Тӗнче тетелӗнчи Нестӗр Янкас ячӗллӗ пӗрлӗхӗн электронлӑ вулавӑшӗ те хайлавсемпе пуянланса пырать. Вӗсен сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх нумай пулмасть унта 500-мӗш хайлав кун ҫути курнӑ. Вӑл — Красноармейски районӗнчи Мӑн Шетмӗ шкул директорӗ пулнӑ Н.П.Петров ҫырнӑ «Марионеткӑсем» сӑвӑ. Сайт хыпарланӑ тӑрӑх Николай Петровӑн сӑввисен шучӗ те вулавӑшра 78-а ҫитнӗ. Ытти ҫыравҫӑсен хайлавӗсене илес пулсан унта Николай Карайӑн чи нумаййи иккен — вулавӑшра унӑн 96 хайлавне тупма пулать. Сӑвӑ-калав йышӗпе виҫҫӗмӗш вырӑн Гурий Дубов йышӑнать, электронлӑ вулавӑшра унӑн 69 сӑвви вырнаҫнӑ.
Паллах, Нестор Янкас ячӗллӗ пӗрлӗхе кӗрекен ытти ҫыравҫӑ-сӑвӑҫӑн хайлавӗсемпе те паллашма пулать. Вулама юратакансем кунта Леонид Антоновӑн, Юрий Сементерӗн, Георгий Туслин, Лука Семеновӑн, Николай Ершов-Янгерӑн, Валентина Рудниковӑн, Галина Макаровӑн, Зинаида Михайлова-Селимен, Николай Ункайӑн, Галина Ҫуткӳлӗн пултарулӑхӗпе паллашма пултараҫҫӗ.
Тӗпренчӗкӗсене ача-пӑча пахчине яма черете тӑрас тесен ӳлӗмрен вӗренӳ пайне е нумай ӗҫ тӑвакан центра ҫити кайма кирлӗ мар. Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнчен черете килте ларсах ҫырӑнма май туса панӑ.
Электрон черете тӑрас тесен компьютер тата тӗнче тетелне тухма май пулмалла кӑна. Sad.edu.cap.ru текен сайта кӗрсе регистрациленмелле. Унтан ашшӗ-амӑшӗ валли ятарлӑ код ярса парӗҫ. Ун тӑрӑх вӗсем черет епле шунине сӑнаса тӑрайӗҫ. Онлайн меслечӗпе специалистсенчен тӗрлӗ ыйтӑва уҫӑмлатма май та туса панӑ.
Шел те, пирӗн тӳре-шарасем ниепле те сайтсем тунӑ май республикӑн икӗ патшалӑх чӗлхипе те усӑ курма вӗренсе ҫитеймеҫҫӗ. Ҫӗнӗ сайт та — вырӑсла кӑна.
Пирӗн сайтра орфографи йӑнӑшӗ сахал мар ӗнтӗ. Ҫавӑнпа та хӑшӗ-пӗри вӗсем пирки ансат мелпе пӗлтермелли май туса пама ыйтатчӗ. Чӑваш Республикин официаллӑ влаҫ порталне те тӗслӗх пек илсе кӑтартатчӗҫ. Паян вара ҫак хатӗре сайта вырнаҫтартӑмӑр.
Эпир «Orphus» системӑна суйласа илтӗмӗр. Пӗрремӗшӗнчен — вӑл чи анлӑ усӑ кураканскер, иккӗмӗшӗнчен — ӑна тӗрлӗ чӗлхесем ҫине куҫарнӑ. Чӑвашла ҫуккӑччӗ те хамӑрӑн тӑван чӗлхепе те куҫарса патӑмӑр. Хайхи халь ҫак хатӗрпе усӑ курса асӑрханӑ йӑнӑша тӳрех пире пӗлтерме пултаратӑр. Малтан шӑшипе йӑнӑш текста уйӑрӑр, кайран харӑс Ctrl-па Enter пускӑчсене пусӑр. Уҫӑлнӑ чӳречере йӑнӑш пирки ӑнлантарса пама та пултаратӑр. «Пӗлтер» ҫине пуссан информаци пирӗн пата ҫитӗ.
Ку хатӗре ҫитес вӑхӑтра электронлӑ сӑмахсарсен сайтне тата электронлӑ вулавӑша вырнаҫтарӑпӑр. Сӑмах май, эпир унччен чӑвашла текстсенчи орфографи йӑнӑшӗсене тупмалли хатӗр — Hunspell — ӑсталасаччӗ. Вӑл паян кун та ӗҫлет, унпа усӑ курма пултаратӑр.
Ҫӗнӗ 2014 ҫула Чӑваш халӑх сайчӗ ҫӗнӗлӗхпе кӗрет — пирӗн сайтра малашне республикӑра е ун тулашӗнче пулмалли мероприятисемпе паллашма май пулӗ. Вӑл пайӑн кӗске вариантне эсир сылтӑм юпара тупма пултаратӑр, туллине вара ятарлӑ страницӑра вырнаҫтартӑмӑр (каҫӑ пур — кӗрсе пӑхӑр).
Хальлӗхе (ҫак хыпара ҫырнӑ вӑхӑтра) эпир Улатӑр, Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар тата Канаш районӗсенчи мероприятисене кӗртрӗмӗр. Ҫавӑн пекех Чуллӑ Ҫырти концерт пирки, тата К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗпе Ҫӗҫпӗл Мишши ячӗллӗ ҫамрӑксен театрӗнчи репертуара вырнаҫтартӑмӑр (хальлӗхе — пуҫламӑшне ҫеҫ-ха, туллин каярах кӗртӗпӗр). Тӳрех каласа хӑварас килет: район сайчӗсенче ку тӗлӗшпе информацие тӗрлӗ шайра кӗртнӗ. Енчен те Элӗк, Канаш тата Улатӑр районӗсенчисенче нумай пулсан, ыттисенче — сахалрах. Уйрӑмах Вӑрнар районӗн сайчӗ чухӑн пулчӗ — курӑмлӑ пайра нимӗн те ҫуккипе пӗрех (ҫав шутрах унта информаци пурри туйӑнать, анчах вӗсем темшӗн кунӗ иртнӗ хыҫҫӑн ҫеҫ палӑраҫҫӗ).
Кӑҫал эпир ҫитес ҫул валли ятарлӑ кунталӑк (календарь) кӑлартӑмар — чӑваш уявӗсемпе. Вӗсене эпир палӑртасса палӑртрӑмӑр та, анчах чылайӑшӗ вӗсем пирки пӗлсех каймасть — епле тата хӑҫан уявланине, ӑҫта пухӑннине, камсем ирттернине. Ҫавӑнпа та пӗчӗк саспаллисемпе айӑккинче асӑнса хӑвартӑмӑр — тӗплӗрех пӗлес тесен пирӗн сайта кӗрсе пӑхмалла имӗш. Паян эпир ҫапла май Нартукан пирки ятарлӑ страница йӗркелерӗмер (вӑл кун вӑрӑмланма пуҫланӑ кун, раштавӑн 25-мӗшӗнче, пуҫланать-ҫке! Халь шӑп та лӑп Науртукан эрни пырать).
Унта эсир уява мӗне тӗпе хурса уявланине, «нартукан» сӑмах епле пулса кайнине пӗлме пултаратӑр. Иртнӗ ӗмӗр пуҫламӑшӗнче ҫак уява епле ирттерни кӑсӑклӑ-и? Йӑлт кӗртрӗмӗр — Куславкка тӑрӑхӗнчи йӗркене те, Самар облаҫӗнчине те, инҫетри пушкӑрт чӑвашӗсенне те. Унсӑр пуҫне Нартукан юррисемпе те паллашма май пур. Унта эсир Хӗл турханӗ кам иккенне пӗлме пултаратӑр, Ҫилачипе Юрпике мӗншӗн унпа пӗрле ҫӳренине.
Эпир пӗрремӗш хут ҫулталӑк ҫыннине суйлас терӗмӗр. Ку ӗҫе пӗрремӗш хут йӗркеленине кура пӗтӗмӗшле сасӑлав ирттерес терӗмӗр — чӑвашлӑхшӑн тивӗҫлӗ ӗҫсем тӑвакансене те асӑнтӑмӑр, ура хураканнисене те. Тӳрех темиҫе ҫыншӑн сасӑлама юрать. Эсир суйланӑ ҫынна кӑрлачӑн 14-мӗшӗнче палӑртӑпӑр.
Кандидатсене суйланӑ чухне эпир Чӑваш халӑх сайтӗнче ҫутатнӑ хыпарсене тӗпе хутӑмӑр. Тен, ку йыша кӗмен ҫынсем те ҫак ҫулталӑк тӑршшӗнче ырӑ ӗҫ тунӑ пулӗ, анчах та эпир ҫутатманнине пула вӗсем пирки пӗлместпӗр. Тепӗр тесен ыттисене сӗнме те пултаратӑр — np@chuvash.org адреспа ҫырӑр, эсир сӗнекен ҫын мӗнле пысӑк ӗҫ тунине пӗлтерме ан манӑр, тата ҫакӑн ҫинчен хыпарлакан каҫӑ ярса парӑр. Тӳрех асӑрхаттаратпӑр, Николай Плотникова сӗнме кирлӗ мар (сасӑлав чӑнлӑха кӑтартаймасса пултарӗ). Маларах пӗлтерсен сирӗн кандидатшӑн ытларах ҫын сасӑлама пултарӗ.
Аяларах ҫулталӑк ҫынни пулма тивӗҫлисен йышне курма пултаратӑр. Вӗсене хушамат-псевдоним тӑрӑх йӗркеленӗ (сасӑлавра вӗсем яланхи пек урлӑ-пирлӗ вырнаҫнӑ /скрипт ҫапла йӗркелет/). Ячӗпе хушамачӗ хыҫҫӑн кандидата мӗнле ӗҫе пула тӑратнине кӑтартнӑ (ҫывӑх вӑхӑтра ырӑ ӗҫ пирки пӗлтерекен каҫӑсемпе пуянлатӑпӑр).
Чӑваш Енӗн Президенчӗ пулнӑ Николай Федоровӑн сайтӗнче «В ответе навсегда» (чӑв. Яваплӑхра яланлӑха /ЧХС куҫарӑвӗ/) ятлӑ мемуарне вырнаҫтарнӑ. Ӑна pdf тата doc форматсемпе вулама пулать-мӗн.
Кӗнекере Федоров 1993–2010-мӗш ҫулсенчи тапхӑра аса илсе ҫырнӑ иккен. Тепӗр майлӑ каласан, хӑй президент пулнӑ вӑхӑта. Президент суйлавне хутшӑнма ӑна Чӑваш Енрен ыйтакансем пулнӑ имӗш. Вӗсем ыйтни малтанласа айваннӑн та туйӑннӑ-мӗн. Ӑна, ҫӗршывӗпех пӗлекен-паллакан ҫынна, регион ертӳҫин пуканӗ астармӑш пулман иккен.
Чӑваш Енӗн экс-пуҫлӑхӗ хӑйӗнпе пӗрле ӗҫленисене тата хирӗҫ шухӑш-кӑмӑллӑ пулнисене хак парса тухнӑ. 1990-мӗш ҫулсенчи чӑваш наци юхӑмне хутшӑннисене вӑл ырламасть-мӗн.
Юрӗ, пӗтӗмпех уҫса парар мар. Паллашас тесен сайта кӗрсе те вулама пулать.
Ҫак кунсенче тӗнче шайӗнчи Википедийӗн чӑваш уйрӑмӗнче статьясен йышӗ 20 пинрен иртнӗ.
20 000-мӗш статья шутӗнче Петров Антон Петрович пирки ҫырнӑ статья шутланать пулас. Антон Петрович Канаш районӗнчи Ачакс ялӗнче ҫуралнӑ, ҫар полковникӗ, Совет Союзӗн Паттӑрӗ ятне тивӗҫнӗ. Вӑл Днепр урлӑ каҫнӑ чухне палӑрнӑ — Стайки, Ржищев, Аслӑ Бурин тӑрӑхӗсенчи плацдармсене ярса илме пулӑшнӑ, юханшыв урлӑ инженер пайӗсене тивӗҫлӗ шайра куҫарма пултарнӑ.
Википедин чӑваш уйрӑмӗ 2004 ҫулхи чӳкӗн 22-мӗшӗнче уҫӑлнӑ, 2005 ҫулхи ака уйӑхӗнче аталанма пуҫланӑ. Ҫак пӗтӗм тӗнче шайӗнчи проектра пурӗ 290 яхӑн чӗлхе уйрӑмӗ пур, вӗсенчен 15 уйрӑмӗ тӗрӗк чӗлхисен шутне (чи пысӑк уйрӑм — турккӑсен, унта 220 пин ытла статья тупма пулать; казахсен уйрӑмӗнче те 200 пин ытла) кӗрет. Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен уйрӑмӗсем те пур: тутар (51,3 пин), пушкӑрт (30,9 пин), туҫи ҫармӑс (5,1 пин), коми (4 пин), удмурт (3,3 пин), улӑх ҫармӑс (3,8 пин), мӑкшӑ (1 200 яхӑн), ирҫе (1 500 ытла) уйрӑмӗсем.
Эсир те пирӗн чӑваш уйрӑмне ҫӗнӗ статьясемпе тултарма, пуррисене анлӑлатма пултаратӑр! Ыттисем тӑвасса ан кӗтӗр, хӑвӑр ӗҫлесе пӑхӑр.
Нумай пулмасть халӑх тетелӗсенче (выр. социальные сети) эпир хамӑрӑн кӗтессене ҫавӑртӑмӑр. Хальхи вӑхӑтра чылайӑшӗ хӑйӗн вӑхӑтне ҫав тетелсенче ирттернӗ май вӗсенчен айӑккинчен пӑрӑнса иртес темерӗмӗр.
Халӑх тетелӗсене эпир ҫав-ҫавах халь тин кӑна мар, маларах та куҫ хывса-ха. Сӑмахран, тахҫанах хамар хыпарсене Твиттерта тӗвӗтлетпӗр, унти пирӗн адрес: twitter.com/ChuvashOrg. Ҫавӑн пекех «Однокласники» тетелте те кӗтес тахҫантанпах пур (odnoklassniki.ru/chuvashorg), анчах хыпарсене ун урлӑ пӗлтерме халь тин кӑна пуҫларӑмӑр-ха.
Юлашки вӑхӑтра вара хамӑрӑн кӗтесе «Контактра» (выр. «Вконтакте») тетелте йӗркелерӗмӗр — унти адрес vk.com/chuvashorg. Ҫавӑн пекех Фейсбукра та эпир халь пур: унта пире facebook.com/groups/chuvashorg/ адреспа тупма пулать. Ку ушкӑнсем халь тин кӑна йӗркеленнӗрен ҫыннисем унта нумаях мар ҫав: Контактра пурӗ те 21 ҫын кӑна, Фейсбукра — 32. Енчен те эсир ҫав тетелсемпе усӑ куратӑр пулсан хамӑрӑн ушкӑнсенче хапӑл туса кӗтетпӗр!
Республикӑн влаҫ органӗсем халӑха тата ҫывӑхрах пулмалла-мӗн. Cap.ru портал ҫинче ҫулталӑк вӗҫлениччен «Уҫӑ даннӑйсем» текен пая ӗҫлеттерсе ямалла.
Уҫӑ правительство концепцие пурнӑҫа кӗртнӗ май тӑвакан ҫак ӗҫ патшалӑх тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх пирки уҫҫӑн каласа кӑтартӗ. Асӑннӑ пая кӗрсе кирлӗ информацие илес тесе ыйтса ҫырмасӑр тупма май килессе шантараҫҫӗ. Ҫавӑн пек информаци шутне патшалӑх ӑҫта мӗн чухлӗ тӑкакланине, шкулсемпе пульницӑсем, ача пахчисем ӑҫта вырнаҫнине, экологи тӑрӑмӗ тата преступлени шайне тата ыттине кӗртеҫҫӗ-мӗн.
+8.3 °C