкуҫӗ патне ҫитнӗ.

Фестиваль театрализацилесе утассинчен пуҫӑннӑ. Уява республикӑри 7 районти 9 ушкӑн хутшӑннӑ. Праҫник йӗркелӳҫисем — Ямаш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Юрий Тимофеев, Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Владимир Васильев, ҫак районти Егоркино ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Валерий Григорьев ку уяв республикӑри халӑх пултарулӑхне аталантарма пулӑшнине палӑртнӑ.

Уявра чи малтанах «Ямаш» фольклор ансамблӗ сцена ҫине тухса чӑваш юррисем шӑрантарнӑ. Унтан Ҫӗмӗрле районӗнчи «Шанчӑк» фольклор ушкӑнӗ юрланӑ. Вӗсем хыҫҫӑн — Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Кунер» халӑх фольклор ушкӑнӗ, ҫак районти «Шӳлкеме» халӑх фольклор ушкӑнӗ, Элӗк районӗнчи «Шурӑмпуҫ» фольклор ансамблӗ, Муркаш районӗнчи «Сурпан» вокал ансамблӗ, Ҫӗмӗрле районӗнчи «Тӑванлӑх» фольклор ушкӑнӗ, Етӗрне районӗнчи «Сӑр ен» халӑх фольклор ушкӑнӗ, Вӑрнар районӗнчи «Шурӑмпуҫ» халӑх фольклор ушкӑнӗ.

Малалла...

Чӑваш Енре аслӑ ӳсӗмрисен хушшинче «Спортлӑ вӑрӑм ӗмӗр» республика спартакиади иккӗмӗш хут иртнӗ. Йӗркелӳҫисем — ЧР Транспорт министерстви тата «Урожай» вӑй-хал культурипе спорт обществи. Хальхинче спортсменсене Йӗпреҫ районӗ йышӑннӑ.

Ӑмӑртӑва республикӑри район-хуласенчи 26 команда — пӗтӗмпе 234 ҫын — хутшӑннӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ҫынсем ишессинче, ҫӑмӑл атлетикӑра, сӗтелҫи теннисӗнче, перессинче, шахматра, эстафетӑра тупӑшнӑ.

Спартакиада ҫӑмӑл атлетика турнирӗпе уҫӑлнӑ. Арҫынсемпе хӗрарӑмсем 400 тата 200 метра чупассинче тупӑшнӑ. Кунта Комсомольски районӗнчи Галинӑпа Анатолий Давыдовсене ҫитекенни пулман. Ҫапах ҫак район команди ҫак тӗсре 3-мӗш вырӑн ҫеҫ йышӑннӑ. Елчӗк тата Хӗрлӗ Чутай районӗсем 1-мӗшпе 2-мӗш вырӑнсене пайланӑ.

Кун хыҫҫӑн спортсменсем вӑй-хал культурипе спорт комплексне кӗнӗ. 50 метра ишессинче Йӗпреҫ районӗнчи Владимир Васильев йышӑннӑ. Хӗрарӑмсен йышӗнче Шупашкарти Фрида Кузнецова ҫӗнтернӗ. Шупашкар районӗнчи Людмила Федорова тата Шупашкарти Сергей Юрьев сӗтелҫи теннисӗнче ҫӗнтернӗ.

Малалла...

Шупашкарти Анне монуменчӗ

Ҫу уйахӗн 24-мӗшӗнче «Салют» культура керменӗнче «Шупашкар юрлать!» Пӗтӗм Раҫҫей фестивалӗ уҫӑлӗ. Унта Чӑваш Ен ушкӑнӗсем хутшӑннисӗр пуҫне Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи хуласенчен те килӗҫ: Йошкар-Оларан, Хусантан, Чӗмпӗртен.

Кӑҫалхи фестивальте пысӑк парне кӗтет. Унта паллӑ ушкӑн — Улатимӗрти (Владимирти) камера хорӗ — хутшӑнӗ. Ертӳҫи — РФ халӑх артисчӗ, РФ тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, пӗтӗм тӗнче конкурсӗсен лауреачӗ Эдуард Маркин профессор.

Ҫав кунхинех, 17:30 сехетре Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Шупашкарти «Классика» юрӑ каппеллин тата Улатимӗрти камера хорӗн пӗрлехи концерчӗ пулӗ. Вӑл «Хула юрласан — халӑх юрлать!» программӑпа килӗшӳллӗн иртӗ.

Ҫу уйахӗн 24-мӗшӗнче вара Шупашкар ҫыннисене тата хӑнисене пысӑк парне кӗтет. Славян ҫырулӑхӗн тата культурин кунне уявланӑ май «Шупашкар юрлать!» Пӗтӗм Раҫҫей хор фестивалӗн финалӗ пулӗ. Уҫӑ лапамра, Анне монуменчӗ умӗнче, пӗрлехи хор юрлӗ. Унта 700 ытла ҫын хутшӑнӗ: Чӑваш патшалӑх академи симфони капелли, Шупашкарти «Классика» юрӑ каппелли, ачасен 9 хорӗ, ветерансен тата вӗренекенсен 6 хорӗ. Вӗсем 17 юра шӑрантарӗҫ. Ҫав вӑхӑтрах Шупашкарти пултарулӑх ушкӑнӗсем хореографи композицийӗсемпе илемлетӗҫ.

Малалла...

Акчикасси тӑрӑхӗнче ҫӑва тирпейлеҫҫӗ

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Акчикасси ял тӑрӑхӗнче тавралӑха тирпей-илем кӳресси малалла пырать. Хальхинче унта Ваҫкаҫырми ял ҫӑвине тирпейлессипе шӑматкунлӑх йӗркеленӗ.

Ял тӑрӑхӗнче тӑрӑшакансемпе пӗрлех Сӗренкассинчи культура ҫуртӗнче тата вулавӑшра ӗҫлекенсем, вырӑнти ял ҫыннисем пуҫтарӑнса тухнӑ. Ҫынсем ҫӑвана хӑрӑкран, ҫӳп-ҫапран тасатса, ытлашши сарӑлса кайнӑ йывӑҫсене иртнӗ, масар картине юсанӑ.

«Кунта канӑҫ тупнисен тӑванӗсем вӗсен леш тӗнчене ӑсаннӑ ҫывӑх ҫыннисем пирки манманнишӗн савӑнасса шанас килет. Ырӑ ӗҫе эпир пӗр кун кӑна мар, ытти чух та пурнӑҫласа пырасшӑн», — тенӗ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Игорь Герасимов.

ЧР ШӖМӗн пресс-служби каллех ултав ҫинчен пӗлтерет. Каллех шӑнман пар ҫине лартса янӑ… Хальхинче ултавҫӑсен аллине Элӗк районӗнче пурӑнакан хӗрарӑм лекнӗ. Хурах — «Америка ҫарӗн салтакӗ» имӗш.

Пӗччен пурӑнакан хӗрарӑм хӑйӗн ӗмӗтри арҫыннипе паллашу сайтӗнче паллашнӑ. Хайхискер хӑйне Афганистанра ҫар тивӗҫне пурнӑҫлать-мӗн, Америка ҫарӗн салтакӗ.

Виртуаллӑ юрату тӑватӑ уйӑха тӑсӑлнӑ. Унтан «салтак» хӗрарӑм патне хӑнана пыма шантарнӑ, анчах ҫула тухма укҫа ҫук-мӗн. «Чун савни» хӗрарӑма тӑкака саплаштарма ыйтнӑ.

Хӗрарӑм нумай шухӑшласа тӑман — «салтак» кӑтартнӑ шут ҫине 12 500 доллар куҫарса панӑ. Анчах… арҫынран кун хыҫҫӑн сас-хура пулман — ҫухалнӑ. Хӗрарӑм кӑштах кӗтнӗ хыҫҫӑн кун пирки полицейскисене пӗлтернӗ.

Йӗрке хуралҫисем пӗлтернӗ тӑрӑх, ку ӗҫ-пуҫа уҫӑмлатма йывӑр. Вӗсем хӗрарӑм укҫана Раҫҫей тулашне куҫарнине палӑртнӑ. Ҫавӑнпа ултавҫа йӗрлеме май ҫук. Ют ҫӗршыври тӳлев тытӑмӗ вӑрттан информацие пӗлтерме хирӗҫ.

Шупашкар хулинчи Мускав кӗперне ҫур ӗмӗр каяллах тунӑ. Унтанпа вӑл япӑхма ӗлкӗрнӗ, каҫса ҫӳреме хӑрушӑ-мӗн. Ҫавна май ӑна юсама йышӑннӑ. Ҫу уйӑхӗн 17–28-мӗшӗсенче тата авӑн уйӑхӗн 23–26-мӗшӗсенче кӗперӗн сылтӑм енӗпе ҫӳрессине чарӗҫ. Анчах варринчен каҫма ирӗк парӗҫ.

Ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнчен тытӑнса ҫӗртмен 17-мӗшӗччен тата авӑн уйӑхӗн 26–29-мӗшӗсенче кӗпер юсакансем варринче йӗрсене юсӗҫ, ҫавна май кӗперӗн айккинчи енӗпе машинӑсен кайма юрӗ.

Юсав ӗҫне «Мостотрест» акционерсен обществин Шупашкарти «Мостоотряд-41» фирмине шаннӑ. Кӗперҫӗсен тӗп тӗллевӗ — кӗперӗн япӑхнӑ «ҫӗввисене» юсасси. Ҫав «ҫӗвӗсене» маларах та юсакаланӑ-мӗн-ха, анчах вӗсен ҫӑрисем тахҫанах тутӑхнӑ, асфальтобетон тытӑнса тӑмасть. 2008 ҫултанпа йывӑр тиевлӗ машинӑсене ун урлӑ каҫарма чарнӑ. «Халӗ эпир пӗр фура та иртмессине асӑрхаттаратпӑр», — тенӗ филиалӑн директорӗн пӗтӗмӗшле ыйтусемпе ӗҫлекен ҫумӗ Павел Мальченко.

46 ҫул каялла эксплуатацие панӑ кӗпере тӑтӑшах юсаса тӑраҫҫӗ пулин те тӗплӗ юсав кирлӗ. Ҫитес виҫӗ ҫуллӑха кулленхи юсавпа ҫырлахӗҫ.

Ҫитес шӑматкун, ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, «Чӑваш ачи, сассуна пар!» видеосӑвӑсен конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене чыслӑпӑр. Чыслав 16:00 сехетсенелле Чӑваш наци вулавӑшӗнче пуҫланмалла. Ку кун 15:00 сехетре малтан «Ҫӑлтӑрпа ҫуралнӑ ӗмӗт» кӗнеке хӑтлавӗ иртет, ун хыҫҫӑн — ҫӗнтерӳҫӗсене чыслани. Икӗ мероприяти пӗрле иртнӗрен 15:00 сехет тӗлте те ҫитме май пур.

Кам мала тухнине эпир унччен пӗлтернӗччӗ: 11 ушкӑнра пурӗ 33 ачана, ҫамрӑка тата аслине палӑртнӑччӗ. Хаклава тӗнче тетелӗнчи «Сӑвар ТВ» телеканалӑн ертӳҫи Олег Цыпленков, Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ Николай Плотников, Шупашкарти Ф. Павлов ячӗллӗ музыка училищин преподавателӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Надежда Кириллова ирттернӗччӗ.

Мала тухнисене парнесемпе тата хисеп хучӗсемпе чыслӑпӑр.

Михаил Мень министр

Раҫҫейӗн строительствӑпа ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх министрӗ Михаил Мень ҫӗршывӑн регионӗсенче ҫынсене кивӗ ҫурт-йӗртен куҫарасси епле шайра пынине тишкерекен селектор канашлӑвӗ ирттернӗ. Унта 2012 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗччен кивӗ тесе шута илнӗ фондра пурӑнакансене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерессине пӑхса тухнӑ.

2013–2017-мӗш ҫулсенче Чӑваш Енре 5 пин ҫемьене 174,3 пин тӑваткал метр калӑпӑш йышӑнакан кивӗ ҫуртран куҫармалла. Кун валли 4,9 миллиард тенкӗ ытла кирлӗ.

Регионти хыснасене ҫӑмӑлтарах тивтӗр тесе субъектсене Мускавран 34 миллиард та 600 миллион тенкӗ хушма укҫа уйӑрнӑ иккен. Кивӗ ҫурт-йӗртен куҫарас программӑна пурнӑҫа кӗртме маларах регионсен тӑкаксен 62 процентне саплаштармалла пулнӑ, халӗ ҫак шай ҫурринчен иртмест.

Канашлура Федерацин 15 регионӗнче кӑна кивӗ ҫурт-йӗртен ҫынсене палӑртнӑ вӑхӑтра куҫарса пыраҫҫӗ. Ҫичӗ субъектра маларах та пыраҫҫӗ. Юлашкинчен асӑннисен шутне Чӑваш Ен те лекнӗ.