Елчӗкри тӗп вулавӑшра пӗр ӗкнеке куравӗ иртнӗ. Ӑна чӑваш литературин классикӗн Константин Ивановӑн «Нарспи» поэмине халалланӑ. Курав валли зала та ятарласа хатӗрленӗ. Вӑл поэмӑра сӑнланнӑ чӑваш пӳртне аса илтерет.

Вулавӑшра Кӗҫӗн Таяпари тулли мар тата Елчӗкри вӑтам шкулта вӗренекенсем пулса курнӑ. Краеведени секторӗн вӗсене «Чӑваш поэзийӗн юрӑҫи, Константин васильевич Иванов /125 ҫул/» куравпа паллаштарнӑ. Ӑна виҫӗ пайран хатӗрленӗ. Пӗрремӗшӗнче Константин Ивановӑн пурнӑҫӗ куҫ умне тухса тӑрать, вӑл ҫырнисене кӑтартнӑ. Тепӗр пайӗнче Константин Ивановӑн нумай енлӗ пултарулӑхне тишкернисем вырӑн тупнӑ. Виҫҫӗмӗш пайне поэта пӗлекенсен аса илӗвӗсене кӗртнӗ.

Пӗр кӗнеке куравне пынисем «Нарспие» тепӗр хутчен тишкернӗ. Валерий Немцев унти самантсене ӗнтсе кӑларнӑ ӳкерчӗксем урлӑ кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне вулавӑшра Мальвина Усанова шкул ачин ӳкерчӗкӗсене те кӑтартнӑ. Вӑл ӗҫсемпе хӗрача «Ҫамрӑк талантсем» республикӑри конкурсра «Ӳкерчӗк» номинацире ҫӗнтернӗ.

Шупашкар районӗнчи «Волгоэлектропроект» тулли мар яваплӑ обществӑна ҫӗр саккунне пӑснӑшӑн явап тыттарнӑ. Асӑннӑ предприятин Ишек ял тӑрӑхӗнчи икӗ лаптӑк ҫӗр пур иккен. Иккӗшӗ те – харпӑрлӑхра. Ҫав ҫӗре ӑна ял хуҫалӑх тӗллевӗпе усӑ курма тесе панӑ.

Хам ҫӗрпе хам хуҫа. Мӗн тӑвас тетӗп, ҫавна тӑватӑп тееймӗн. Ҫум курӑк ашкӑртса лартни саккуна пӑсни пулать. Асӑннӑ обществӑн ҫӗрӗ ҫинче хытхура хуҫаланнӑ, йывӑҫ та ӳснӗ. Темлерен шӑтса тухнипе те мар-мӗн, ятарласа лартнипех.

Ҫӗрпе ҫапла хӑтланнишӗн Шупашкар район прокуратури ку фактпа административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ. «Прокуратура йышӑнӑвӗпе килӗшсе Россельхознадзорӑн управленийӗ обществӑна 2 пин тенкӗлӗх штрафларӗ», – пӗлтерчӗ район прокурорӗн ҫумӗ Анатолий Иванов.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Сӗнтӗрпуҫ ялӗнче Хӗл Мучипе хусканусем тунӑ. Ҫӗнӗ ҫул ҫеммипе ачасемпе аслисем ҫӗнӗ ташӑ вӗреннӗ.

Ҫӗнӗ ҫулӑн тӗп сӑнарӗпе хусканӑва тӑнисен хушшинче вырӑнти тулли мар вӑтам шкулта вӗренекенсемпе вӗрентекенсем тата «Ҫӑмха» ясли-пахчана ҫӳрекенсем уйрӑмах хастар пулнӑ. Октябрьски райпо магазинӗнче вара унти сутуҫӑпа тавар туянакансем елка йӗри-тавра ҫаврӑннӑ.

Хӗл Мучипе хусканӑва тухнисене хайхи тата тепӗр хутчен тӗл пулассине пӗлтернӗ. Ун чух шур сухал ялти культура центрне ҫитме шантарнӑ. Раштавӑн 31-мӗшӗнче, каҫхи ҫичӗ сехетре. Шӑпӑрлансем хӑйсем тӗллӗн ҫитеймӗҫ те, анчах ашшӗ-амӑшӗ вӗсене тепӗр хут савӑнӑҫ кӳрессе Хӗл Мучи тем пекех шанать.

Сӑнсем (12)

Паян Етӗрне районӗнчи Палтайри вӑтам шкулта фотоӑстисен, фотоателье ертӳҫисен республикӑри семинарӗ иртрӗ. Семинара Шупашкарти «ЮНИТЭКС» пултарулӑх центрӗн заведующийӗ Светлана Вячеславовна Пудовкина, «Тантӑш» хаҫат журналисчӗ Нина Царыгина, Шупашкарти механикӑпа технологи техникумӗн преподавателӗ Анатолий Серафимович Абрамов, Красноармейски районӗнчи Упи вӑтам шкулӗн черчени, ӳкерӳ тата технологи вӗрентекенӗ Иван Петрович Матвеев, Муркаш районӗнчи «Ильински» вӑтам шкулӗн вӗрентекенӗ Игорь Александрович Каргин, Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырлан шкул вӗрентекенӗ Ирина Вячеславовна Григорьева, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ фотожурналист Илья Степанович Клочков тата ыттисем хутшӑнчӗҫ.

Шкулти зала, шкул коридорӗсене фотоӑстисен ӳкерчӗкӗсемпе, стена хаҫачӗсемпе капӑрлатнӑ. Пухӑннисене Палтайри вӑтам шкулта вӗренекенсем Нонна Юрьевна Яковлева хореограф ертсе пынипе юрӑ-ташӑпа савӑнтарчӗҫ. Шкул директорӗ Галина Петровна Ярославцева хӑнасене ӑшӑ кӑмӑлпа кӗтсе илнӗ май вӗсене кӑштах шкул историпе, кунта тӑрӑшса ӗҫлекен коллективпа паллаштарчӗ.

Малалла...

Шупашкар хули аталанса пынӑ май унта ҫӗнӗ микрорайонсем ҫӗкленсе лараҫҫӗ. Унта пурӑнакансем социаллӑ маршрутсем кирлине палӑртаҫҫӗ. Ӗнер хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Герман Александров ертсе пынипе лару иртнӗ. Унта транспорт ҫыхӑнӑвне аталантарассипе тата ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комисси пайташӗсем кӑна мар, республикӑн Транспорт министерствинче, «Чӑвашавтотранс» предприятире, ШӖМӗн управленийӗн Шупашкар хулинчи пайӗнче, районсен администрацийӗсенче, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх, энергетика, транспорт, ҫыхӑну управленийӗнче тӑрӑшакансем пухӑннӑ.

Ларӑва пухӑннисем тӗп хулара социаллӑ маршрутпа ҫӳрекен автобуссем уҫассине сӳтсе явнӑ. Сӑмах кунта «Садовый», «Радужный», «Финн лапамӗ», «Кувшинка», «Ҫӗнӗ хула» микрорайонсем пирки пырать.

Педагогӑн теттисем

Шупашкарта пурӑнакан Елена Владимирова вӗрентекен тахҫанах коллекционера ҫаврӑннӑ. Вӑл совет саманинчи чӑрӑш теттисене пухать. Чӑрӑш тӑррине вырнаҫтарнӑ хӗрлӗ ҫӑлтӑртан пуҫласа тем тӗрлӗ шар таранах пур иккен унӑн килӗнче.

Вӗсене вӑл тахҫанах пуҫтарма тытӑннӑ. Ачалӑхӗ унӑн иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсене тивнӗ. Ҫӑлтӑрсене шутламалли хатӗр ӳксе вансан вӑл тӗлӗнмелле куляннине лайӑх астӑвать. Темиҫе ҫултан ӑна вӑл сайтсенчен пӗринче сутнине курнӑ та пин ҫурӑ парса туяннӑ.

Кайран педагог совет саманинчи теттесен историйӗпе кӑсӑкланма пуҫланӑ. Маларах каланине илсен, ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 50-мӗш ҫулӗсен пуҫламӑшӗнче кӑларнӑ. Вӑл — «Пушкин юмахӗсем» ярӑмпа тухнӑ теттесен шутӗнчен. Ун чухне теттесене вӗрсе тата алӑпа ӳкернӑ. Паян педагогӑн пуххинче — совет саманинчи 300 тетте.

Машинӑсене ӑҫта кирлӗ — унта лартса хӑваракансем хуласенче нумай. Пӗр енчен, ҫыннисене те ӑнланма пулать. Гаражӗсем ҫук е пулсан та унта ҫити ҫӳресшӗн мар. Парковкӑна вырнаҫтарас — укҫа тӳлес килмест.

Машинӑсене ӑҫта кирлӗ, унта пӑрахса хӑварни коммуналлӑ хуҫалӑх предприятийӗсене машинисене кӗрсе тухма йывӑр. Лартма юраман вырӑна машина пӑрахса хӑваракансене хула влаҫӗсем малашне «Паркон» куҫса ҫӳрекен комплекспа палӑртма тытӑнӗҫ. Ӑна автомобиль салонне вырнаҫтарса хула урамӗсем тӑрӑх тухмалла. Прибор машинӑна ӑҫта лартнине ӳкернисӗр пуҫне хӑш вӑхӑтра ӳкерсе илнине те кӑтарать. Унтан ӳкерчӗке ҫул-йӗр инспекторӗсем патне ярӗҫ. Лерен информацие административлӑ комиссие ӑсатӗҫ.

«Паркон» хатӗре Шупашкар хулин Мускав район администрацийӗ кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗнче туяннӑ. Административлӑ майпа саккуна пӑсакансем пирки вӑл пулӑшнипе 2101 йышӑну тунӑ. Штраф виҫи пӗр миллион тенкӗрен иртнӗ.

Территори тӗлӗшпе. Халех мар. Тепӗр темиҫе ҫултан. Ун чухне хула район ҫӗрӗсене хӑйӗн йышне туртса илӗ. Шупашкара 2035 ҫулччен аталантармалли плана палӑртнӑ. Ӑна Шупашкар хула депутачӗсен виҫӗмкунхи ларӑвӗнче ҫирӗплетсе хӑварнӑ.

Тепӗр 20 ҫул хушшинче Шупашкар тата пысӑкланӗ. Вӑл хӗвелтухӑҫ тата хӗвеланӑҫ еннелле сарӑлӗ. Паян ҫав лаптӑк Шупашкар районне кӗреҫҫӗ. Халӑх йышӗ 550 пинпе танлашмалла. Ҫултаӑкне вӑтамран 421 тӑваткал метр ҫурт хӑпартмалла. Кивелнӗ ҫурт-йӗре пӗтерме палӑртаҫҫӗ. Социаллӑ учрежденисене аталантармалла. Сӑмахран, пӗчӗк юханшыв урлӑ кӗперсем тумалла, тоннель ҫул сарасшӑн. Йӑлӑма аталантарассине те пӑхса хӑварнӑ.

Ача пособийӗ илекенсен йышӗ республикӑра килес ҫул ӳсмелле. Ҫакӑн пирки «Чебоксарские новости» хаҫат пӗлтерет.

Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗ виҫҫӗмӗш е ытларах ача ҫуралсан уйӑхсерен тӳлекен пособие тивӗҫес тесен мӗн чухлӗ тупӑш кирлине палӑртнӑ. Кӑҫал ҫав сумма ҫемьери кашни ҫын пуҫне вӑтамран 15 пин те 309 тенкӗ ларнӑ пулсан, килес ҫултан унӑн виҫи 16 пин те 481 тенкӗрен иртмесен виҫҫӗмӗш е ытларах ача ҫуралсан уйӑхсерен пособи парса тӑрӗҫ.

Уйӑхсерен кашни ҫын пуҫне вӑтамран ҫавӑн чухлӗ тенкӗ лартма чылайӑшне йывӑррине шута илсен, пособи илекенсен шучӗ, чӑн та, ӳсесси куҫкӗрет.

Ялсенчи клубсем — культура вучахӗсем. Унта ҫынсем канма, юрӑ-ташӑпа киленме, юрлама ҫӳреҫҫӗ. Унта вӗсем пултарулӑхне те аталантараҫҫӗ. Анчах ял ҫыннисене, хуларисемпе танлаштарсан, йывӑртарах.

Ялти клубсенче хулари пек мар: услови сахалрах, кӗвӗ инструменчӗсем те нумай мар. Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпара «Тайпи» фольклор ансамблӗ ӗҫлет. Купӑсҫӑ ҫеҫ профессионал. Ыттисем вара чунӗ ыйтнипе ҫеҫ ансамбле ҫӳреҫҫӗ.

Ансамбльти ҫынсем чӑвашсен йӑли-йӗркине, культурине хисеплеҫҫӗ. Вырӑнти артистсен халӗ чӑн-чӑн савӑнӑҫ. Вӗсене купӑс, параппан, рубель, шӑтӑрмак пур. Вӗсене пурне те ял ҫынни парнеленӗ. Вӑл — Владимир Аркадьевич Меметов.

Ансамбле ҫӳрекенсем куншӑн питӗ савӑннӑ. Ара, кун пек инструментсемпе репертуара та ҫӗнетме пулать-ҫке-ха.