Пӑхаттир пуҫлӑх Яков Мульдияров

Муниципалитетсене ертсе пыракансен тата муниципалитет служащийӗсен Республика кунӗ тӗлӗнче канма вӑхӑт пулман. Ҫӗртмен 25-мӗшӗнче, сӑмахран, вӗсем асӑннӑ ӗҫре тӑрмашакансен IX кунне хутшӑннӑ. Кӑҫал ӑна Куславкка районӗнчи Ҫӗньял ялӗнче ирттернӗ.

Мероприятине хутшӑннӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Ен пуянсене укҫа-тенкӗ хывма илӗртӳллӗ регион пулнине, влаҫра ларакансем халӑх пурнӑҫне лайӑхлатассишӗн ҫине тӑрса ӗҫленине палӑртса хӑварнӑ.

Тӗрлӗ тупӑшӑва тухнисен утӑ ҫулма та, мечӗк хӑвалама та тивнӗ. «Пӑхаттир пуҫлӑх» номинацире ку ята Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑш ял тӑрӑхне ертсе пыракан Сергей Мульдияров ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗш вырӑнта — Тӑвай районӗнчи Йӑнтӑрччӑ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Анатолий Семенов, виҫҫӗмӗшӗнче — Вӑрнар районӗнчи Мӑн Явӑш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Андрей Васильев.

Хутӑш эстафетӑра Шупашкар районӗ мала тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — куславккасем, виҫҫӗмӗшӗнче — сӗнтӗрвӑррисем.

Малалла...

Комсомольски районӗнче пурӑнакансем «Халӑх ревизорне» Григорий Данилова ҫӑхав янӑ. Ҫынсене экологи ыйтӑвӗ пӑшӑрхантарать. Вӗсем ҫуртсен ҫывӑхӗнче купаланнӑ свалкӑна пуҫтарма ыйтаҫҫӗ. Унта ҫӳп-ҫап кӑна мар, чӗрчун виллисем те выртаҫҫӗ-мӗн.

Свалка ҫывӑхӗнче шӑршӑ тӑрать. Ҫитменнине, ӑпӑр-тапӑр ҫывӑхри юханшыва кӗрет.

Шупашкарта пурӑнакан Виталий Жернаков каланӑ тӑрӑх, Комсомольски ялне кӗнӗ ҫӗрте ирӗк ыйтмасӑр йӗркеленӗ ҫуп-ҫап купи тӳрех куҫа тӑрӑнать. Унта темӗн те пӗр тӑкаҫҫӗ. «2014 ҫулта республика ку свалкӑна пӗтермешкӗн укҫа-тенкӗ уйӑрмаллаччӗ. Анчах икӗ ҫул иртрӗ — нимӗн те улшӑнмарӗ», — тенӗ Виталий.

«Халӑх фрончӗ» Григорий Данилов вырӑна тухнӑ. Вӑл ҫынсемпе курнӑҫнӑ, район администрацийӗн пуҫлӑхӗпе калаҫма хӑтланнӑ. Анчах Алексей Самаркин калаҫас темен, ыйтусене хуравламан. Пуҫлӑх видеокамерӑна илме каланӑ, полицие чӗннӗ те ӗҫ пӳлӗмӗнчен тухса тарнӑ.

Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи пӗрремӗш вице-мисс Диана Николаева

Ҫӗртмен 23-мӗшӗнче «Контур» суту-илӳпе кану комплексӗн территорийӗнче ҫулсерен иртекен «Атӑлҫи мисӗ» илемлӗх конкурсӗ пулнӑ. Унӑн тӗп йӗркелӳҫи — «Контур» комплекссӑр пуҫне Шупашкарти трикотаж хапрӑкӗн, «Юрма» агрохолдингӑн, «Суор» предприятин, Муркашри тата Етӗрнери кирпӗч савучӗсен, 21-мӗш телеканалӑн тата ытти хӑш-пӗр пуянлӑх харпӑрлӑхҫи Владимир Ермолаев.

Кӑҫалхи илем конкурсӗнче мисс ятне тивӗҫессишӗн 32 пике сцена ҫине тухнӑ. Вӗсем аялтан тӑхӑнмалли ҫипуҫпа та (илемлӗх конкурсӗсем кунсӑр иртмеҫҫӗ) сцена тӑрӑх утса кӑтартнӑ, Шупашкар трикотажӗн ҫипуҫне те кӑтартнӑ, наци тумӗпе те тухнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкар пики Диана Николаева пӗрремӗш вице-мисс ята илнӗ. Иккӗмӗш вице-мисс — Сыктывкарти Арина Перевертень. Мисс коронине Энгельсри Анастасия Нестерова тивӗҫнӗ.

Пушкӑртстанри чӑвашсен пӗлтӗрхи поэзи уявӗ

Пушкӑртстанри чӑвашсен пӗрлӗхӗ нумаях пулмасть поэзи фестивалӗ ирттернӗ. Ӑна вилӗмсӗр классикӑмӑр, пӗчӗккисенечн пуҫласа ваттисем таранах пӗлекен «Нарспи» поэма авторӗ Константин Иванов 126 ҫул тултарнӑ ятпа йӗркеленӗ.

Поэзи уявне Чӑваш Республикинчи юрӑҫсем те ҫитнӗ. Пушкӑртстанри йӑхташӑмӑрсем пӗлтернӗ тӑрӑх, сакӑр вуннӑ урлӑ каҫнӑ юрӑ ӑсти, чӑваш халӑх артисчӗ Иван Христофоров та унта пулнӑ. Ытти юрӑҫ пирки каласан, хисеплӗ ята илнӗ тепӗр юрӑҫа та — Вячеслав Христофорова — палӑртмалла. Сцена ҫине Вячеслав Христофоровпа пӗрле тухакан тепӗр эстрада юрӑҫи те, Марта Зайцева, тулай чӑвашсене уҫӑ сассипе савӑнтарнӑ.

Слакпуҫ ялӗ Пушкӑртстанран, Тутарстанран, Казахстанран килнӗ 16 художника йышӑннӑ.

Республикӑри хастарсем чӗрчунсене хӳтӗлесе петици ҫырнӑ, унпа килӗшсе ыттисене те алӑ пусма ыйтаҫҫӗ. Ҫавсем Шупашкарти «Спецавтохозяйство» общество тата Ҫӗнӗ Шупашкарти «Ельниковская роща» (чӑв. Тӗкӗрҫ рашчи) учреждени, унсӑр пуҫне ҫак хуласенчи коммуналлӑ хуҫалӑх службисене ӳпкелени сисӗнет.

Петицире килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене персе пӑрахнине ырламанни палӑрать. Чӗлхесӗр янаварсемшӗн пӑшӑрханакансем чӗрчунсене леш тӗнчене ӑсатиччен вӑхӑтлӑх усрамалли вырӑн уҫмалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ачасем тата аслисем умӗнчех йытӑсене персе вӗлернине те ҫавсем хурлаҫҫӗ. Унсӑр пуҫне вӗсем килсӗр-ҫуртсӑр йытӑсене вӑрах вӑхӑт тата нушаланса вӗлерекен эмел панине хирӗҫ.

Петицие ҫӗршыв Президенчӗ, Чӑваш Ен Элтеперӗ тата Чӑваш Енӗн прокурорӗ патне ҫитересшӗн.

Ҫӗртмен 25-мӗшӗнче Муркаш тӑрӑхӗнчи Ярапайкасси ялӗнче «Сӗтев» хаҫат никӗслевҫи Эдуард Мочалов пуҫарнӑ «Пысӑк футбол» турнирӗ пуҫланчӗ. Шел пулин те, шӑпа туртнӑ Элӗк районӗнчи футбол ушкӑнӗ турнира тем сӑлтава пула килеймен. Ун пирки турнира йӗркелекенӗ ӑмӑрту пуҫланиччен пӗр сехет малтан пӗлтернӗ. «Анчах та вӗсем малалла хутшӑнасси пирки шантарчӗҫ», — пӗлтерет ӑмӑртӑва йӗркелекенӗ. Турнир пуҫаруҫи вӗсен пирки штраф санкцийӗ пирки шутлать.

«Пысӑк футбол» турнира вара «Мӑн Сӗнтӗр» тата «Кӳстерек» футбол ушкӑнӗсем пуҫларӗҫ. «Мӑн Сӗнтӗр» футбол ушкӑнӗ 5:0 шутпа вӑйя ҫӗнсе илчӗ.

Ҫӗртме 26-мӗшӗнче футбол турнирӗ Муркаш районӗнчи Рыкакасси футбол уйӗнче иртмелле. Пуҫламӑшӗ 16:00 сехетре.

Сӑнсем (12)

Амӑш палӑкӗ умӗнчи пурнӑҫ йывӑҫҫи

Республика кунне халалласа Шупашкарта тата Элӗк районӗнче тӗрлӗ мероприяти ирттернӗ. Ҫавсенчен пӗри — Шупашкарти Амӑш палӑкӗ умӗнче Пурнӑҫ йывӑҫҫи флешмоб йӗркелени. Унта кӑмӑл пуррисене пурне те хутшӑнма чӗннӗ. Ҫапла вара 1000 ҫын ытла наци ҫеммипе Чӑваш Енӗн патшалӑх элемӗ — Пурнӑҫ йывӑҫҫи — евӗр тӑрса тухнӑ. Йышра шкул ачисем, культура, вӗренӳ, учрежденийӗсенче ӗҫлекенсем тата уява пухӑннӑ ҫынсем пулнӑ.

Авалхи чӑвашсен руна ҫырӑвне тӗпе хурса йӗркеленӗ элем ҫирӗпрен те ҫирӗп, хӑватлӑран та хӑватлӑ юмана аса илтерет. Вӑл республикӑра пурӑнакан халӑхсен пӗрлӗхне пӗлтерет. пилӗк парйан тӑраканскерӗн тӗп пайӗ ҫӳлте 90 градуспа айккинелле каякан икӗ туратпа вӗҫленет. Ку вӑл — республикӑра пурӑнакан тӗп халӑх. Айккинчи иккӗшӗ тулай чӑвашсене палӑртать. Варринчи чалӑш икӗ элеменчӗ — кунта пурӑнакан ытти наци ҫыннисене.

Ачасем ҫамарта кустараҫҫӗ

Ӗнер, Ҫӗртмен 25-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче Пӗтӗм чӑвашсен халӑх уявӗ «Ҫимӗк» иртрӗ. Вӑл, Чӑваш ентешлӗхӗсемпе районсенчи (регионсенчи) таврапӗлӳҫӗсен уйрӑмӗсене халалланӑскер, маларах иртнӗ Чӑваш Республикин кунӗн тӑсӑмӗ евӗр иртрӗ. Ҫимӗке Самар, Крым, Тутарстан, Пушкӑртстан, Эстони тата ытти тӑрӑхри чӑвашсем ҫитнӗ. Уяв тӑван чӑваш чӗлхипе иртрӗ.

Уявра ирттерме палӑртнӑ йӑла-йӗрке йышӗ сахал марччӗ, «Чемен карти» этнохулашра вӗсене пурне те кӑатртрӗҫ. Ваттисен пил сӑмахне Чӑваш ваттисен тӗп канашӗн ертӳҫи Виталий Станьял тата Чӑваш халах ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн президенчӗ Евгений Ерагин тухса каларӗҫ. Ҫимӗк тӗлне хатӗрленӗ таврапӗлӳпе туризм центрӗнче йӗркеленӗ таврапӗлӳҫӗсен пуххине Чӑваш таврапӗлӳҫисен председателӗ Сергей Сорокин ертсе пычӗ.

Усал-тӗселтен тасатакан сӑваплӑ ҫулӑма тивӗртнине, хулаш йӗри-тавра хӗрсем ака тунине («хӗраки»), йӑх юписене лартнине Ҫимӗке килнӗ пур хӑна сӑнарӗ — вӗттинчен пуҫласа аслисем таранах. Пурте пӗрле алӑ тытса пысӑк вӑйӑ картинче ҫаврӑнчӗҫ.

Пӗтӗм чӑвашсен Ҫимӗкне килнӗ Чӑваш Енӗн культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов ҫапла палӑртрӗ: «Ку уявра халӑх чунӗ палӑрать.

Малалла...

Ҫӗртмен 23-мӗшӗнче Чӑваш наци конгресӗн Мӑн Канашӗн пайташӗсем ҫулталӑка пӗрре иртекен ларӑва пуҫтарӑннине Чӑваш халӑх сайтӗнче Аҫтахар Плотников пӗлтернӗччӗ.

Унта пӑхса тухнӑ ыйтусем тата вӑл е ку темӑпа кам мӗн тухса калаҫни пирки конгресс сайтӗнче анлӑ информаци шайӗнче кӑна хыпарланӑ та, кам тата мӗн пирки тавлашни-тупӑшнине, кам тата мӗн сӗннине йӑлтах ӑнланма йывӑртарах. Ҫак сайт администраторӗ тата маларах асӑннӑ статья авторӗ Мӑн Канаш ларӑвӗн йышӑнӑвӗпе ЧНК сайтӗнче каярах паллаштарма шантарчӗ-ха. Мӗнех, курӑпӑр-вулӑпӑр. Унччен вара кӑсӑклӑ пӗр шухӑш ҫинче чарӑнса тӑрам.

Аҫтахар Плотников Фейсбукри хӑйӗн страницинче ҫырнӑ тӑрӑх, Мӑн Канаш ларӑвӗнче Тӗмен чӑвашӗ ҫӑпатана музейсенчен кӑларса пеме сӗннӗ.

Ҫӑпатана музейран кӑларса пемелле тени аташу-и е ырӑ шухӑшах-и? Аҫтахар Плотниковӑн хыпарне Фейсбукрисем тӗрлӗрен йышӑннӑ. «Мӗн тӗрлӗ кӑна чӑваш ҫук тӗнчере!» — тесе тӗлӗнет, сӑмахран, Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗ, драматург, поэт, куҫаруҫӑ, актер, этнотеатрҫӑ Иосиф Дмитриев.

Малалла...

Шӑла ҫирӗплетме услам ҫу пулӑшать. Куллен тасатса тӑнипе, тухӑр патне кайса тӗрӗслеттерсе тӑнипе пӗрлех куллен мӗн ҫини те сывлӑха витӗм кӳрет. Сиен кӳрекен апат-ҫимӗҫ те пур. Шӑлшӑн сахӑр песукӗ тата сахӑр песукӗллӗ, йӳҫӗ ҫимӗҫ, газлӑ тата спортсменсем ӗҫекен шыв сиен кӳрет.

Тухтӑрсем шӑлшӑн усӑллӑ тесе пилӗк ҫимӗҫ пирки калаҫҫӗ: кунта ыхра, гвоздика, куркума, симӗс чей тата услам ҫу кӗрет.

Юлашкинчен каланине маларах чӗрешӗн тата юн тымарӗсемшӗн сиенлӗ тесе шухӑшланӑ. Халӗ вара ӑсчахсем услам ҫу усси пирки калаҫма тытӑннӑ. Вӑл организмшӑн пӗтӗмӗшле лайӑх. Унсӑр пуҫне шӑла та ҫирӗплетет. Ҫак ҫимӗҫре тутлӑхлӑ япаласем нумай, A, D, E, K2 ҫура ирӗлекен витаминсем пур. Кунта курӑкпа тӑрантарнӑ ӗне сӗтӗнчен туни пирки каланине палӑртмалла. Услам ҫура кальци тата линолевӑй кислота пур. Ҫимӗҫе кирек епле апата та хушма юрать, анчах ӑна ытлашши ирӗлтерсе ямалла мар.