Кӗҫӗн Тӑванри уявра Хисеп грамотисемпе Тав хучӗсене тивӗҫнисем

Кашни ялӑн хӑйӗн йӑли-йӗрки, кун-ҫулӗ. Элӗк районӗнчи Кӗҫӗн Тӑванта Хураҫтӳ уявӗ ирттересси йӑлана кӗнӗ. Ӑна кӑҫал та йӗркеленӗ.

Ял ҫыннисене вырӑнти тӳре-шара кӑна мар, районтисем те саламлама пынӑ. Тӳре-шара кӑна-и, депутачӗсем те: районтисемпе республика шайӗнчисем - персе ҫитнӗ. Ял халӑхне вӗсем уяв ирттернӗшӗн мухтаса та ырласа хавхалантарнӑ. Чӑваш парламенчӗн депутачӗ, Чӑвашпотребсоюз канашӗн ертӳҫи Валерий Павлов, ав, ӑшӑ сӑмахпа кӗҫӗн тӑвансене кӑна мар, районта пурӑнакансене пурне те савӑнтарнӑ. Вӗсене депутат ӗҫчен халӑх тесе те хакланӑ, лартнӑ тӗллеве пурнӑҫлаҫҫӗ те ырланӑ.

Районти пуҫлӑхсем ялти хастарсем валли Хисеп грамотисемпе Тав хучӗсем те хатӗрлесе хунӑ, уявра ҫавсемпе чысланӑ.

«Чӑваш хӗрарӑмӗн» тусӗсем хушшинче иртнӗ ҫул такмаксен конкурсне ирттернӗ. Авторсен ӗҫӗсене ЧР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Светлана Асамат сӑвӑҫ пахаланӑ.

Пӗрремӗш вырӑна Муркаш районӗнчи Елена Никитина йышӑннӑ. Иккӗмӗш вырӑнта икӗ автор: Красноармейски районӗнчи Николай Ершовпа Елчӗк районӗнчи Глафира Григорьева. Виҫҫӗмӗш вырӑна 3 такмакҫӑ тивӗҫнӗ: Красноармейски районӗнчи Георгий Тусли, Вӑрнар районӗнчи Анна Пескова тата Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Галина Зотова.

Конкурса хӑйсен хайлавӗсемпе Шупашкар хулинче пурӑнакан Николай Краснов, Вӑрнар районӗнче пурӑнакан Алексей Сувар, Канаш районӗнчи Николай Агаков, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Анатолий Пукаш, Тутарстанра пурӑнакан Александр Акимов тата Комсомольски районӗнчи Мария Козлова та хутшӑннӑ.

Хаҫат редакцийӗ такмак авторӗсене ҫӗртмен 9-мӗшӗнче Пичет ҫуртӗнче чысларӗ. Вулакансемпе тӗл пулма «Хыпар» хаҫат тӗп редакторӗ Михаил Арланов, тӗп редакторӑн пӗрремӗш ҫумӗ Геннадий Максимов, «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат редакторӗ Маргарита Ильина, редакцире вӑй хуракан журналистсем Елена Атаманова, Татьяна Наумова, Марина Тумаланова тата Светлана Асамат сӑвӑҫ ӑшшӑн кӗтсе илчӗҫ.

Малалла...

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Шупашкарти ҫуртсене тӗпрен юсас ӗҫ мӗнле пынине хӑй тӗрӗсленӗ. Унпа пӗрле ҫуртсене Шупашкар хула пуҫлӑхӗ Леонид Черкесов, Республикӑри капюсав фончӗн тӗп директорӗ Олимпиада Епифанова ҫитнӗ.

Михаил Васильевич малтан Николаев урамӗнчи 15-мӗш тата 17-мӗш ҫуртсене кӗнӗ. Ку ҫуртсенче капюсавшӑн ҫынсен 83% тата 90% укҫа пухнӑ. Халӗ пӗр ҫуртӗнче тӑррине улӑштараҫҫӗ, тепринче шыв тата канализаци пӑрӑхӗсене юсаҫҫӗ.

Михаил Игнатьев хваттерсене те кӗрсе пӑхнӑ, унта пурӑнакансемпе калаҫнӑ, ыйтусене хуравланӑ. Унтан Элтепер Николаев урамӗнчи 55, 57, 59-мӗш ҫуртсене кайнӑ. П.Лумумба урамӗнчи 23-мӗш ҫуртра та пулнӑ. Михаил Васильевич подъездсене тытса тӑрас тӗлӗшпе асӑрхаттарусем тунӑ. Хваттерсене пурӑнакансене вара тирпейлӗхшӗн, тасалӑхшӑн тата картише йывӑҫ-тӗмпе, чечексемпе илемлетнӗшӗн ырланӑ.

Раҫҫейре шурӑ эрех хакне ӳстересшӗн. Кун пирки «Раҫҫей хаҫачӗн» порталӗнче хыпарланӑ.

Аса илтерер: шурӑ эрехӗн чи пӗчӗк хакӗ 2009 ҫултанпа улшӑнман. Хак ун чухне 220 тенкӗпе танлашнӑ. Кун пек каласан тӗрӗсех те мар пулӗ. Кӑштахран ӑна йӳнетрӗҫ. Ку 2015 ҫулта пулнӑ. Ун чухне нарӑсӑн 1-мӗшӗнче хака 220 тенкӗрен 185-е ҫитерчӗҫ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 13-мӗшӗнчен шурӑ эрехӗн чи пӗчӗк хакне 190 тенке ҫитересшӗн. Ку ҫур литр кӗленчешӗн. Ытти алкоголь шӗвекӗн хакӗсем унчченхи пекех юлӗҫ.

Чечня Республикинче пуҫ хунӑ Раҫҫей Паттӑрне Игорь Петрикова халалласа Шупашкарта палӑк лартнӑ. Университет урамӗнче ҫулталӑк каялла ун ячӗпе сквер хисепленме тытӑннӑ. Палӑка та ҫавӑнтах вырнаҫтарнӑ.

Палӑка 10 кун каяллах вырнаҫтарнӑ. Анчах ӑна официаллӑ майпа уҫман-ха. Ӑна унччен целлофан хутаҫпа ҫавӑрса ҫыхӗҫ, ун тавра хӑтлӑлатӗҫ. Йывӑҫсем лартнӑ та ӗнтӗ.

Гварди майорӗ Игорь Петриков 1966 ҫулта офицер ҫемйинче ҫуралнӑ. Унӑн мӑн аслашшӗне Тӗнчен пӗрремӗш вӑрҫинче паттӑрлӑх кӑтартнӑшӑн награда панӑ. Игорь Свердловскри Суворов училищинче вӗреннӗ. 506-мӗш мотострелоксен полкӗн 1-мӗш батальонӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ чухне Чечняри хирӗҫтӑрӑва хутшӑннӑ. 1995 ҫулхи пушӑн 28-мӗшӗнче Игорь Петриков хӑйӗн пурнӑҫне шеллемесӗр юлташӗсене вилӗмрен ҫӑлнӑ. Ӑна Шупашкарта пытарнӑ.

Республикӑри ял хуҫалӑхӗсем выльӑх-чӗрлӗх валли апат хатӗрлеме тытӑннӑ. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, 19 район ку ӗҫе тытӑннӑ. Ҫӗмӗрле тата Улатӑр районӗсем ҫеҫ васкамаҫҫӗ-ха.

«Ольдеевский» хуҫалӑхра люцернӑна ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнчех ҫулма тытӑннӑ. Агрофирма ӗҫченӗсем каланӑ тӑрӑх, ку вӑхӑтра ҫак курӑк чечек ҫурма хатӗрленет, ҫавӑнпа унта протеин нумай.

«Атлашевский» ял хуҫалӑх предприятийӗ те малта пыракансен йышӗнче. Унта 1 пин ытла тонна сенаж хатӗрлеме ӗлкӗрнӗ. Ӗҫе пурнӑҫлама вӗсем ҫӗнӗ комбайн туяннӑ.

Республикӑра пӗтӗмпе 600 пин тонна утӑ, 200 пин тонна силос, ҫавӑн чухлех сенаж хатӗрлеме палӑртнӑ. Каласа хӑвармалла: выльӑх-чӗрлӗх валли апат хатӗрлемешкӗн Ҫӗрпӳ тата Шупашкар районӗсем малтан тухнӑ.

Чӑваш Енре каллех суя укҫасем тупнӑ. Чи хӑрушши — вӗсем нумай. Юлашки 5 уйӑхра кӑна 212 суя укҫа тупса палӑртнӑ.

Ултавҫӑсем ытларах суя укҫапа аптекӑра, заправкӑсенче усӑ кураҫҫӗ. Ытларах чухне нухрат чӑн-чӑнни пулманнине сутуҫӑсем мар, банк ӗҫченӗсем тавҫӑраҫҫӗ. Унта укҫана ятарлӑ аппаратпа тӗрӗслеҫҫӗ-ҫке.

Суя укҫасене Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта тупса палӑртнӑ. Ытларах чухне ултавҫӑсем 5 тата 1 пин тенкӗлӗххисене туса кӑлараҫҫӗ. Вӗсем унпа часрах мӗн те пулин туянаҫҫӗ. Чылай чухне 500 тенкӗлӗх тавар илсен 5 пин тенкӗлӗхипе тӳлеҫҫӗ.

Суя укҫана ахаль ҫын та уйӑрса илет. Лупӑпа пӑхсан пӗчӗк детальсене курма пулать. Ҫавӑн пекех хут укҫан сери номерне тасатса пӑхмалла. Иккӗленӳ ҫуралсан тӳрех полицие шӑнкӑравламалла.

Паян Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртрӗ. Чӑваш Республикинчи ӗҫ тӑвакан влаҫӑн чӑваш чӗлхине малалла аталантарас тата лайӑхлатса пырас ыйтусене татса памашкӑн пӗрле килӗштерсе ӗҫлемелли орган шутланакан пӗрлӗх Вӗренӳ министерствин лару пӳлӗмӗнче пухӑнчӗ.

Пурӗ икӗ ыйту пӑхса тухрӗҫ — комисси ҫумӗнчи орфографи ушкӑнӗ йышӑннӑ проекта пӑхса тухасси тата Шупашкар хулинчи тӗрлӗ палӑксем ҫине икӗ чӗлхепе ҫырнисене тишкересси.

Чи хӗрӳ калаҫу пӗрремӗш ыйту ҫуратрӗ. Пӗрисене халиччен уйрӑм ҫырма сӗнекен сӑмахсене пӗрле ҫырма йышӑнни килӗшмерӗ, теприсене — 1990-мӗш ҫулсенче йышӑннӑ правилӑччен пӗрле ҫырма хӑнӑхнӑ сӑмахсене уйрӑм ҫырма сӗнни. Ҫавах та орфографи комиссийӗ йышӑннӑ проектӑн никӗсне чӗлхе комиссийӗн ытларах пайӗ ырлас терӗ. Комисси пайташӗсем тӑратнӑ сӗнӳсене те пӑхса тухрӗҫ, вӗсене ытларах пайӗпе йышӑнас терӗҫ: 75§ уйрӑмах тавлашу ҫуратакан тӗслӗхсене (утмӑл турат, чӑрӑш тӑрри) кӑларса пӑрахас терӗҫ (вӗсене мӗнле ҫырмаллине тӗплӗ тӗпчев туса йышӑнас терӗҫ); 73-мӗш параграфри 3-мӗш пунктри тӗслӗхсене улӑштарма йышӑнчӗҫ (ООН вырӑнне тахҫанах ПНО тесе ҫырма пуҫланӑ; ГИТИС вара ытла кивӗ тӗслӗх); 74-меш параграфӑн 5-мӗш пайӗнче дефиспа ҫырмалли татӑксен йышне -тӑк (-тӗк) кӗртме пулчӗҫ.

Малалла...

Филипп Киркоров чӑваш кӗпишӗн хытах савӑннӑ

Раҫҫей эстрадин ҫӑлтӑрӗсенчен пӗри, Раҫҫей халӑх артисчӗ Филипп Киркоров ӗнер чӑваш кӗпиллӗ пулса тӑнӑ. Унта чӑваш наци орнаменчӗпе юрӑҫ тата шоу ячӗсене ҫырса хунӑ. Филипп Киркоров портретне те вырнаҫтарнӑ.

Паллӑ юрӑҫа кӗпене республикӑн Элтеперӗ Михаил Игнатьев парнеленӗ.

Раҫҫей эстрадинче поп-патша тесе калакан юрӑҫ ӗнер Шупашкарта концерт лартнӑ. Унта Михаил Игнатьев ҫемйипех кайнӑ: мӑшӑрӗпе Лариса Юрьевнӑпа, ывӑлӗпе Иванпа, хӗрӗпе Марийӑпа. Артистпа вӗсем концерт пуҫланас умӗн калаҫнӑ. Элтепер эстрада ҫӑлтӑрне ӑшшӑн йышӑннӑ май Филипп Киркоров пултарулӑхне юратакансем республикӑра йышлӑн пулнине палӑртнӑ. Унтан вӑл ӑна чӑваш тӗрриллӗ кӗпе тӑхӑнтартнӑ. Парни тата шӑп та лӑп пулнӑ.

ЧНК пирки хыпар-хӑнар лартас пулсан яланах пӑтӑрмах сиксе тухать. Вӗсен ӗҫне ҫутатас тесе икӗ хутччен Президиум ларӑвне кайсаччӗ. Унта мӗн илтни-курни пирки хыпар ҫырнӑ хыҫҫӑн яланах нушаччӗ — Валерий Клементьев ЧНК ӗҫне сиен кӳме пултаракан информацие тӳрлетме е кӑларса пӑрахма сӗнетчӗ. Иккӗ пулнӑ хыҫҫӑн урӑх унта ҫул тытма пӑрахрӑм. Ара чи интереслӗ, чи кӑсӑклӑ информацие кӑларса пеме ыйтаҫҫӗ те… Хыпарне вулакана интереслӗ ҫырмасан кам ӑна вулатӑр?

Ак, ӗнер ман алла ҫитес Мӑн Канашӑн пухӑвӗн йыхрав хучӗ лекрӗ. Ӑна вырӑсла ҫырни мана чӑн та тӗлӗнтерчӗ. Ара, вӑл ларура, чӑваш чӗлхине епле малалла аталантармаллине сӳтсе явасшӑн-ҫке! Ӗҫе капла тума юраманнине, тем тесен те ЧНК-ра та пулин хут ӗҫне чӑвашла туса пымаллине кӑтартас тесе хыпара лартрӑм. Сиссех тӑтӑм ӗнтӗ, «конгресран ыран шӑнкӑравлаҫҫех», тесе. Чӑн та Валерий Клементьев шӑнкӑравларӗ.

ЧНК Президенчӗн пӗрремӗш ҫумӗ мана хайхи, каллех, ҫак информацие илсе пеме ыйта пуҫларӗ. Эпӗ, имӗш, ЧНК ӗҫӗнче япӑххине кӑна куратӑп. Лайӑх ӗҫсене ҫутатмастӑп, япӑххисене кӑна.

Малалла...