Паян ирхине, 6 сехетсем иртсен, Чунҫӳрев-2011 ҫула тухрӗ.
Чунҫӳрев кашни ҫулах утӑ уйӑхӗн пусламӑшӗнче ҫула тухать. Тӗллевӗ — хамӑр халахӑн тымарӗсене тӗпчесси. Енчен те ытларах чухне ҫулҫӳрев маршручӗ Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗн ҫӗрӗпе иртетчӗ пулсан, кӑҫалхи маршрут кӑшт урӑхларах — ҫул Кавказ еннелле выртӗ. Чӑвашсем Дагестана ҫитсе Сементер, Варачан, авалхи Сӑвар, Беленджер хулисемпе паллашасшӑн, асӑнмалӑх юпа лартса хӑварасшӑн.
Чунҫӳрев-2011 епле иртнипе эсир ун сайтӗнче (bulgar.chuvash.org) паллашма пултаратӑр. Унта ятарлӑ кун кӗнеки пулӗ. Ӑна вӑхӑтра ҫӗнетсе тӑрӗҫ — чунҫуревҫӗсем ӑҫта ҫитнине, вӗсен кӑмӑл-туйӑмӗ епле пулнине ҫутатса тӑрӗҫ.
Мӗнех, сӑнӑр — пӗрремӗш чарӑну Шӑхасанта пулӗ.
Ял тӑрӑхӗсен сайчӗсем халь пурин те пур. Вӗсене влаҫрисем ятарласа темиҫе ҫул каялла хатӗрленӗ, пурте cap.ru сайтӑн никӗслӗхне (движокне) усӑ кураҫҫӗ. Ҫавна май вӗсенчен хӑшӗ лайӑхрах та чаплӑрах пулнине те палӑртма йывӑр. Ҫапах та вӗсене ҫӗнетсе тӑрас ӗҫе лайӑхлатас тӗлӗшпе тӗрлӗрен ӑмӑртусем ирттереҫҫӗ-ирттереҫҫех.
Ак, нумай пулмасть, Муркаш районӗнчи сайтсем хушшинче ҫавнашкал ӑмӑрту иртнӗ. Пурӗ виҫӗ номинаци пулнӑ: «Чи лайӑх сайт», «Сайтан чи лайӑх дизайнӗ», «Чи вулакан сайт».
Пахалавҫӑсен, паллах, самай пуҫ ватма тивнӗ — 16 сайт хушшинче чи хӑтлине, уйрӑмах вӗсем пурте тенӗ пекех пӗрешкел курӑннӑран, тупма чӑнах та йывӑр. Ҫапла май сайт тытӑмне, унпа меллӗ усӑ курма май пуррине, материала вырнаҫтарнӑ май пултаруллӑха кӑтартнине шута илме тивнӗ.
Чи лайӑх сайт ятне Юнкӑ ял тӑрӑхӗн сайчӗ тивӗҫнӗ. Мӗн кӑтартуллӑ — те сӑпайлӑ пулнӑран — анчах та вӗсен сайтӗнче хӑйсем малти вырӑна тухни пирки пӗр сӑмах та ҫук. 2-мӗш вырӑн Муркаш ял тӑрӑхӗн сайтне лекнӗ, Катькассем — 3-мӗш.
Чӑваш литературин электронлӑ вулавӑшӗнче паянтан 5 пин ытла хайлав вырнаҫнӑ! Малтанхи ҫитӗнӳ, 4 пинпе танлашни, 7 уйӑх каялла, пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче пулса иртнӗччӗ. Ҫӗнӗрен кӗртнӗ кӗнекесен илес пулсан ҫаксене асӑнса хӑвармалла: Альбина Мышкинӑн «Атте пилӗ», Виталий Енӗшӗн «Чи пӗчӗк патшалӑхӗ», Денис Гордеевӑн «Хӗрес хывнӑ хӗвелӗ», Ҫемен Элкерӗн «Хӗн-хур айӗнче» сӑвӑлласа ҫырнӑ повеҫӗ, Тихӑн Петӗрккин «Ҫил-тӑвӑлӗпе» «Кушкӑ ачийӗ», Александр Алкан «Хӗҫпе ҫурли», Влас Иванов-Пайменӗн «Кӗперӗ», Георгий Красновӑн «Хӗрлӗ тюльпанӗ», Трубина Мархвин «Хӗллехи каҫсенче» калавсемпе повеҫсен пуххийӗ, Иван Салампекӗн «Пирвайхи юратӑвӗ», Александр Талвирӑн «Пӑва ҫулӗ ҫинче» повеҫӗ тата ыттисем.
Тетелти СУМ лавккари таварсен йышӗ ҫӗртен иртрӗ. Хальлӗхе категорисен йышӗ 3 кӑна пулсан ҫитес вӑхӑтра нумайланмалла.
Чӑваш халӑх сайчӗ хатӗрленӗ тетел лавккинче эсир кӗнекесем, CD тата DVD дисксем туянма пултаратӑр. Маларах, паллах, эсир вӗсемпе паллашайратӑр — чылай япалан тӗрлӗ сӑн ӳкерчӗкӗсем пур. Хушма сӑнсенче кӗнекен ӑшлӑхӗ, фильмсенчи кадрсемпе паллашма май пур. Таварсен хакӗ те ахаль лавккарисенчен йӳнӗрех.
Вӑл http://www.i-sum.su адреспа ӗҫлӗ. Таварсене эпир почтӑпа усӑ курса Раҫҫейӗн пур тӑрӑхне те ҫитерме пултаратпӑр. Ҫавӑн пекех Шупашкара тата ун ҫывӑхӗнчи тӑрӑхсене кил таран ҫитерсе пама пултаратпӑр.
Тӗнче тетелӗнче чӑвашлӑхпа ҫыхӑннӑ япаласем туянма ҫӑмӑл мар. Электронлӑ лавкка тумалли пирки чылайӑшӗ калаҫрӗ пулин те, чӑн-чӑн ӗҫлекенни халь те ҫук (ҫармӑссен те, тутарсен те пур чухне — эпир вӗсенчен ку тӗлӗшпе юлса пыни намӑс :) ). Ҫакна асра тытса Чӑваш халӑх сайчӗ «СУМ» ятлӑ лавкка хатӗрлеме пуҫларӗ. Вӑл http://www.i-sum.su адреспа ӗҫлӗ. Хальлӗхе вӑл тӗрӗслев тапхӑрӗнче пулин те — тавар туянмалли майсене туса ҫитернӗ.
Лавккана эпир чӑвашла тата вырӑсла йӗркелесшӗн, унта тӗрлӗ тавар сутасшӑн: кӗнекесем, CD тата DVD дисксем, сувенирсем, тумсем. Хакне май пур таран пӗчӗкрех лартма тӑрӑшӑпӑр — ахаль хавккасенчен йӳнӗрех пулмалла (DVD дисксем, сӑмахран, пирӗн 100 тенкӗ кӑна!).
Паянхи кун тӗлне лавккара 20 тавартан нумай мар пулсан ҫитес вӑхӑтра эпир вӗсен шутне самай ӳстерме шутлатпӑр.
Таварсене эпир почтӑпа усӑ курса Раҫҫейӗн пур тӑрӑхне те ҫитерме пултаратпӑр. Ҫавӑн пекех Шупашкара тата ун ҫывӑхӗнчи тӑрӑхсене кил таран ҫитерсе пама пултаратпӑр.
Электронлӑ лавккапа тунӑ мӗн пур укҫа пирӗн пӗрлӗхе тытса пыма кайӗ.
Паян, пушӑн 22-мӗшӗнче Шупашкарти октябрӗн 50 ҫуллӑх урамӗнче вырнаҫнӑ Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ кил-йыш вулавӑшне пирӗн тӗп хуламӑрӑн механикӑпа технологи техникумӗн 2-мӗш курс студенчӗсем пуханчӗҫ. Кунта вӗсене Чӑваш халӑх сайчӗпе унӑн тӗп администраторӗ Николай Плотников паллаштарчӗ.
Программиста вӗренекенсем сайт тытӑмӗпе паллашрӗҫ, унта мӗн-мӗн вырнаҫни пирки пӗлчӗҫ. Тел пулӑва килнӗ яш-кӗрӗме ытларах сайтри паллашу кӗтесӗ, вӗсене вӗренӳре пулӑшма пултаракан информаци пурри кӑсӑклантарчӗ. Програмҫӑ ӑсталӑхне алла илекенсене ҫавӑн пекех сайта епле майпа хатӗрлени, ӑна ӑсталама мӗн чухлӗ вӑхӑт кирлӗ пулни интереслӗ пулчӗ.
Тӗлпулӑва вӗҫленӗ май студенсем тӑрӑшса вӗренме, ҫав шайри сайтсене ӑсталама вӗренсе ҫитме шантарса каларӗҫ.
Эпир йӗркеленӗ электронлӑ вулавӑшри хайлавсенче хальхи вахӑтра шӑп та ҫакӑн чухлӗ саспалли! Нумай-и вӑл, сахал-и? Пӗр енчен пӑхсан, 4 гигабайтлӑ флешкӑна (унашкал калӑпӑшлине халь лавккасенче 250-400 тенкӗпе туянма май пур) пирӗнешкел вулавӑш 200 штук таранах кӗме пултарать. Тепӗр енчен пӑхсан вара — сахалах та мар. Пӗр кӗнекере вӑтамран 300-600 пин саспалли пулнине шута илсен пирӗн вулавӑшра 30-60 кӗнеке калӑпӑшӗ. Ку вара сахалах мар. Чӑннипе пирӗн вулавӑшра, кӗртсе пӗтерменнисене те шута илсен, пурӗ 48 кӗнеке. Чылай хайлава эпир кӗнеке шайӗнче мар, уйрӑммӑн кӗртсе — ҫапла май пӗтӗмӗшле калӑпӑш пуҫтарӑнать те ӗнтӗ.
Пуянлӑх тӗлӗшӗнчен — пирӗн вулавӑшра 760 ытла автор, 4 600 ытла хайлав (вӗсенчен 3 200 ытла сӑвӑ, 500 яхӑн калав, 190 яхан юмах, 50 ытла юптару, 30 ытла повесть, 9 роман).
«Чӑваш тӗнчи» сӑн галерейи кунран кун пуянланса пырать. Ӑна йӗркеленӗ чухне чӑваш тӗнчипе ҫыхӑннӑ вырӑнсене сӑнласа кӑтартас, чӑваш пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ мероприятисене ҫутатас тӗллев пулнӑ. Ку ӗҫ майӗпен пурнӑҫланса пырать те.
Чӑваш ялӗсене сӑнласа кӑтартас тӗлешпе хальхи вӑхӑтра ытларах республикӑн тури районӗсен ялӗсем кӗнӗ. Танлаштарнӑ май ҫак районсенчи ялсене ытларах сӑнлани курӑнать: Шупашкар районӗ (76 ял), Красноармейски районӗ (34 ял), Ҫӗрпӳ районӗ (33 ял), Муркаш районӗ (27 ял), Сӗнтӗрвӑрри районӗ (20 ял), Элӗк районӗ (13 ял), Вӑрнар районӗ (5 ял). Ҫавӑн пекех Канаш, Куславкка, Етӗрне, Елчӗк районсенчи ялсен сӑнӗсем пур. Нумай мар пулин те пур.
«Чӑваш тӗнчинче» ытти сӑн та чылай: музейсенчи сӑнсем (10 ытла музей, нумай пулмасть Бичурин музейӗнчи сӑнсене вырнаҫтарнӑччӗ), тӗрлӗ мероприятисенче тунӑ сӑнӳкерчӗксем (юбилейсенче, ӑслӑлӑх конференцийӗсенче, конкурссенче, концертсенче, уявсенче).
Тенчипе паллӑ Youtube сервисра «Сӑвар» TV канал уҫалнӑ. Ӑна уҫаканни — чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗ.
Хальхи вӑхӑтра интернетри телеканалра Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 111 ҫул ҫитнине халалланӑ митингри (чӳкӗн 16-мӗшӗнче иртнӗ) телекурмасем вырнаҫнӑ. Малашне ку канал урлӑ ытти мероприятисене лартма палӑртаҫҫӗ — тӗслӗхрен, юпан 24-мӗшӗнче иртнӗ деклорацие йышӑннӑранпа 20 ҫул ҫитнине палӑртнине, терлӗ ҫулсенче ӳкернӗ чунҫӳреври материалсене. «Сӑвар» видеостуди ӳкерме хутшӑннӑ чылай мероприятипе ҫак канал урлӑ паллашма май пулӗ. Чӳкӗн 26-мӗшӗнче эпир ирттерекен «Асамлӑх ҫулӗ» кӗнекен хӑтлавне те ҫак канал урлӑ ҫутатма палӑртаҫҫӗ.
Телеканал тӗллевӗ — май ҫитнӗ таран чӑваш ҫамрӑкӗсен пурнӑҫӗпе, вӗсен ӗҫӗ-хӗлӗпе ҫыхӑннӑ «Чӑваш Ен» ГТРК ӳкермен, ҫутатман мероприятисемпе паллаштарасси. Канал тӳлевсӗр, унӑн материалӗсемпе тӗнчери пур ҫын та паллашма пултарать — ҫӗнӗ телекурмасем илсе тӑма ҫырӑнмалла ҫеҫ.
«Сӑвар» пӗрлешӗве 20 ҫул каяллах йӗркеленӗ.
Чӑваш Республикин президенчӗн интерактивлӑ кун кӗнекийӗ уҫӑлнӑ. Кун пирки Чӑваш Республикинчи влаҫри органсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет. Хальлӗхе унта пурӗ 8 уйрӑм. Президент Администрацийӗн пресса хӗсмечӗ шантарнӑ тӑрӑх унти информаци пуянлансах пырӗ.
«Хамӑн сӑмаха тухса каланӑ чухне эп Чӑваш Енри влаҫ уҫӑ пулмалли пирки пӗрре мар каланӑ, калатӑп та. Министерствӑсемпе ведомствӑсем, вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органсем хӑйсене пирӗн республикӑра епле кӑтарнине, хӑйсен ӗҫне епле ҫутатнине эп сӑнасах тӑратӑп — ӳсӗмсем пирки ҫеҫ мар пӗлтереҫҫӗ, йӑнӑшсем пулсан та хӑвӑрт тӳрлетме тӑрӑшаҫҫӗ» (куҫарӑвӗ — манӑн, Николай Плотниковӑн), — ҫырать Михаил Игнатьев кун кӗнекин пуҫламӑш страницинче. Малалла Чӑваш Ен Президенчӗ влаҫ уҫӑмлассине хӑйӗнчен пуҫлани пирки пӗлтерет, пурне те конструктивлӑ диалога хутшанма чӗнет. Калаҫу усӑллӑ пуласса шанать.
Тӗнче тетелне усӑ куракан пур ҫын та ҫак интерактивлӑ кун кӗнекинче хӑйӗн шухӑшне пӗлтерме пултарать.
Шел те, кун кӗнекине вырӑсла ҫеҫ калӑпланӑ.
+8.3 °C