Ирина Кошкина сӑн ӳкерчӗкӗ

Кӑҫалхи «Раҫҫей чӑваш пики» Крымра канӗ.

Ҫак конкурс паян, раштавӑн 2-мӗшӗнче, Шупашкарти Чӑваш патшалӑх культура институтӗнче иртнӗ.

«Раҫҫeй Чӑваш пики — 2017» ята ҫӗнсе илессишӗн Чӑваш Енри тӗрлӗ районтан, Тутар, Пушкàрт республикисенчен, Чулхула, Самар, Тӗмен, Иркутск облаҫӗсенчен, Питрӗ хулинчен килнӗ 21 хӗр тупӑшнӑ.

«Раҫҫей чӑваш пики» ята илес тесе вӗсен тӑван халӑх историйӗпе, кун-ҫyлӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене хуравланӑ. Ҫав ята тивӗҫес текенсенчен Чӑваш Ен Эл еперӗ кам пулнипе, тӑван халӑхӑмӑрӑн апат-ҫимӗҫне пӗлнипе те кӑсӑкланнӑ.

Пикесене ытти ҫулхиллех тӗрлӗ номинацире хавхалантарнӑ. «Раҫҫeй Чӑваш пики-2017» ята Йӗпреҫ районӗнчи Луиза Ильина тивӗҫнӗ. Ӑна Крымра канмашкӑн путевка парнеленӗ.

Вырӑс патшалӑх академи драма театрӗ 95 ҫул тултарать. Юбилей каҫӗ раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче иртӗ.

Шӑпах раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, 1922 ҫулта, театрта пӗрремӗш сезон уҫӑлнӑ. Ун чухне А.Островскин пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ «Василиса Мелентьева» спектакле сцена ҫине кӑларнӑ. Хаяр Иванпа Василиса ролӗсене театрӑн пӗрремӗш режиссерӗ Слободской тата пӗрремӗш артисткӑсенчен пӗри Юровская вылянӑ.

95 ҫулта театр вун-вун вӑйлӑ спектакль сцена ҫине кӑларнӑ. Вӗсем ылтӑн фонда кӗнӗ, куракансен асӗнче яланлӑхах юлнӑ. Театр халӗ те лайӑх спектакльсем хатӗрлет, куракансен савӑнтарать.

Вырӑс патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫине ытти регионти артистсем те пӗрре мар тухнӑ. Театр хӑй те тухса ҫӳренӗ: Хусана, Йошкар-Олана, Ижевска, Чӗмпӗре, Кирова, Стерлитамака, Костромана…

Ӗнер К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗн, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ артисчӗн Аркадий Андреевӑн пултарулӑх каҫӗ иртнӗ.

Муркаш районӗнчи Тури Панкли ялӗнче 50 ҫул каялла ҫуралнӑскере асӑннӑ район пуҫлӑхӗ — районти Депутатсен пухӑвӗн ертӳҫи Игорь Николаев, райадминистраци пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев саламланӑ. Уява ҫавӑн пекех райадминистрацин культура пайӗн пуҫлӑхӗ Елена Чернова, Муркаш районӗнче пурӑнакансем хутшӑннӑ. Игорь Николаев муркашсем хирте тата фермӑра кӑна мар, сцена ҫинче те пултаруллине палӑртнӑ.

Аркадий Андреев Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ театр училищинче вӗреннӗ. 1993 ҫулта К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи театрне артиста вырнаҫнӑ.

Чӳк уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫӗнчи «Шуҫӑм» халӑх фольклор ушкӑнӗ (ӑна Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Валерий Фролов ертсе пырать) Свердловск облаҫӗнче иртнӗ «Кӗр пурлӑхӗ» уява хутшӑннӑ. Ку ансамбле 1994 ҫулта пуҫарнӑ. 2002 ҫулта фольклор ушкӑнӗ халӑх ятне тивӗҫнӗ.

Ҫӗр ӗҫне вӗҫленине халалланӑ Урал тӑрӑхӗнчи уява Чӑваш Енри, Курганти, Челябинскри, Екатеринбургри тата Свердловск облаҫӗнчи 100 ытла юрӑ-ташӑ ӑсти хутшӑннӑ.

Патӑрьелсем анат енчисен йӑли-йӗркине кӑтартнине Свердловск облаҫӗнчи куракансем ӑшшӑн йышӑннӑ.

Урал тӑрӑхӗнчи концерт хыҫҫӑн наци апат-ҫимӗҫне астивсе пӑхнӑ. Уяв «Туслӑх» клубӑн (ертӳҫи — Таисия Никифорова) 10 ҫулхипе пӗр килнӗ.

«Хыпар» издательство ҫурчӗн кӑларӑмӗсем Чӑваш патшалӑх академи драма театрӑн 100 ҫулхине халалласа ҫыракансем хушшинче конкурс ирттерессине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Ӑна Чӑваш Республикин Информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерстви йӗркеленӗ.

Конкурса 28 ӗҫ ҫитнӗ иккен. «Республикӑри пичет МИХӗсенчи чи лайӑх хайлав (хайлавсен ярӑмӗ)» номинацире «Хыпар» издательство ҫурчӗн кӑларӑмӗсем мала тухнӑ: пӗрремӗш вырӑнта – «Чӑваш театрӗ: 100 ҫул» хайлавсен ярӑмне пичетленӗшӗн «Хыпар» хаҫатӑн социаллӑ пурнӑҫ, культура тата спорт пайӗн редакторӗ Надежда Смирнова, редакции газеты «Хыпар», иккӗмӗшӗнче – «Мӗнле пурӑнма аванрах, хӑв пӗлнӗ пек е?» хайлав авторӗ, «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» корреспонденчӗ Алина Изман, виҫҫӗмӗшӗнче – асӑннӑ хаҫат редакторӗ Ирина Алексеева (вӑл «Ача чухне ӗмӗтленнӗ юмахра пурӑнатӑп» ятлӑ материалпа палӑрнӑ).

К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ куракансене каллех премьерӑпа савӑнтарнӑ. Хальхинче Арсений Тарасовӑн «Юратӑва ҫул парӑр» пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ спектакль сцена ҫине тухнӑ.

Спекаткль режиссерӗ — ЧР тава тивӗҫлӗ артисчӗ Валерий Карпов. «Малтанах хӑрарӑм. Пьеса вӗҫленмен пек туйӑнатчӗ. Ӗҫлеме пуҫласан пьесӑн хӑйӗн шӑнӑрӗ, шухӑшӗ пуррине ӑнлантӑм. Премьерӑна куракансем хакларӗҫ ӗнтӗ», — тенӗ режиссер.

Спектакльти тӗп сӑнарсем — Павловсен ҫемйи. Вӗсем Магаданран Граф килесси пирки хыпарлакан телеграмма илеҫҫӗ. Вӗсен шухӑшӗпе, вӑл — вӑрӑ. Ҫавӑнпа ҫемье унпа курнӑҫасран тарса ҫӳрет. Финалта вара ҫакӑ паллӑ: Граф лайӑх шухӑшпа — ваттисен ҫуртне пулӑшас тӗллевпе — килнӗ.

Шупашкарта ӗнер, чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, халиччен пулман курав уҫӑлнӑ. Пӗтӗм тӗнчери сусӑрсен кунне халалланӑскерти экспонатсемпе суккӑрсем паллашма пултараҫҫӗ. Экспонатсен илемӗ ҫинчен экскурсоводсем каласа кӑтартнине итлесе мар, хӑйсен аллипе тытса пӑхса, хыпашласа.

Чӑваш патшалӑх художество музейӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ курава «ПРОСТРАНСТВО ЛЮБВИ» (чӑв. Юрату анлӑшӗ) ят панӑ. Унта Шупашкарти художниксемпе пӗрлех Мускаврисен ӗҫне те тӑратнӑ. Тӗрлӗ материалтан хатӗрленӗскерсем урлӑ мӗн каланине тытса та ҫавӑрса пӑхса ӑнланма пулать.

«Шкулта пӗрле вӗреннӗ тусӑмӑн куҫ курман ывӑлне ӗнер художество музейӗнчи курава чӗнтӗм. Саша музейра юлашки хут пӗр пилӗк ҫул каялла пулнине пытармарӗ. Куҫ курманнисен итлеме тивет. Хальхи курава вара тытса пӑхма май килчӗ», — тесе ҫырнӑ, тӗслӗхрен, «Чӑвашкино» киностудире тата электрон документацин архивӗн сектор заведующийӗ Вероника Кочешкова паян Фейсбукра.

«Четыре солдата в поисках мира» спектакль саманчӗ.

Ҫӗнӗ Шупашкарти Чӑваш патшалӑх сӑнав драма театрӗ Алекс Бьерклундӑн «Четыре солдата в поисках мира» драми тӑрӑх лартнӑ спектакле куракан умне кӑларма хатӗрленет. Ку спектакле театр труппи «Пӗчӗк хулари театрсем» федераци проектне хутшӑнса ҫӗнсе илнӗ грант укҫипе лартать.

Сӑнав театрӗн илемлӗх ертӳҫи Валерий Проворов палӑртнӑ тӑрӑх, театра федераци хыснинчен 5 миллион та 506 пин тенкӗ панӑ, республика та укҫа уйӑрнӑ: 611800 тенкӗ. Ҫак нухратпа театр хальхи йышши ҫутӑ тата сасӑ хатӗрӗсем, сцена эффекчӗсем валли ытти оборудовани, декораци тата тум туяннӑ.

Асӑнса хӑварар, ҫак спектакле театр артисчӗсем Шупашкарта, Канашра, Ҫӗмӗрлере, Етӗрнере, Сӗнтӗрвӑрринче, Ҫӗрпӳре, Чикмере, Чулхулара тата Чӗмпӗрте кӑтартасшӑн. Унсӑр пуҫне вӗсем ҫитес ҫул Раҫҫейри пӗчӗк хуласен театрӗсен фестивальне хутшӑнасшӑн.

Чӗмпӗрте пурӑнакан Николай Кондрашкин кӳлепеҫӗ чӑвашсен мӑн аслашшӗсем шутланакан пӑлхарсен Аслӑ Пӑлхар патшалӑхне никӗсленӗ Купрат Эльпуҫа /патшалӑх ертӳҫине/ асӑнса Шупашкарта палӑк лартма сӗнет иккен. Кун пирки «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Тӑван Атӑл» журналӗн ҫак уйӑхри номерӗнче Николай кондрашкинпа пичетленӗ интервьюра пӗлтернӗ.

Бюст-палӑк лартма Купрат ханӑн сӑнӗ хатӗр-мӗн. Ӑна Чӑваш Ене илсе те килнӗ. Яваплӑ вырӑн йышӑнакан тӳре-шара ҫав палӑка лартма йышӑну тусан ӗҫ каймалла тенӗ.

«Ӑна Шупашкар районӗнчи Станьялта лартас шут пур. Вырӑнти истори музейӗпе калаҫса татӑлнӑ темелле. Купрата пысӑк палӑк вара Шупашкарта лартмалла. Ӑна Тутарстанри Пӑлхар хулинче, Фанагорире /Краснодар крайӗ/ е Туна шывӗ ҫинчи Пӑлхар ҫӗршывӗнче лартас текенсем те пур», — тенӗ кӳлепеҫӗ журнала.

Шупашкарта ҫамрӑксен наци театрӗсен фестивалӗ вӗҫленчӗ. Аса илтерер, ӑна Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ республикӑн Культура министерстви тата Театр ӗҫченӗсен Раҫҫейри пӗрлешӗвӗ пулӑшнипе йӗркеленӗ.

Кӑҫал иккӗмӗш хут театр форумӗнче тӗрлӗ номинаципе ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ. Унта хамӑр театрӑн тӗп режиссерӗ Иосиф Дмитриев та палӑрнӑ. «Виҫ кӗтеслӗ юрату» спектакле режиссер пулса лартнӑ. Иосиф Дмитриев «Ҫамрӑксем валли лартнӑ чи лайӑх спектакль (режиссура)» палӑрнӑ. Ҫак спектаклӗн авторне Геннадий Тимофеева (Челпир) «Чи лайӑх пьеса» номинацире палӑртнӑ. Ку спектакльте Аниҫҫе сӑнарне калӑпланӑ Наталья Ахмед «Хӗрарӑмӑн чи лайӑх сӑнарӗ» номинацире ҫӗнтернӗ.