«WordPress’ӑн 20%-не тинех куҫартӑмӑр. Ҫакӑ ҫирӗм процент малалли 80% куҫармашкӑн шанчӑклӑ никӗс пулса тӑчӗ», — тесе пӗлтернӗ тӑватӑ кун каялла «VulaCV» чӑвашла вулаттаракан сайтра.
Хастарсем пӗлтернӗ тӑрӑх, WordPress’ӑн чӑвашла куҫарса тытӑннӑ чухне хальхи ансат пуплев чӗлхине; татӑклӑ терминсене — ҫӗнӗлле сӑмахсемсӗр; компромислӑ алфавита (Rf) тӗпе хунӑ.
Унтан тата ҫакна палӑртнӑ: «Анчах мӗнле йывӑрлӑхсемпе тӗл пулассине, еплерех ҫӗнӗ ӗҫ тунине ун чухне лайӑхах тӗшмӗртмерӗмӗр. Ансат сӑмах ҫаврӑнӑшсемпе пӗрле хальхи, малалла пӑхакан, глобальлӗ ҫынсен ыйтӑвӗсемпе ӑнтӑлӑвӗсене чӑвашла ӑнлантарма лекет», — тенӗ унта.
Терминологине куҫарнӑ май ҫуррине вырӑсларан, пӗр пайне акӑлчанларан илсен те, чӑвашла ҫӗнӗ, анчах ӑнланмалла сӑмахсем тусан лайӑх шухӑша та тӗпе хунӑ.
Хисеплӗ чӑвашсем! Пирӗн халӑхӑн чӗлхи кӑна мар, йӑли-йӗркисем те манӑҫа тухаҫҫӗ. Ҫав шутра — ҫирӗп тымар янӑскерсем те. Кунта эп туй йӑли-йӗрки е урӑххи пирки каламастӑп. Сӑмах нимелле ӗҫлени пирки пырать. Йӗри-тавралла сӑнаса пӑхкаларӑм та паянхи кунра ниме текен япала ҫухалнӑнах туйӑнать. Пӗр 15 ҫул каяллах апла марччӗ. Кӳршӗ-кӗршӗ, сӑмахран, кирпӗч е хӑма машшинпа тиесе килсен ҫывӑх ҫуртсенчи халӑх ӑна пушатма васкатчӗ. Халӗ вара тавар турттарса килнӗ хуҫи тата вӗсен кил-йышӗ кӑна нушаланать. Ыттисем кантӑкран «ку кӳршӗ мӗн тиесе килчӗ-ха?» тесе ҫеҫ пӑхса тӑраҫҫӗ. Ушкӑнпа ӗҫлесси пӑрахӑҫа туха пуҫларӗ, ытларах кашни уйрӑм пурӑнма тӗмсӗлет мар-и? Е эпӗ йӑнӑшатӑп...
Нимелле, е тепӗр май ушкӑнпа ӗҫлесси вара пирӗн халӑха сӑнлакан чи пӗлтерӗшлӗ паллӑсенчен пӗри шутланать. Вырӑсланса пынӑ май эпир ҫак хамӑрӑн йӑлана та манса пыратпӑр. Паянхи пурнӑҫӑн йӗрки ҫапларах тесе тӳрре кӑларас килмест ман ҫакна. Тем тесен те ҫак пулӑмӑн чӑн сӑлтавӗ — хамӑр халӑхран писсе, тӑван чӗлхене сирсе ют чӗлхе ҫине куҫнӑ май «ютла» (е тепӗр май — вырӑсла) пурӑнма хӑтланни.
Темиҫе уйӑх хушши эпир «Эрне хыпарӗсем» рубрика тытса пытӑмӑр. Унта эпир эрне хушшинче пирӗн халӑха хӑш хыпарсем кӑсӑклантарни пирки каласа пама тӑрӑшрӑмӑр. Ҫавах та юлашки тапхӑрта вӑхӑт сахал пулнине пула (пахчапа кил таврашӗнчи ӗҫсем те, ыттисем те ку тӗлӗшпе витӗм кӳчӗҫ) ҫак рубрика пирӗн сайтран ҫухалчӗ.
Ҫавах та унашкал япаларан эпир хӑпас темерӗмӗр, ҫавӑнпа та ӑна ҫӗнӗлле йӗркелес тесе шут тытрӑмӑр. Малашне ҫак пай хӑйне хӑй йӗркеленсе пырӗ. Пӗр-пӗр хыпара уҫсан сулахай енче эсир «Эрне хыпарӗсем» текен пай курма пултаратӑр. Унта вара эрне хушшинче кун ҫути курнӑ чи кӑсӑклӑ, чи нумай вуланӑ хыпарсем пулӗҫ. Ҫапла май эсир пӗлтерӗшлӗ хыпарсемпе паллашмасӑр юлмастӑр тесе шутлатпӑр.
Чӑваш халӑх сайчӗ шанчӑклӑ протокол ҫине куҫрӗ. Е тепӗр май ӑна https теҫҫӗ. Ҫапла май малашне пирӗн сайтпа усӑ курнине, эсир унпа мӗнле информаципе ылмашӑннине ют ҫынсем пӗлеймӗҫ (сӑмах кунта ҫыхӑнӑвӑн хушшине вырнаҫса илме пултарасси пирки пырать). Шанчӑклӑ протоколпа ӗҫленине браузерсем адрес йӗрки умӗнче симӗс ҫӑра кӑтартса палӑртаҫҫӗ.
Аса илтеретпӗр, хальхи вӑхӑтра чылай браузер ахаль http протоколпа ӗҫлекен сайтсене уҫнӑ чухне вӗсем шанчӑксӑр пулни пирки пӗлтерет, парольсене ҫырнӑ чухне те вӗсем ют ҫын аллине лекес хӑрушлӑх пурри пирки асӑрхаттарать. Шыравҫӑсем те шанчӑклӑ, информацие хӳтӗлекен ҫыхӑнупа ӗҫлекен сайтсене лайӑхрах йышӑнаҫҫӗ, вӗсене пысӑкрах вырӑнсем параҫҫӗ. Ҫакна пӗтӗмпех шута илсе эпир шанчӑклӑ протокол ҫине куҫас шухӑш тытрӑмӑр та.
Шанчӑклӑ протоколпа ӗҫлеме пуҫлас енӗпе республикӑра эпир малтисен ретӗнче. Официаллӑ влаҫ порталӗ те, пирӗн тӑрӑхри хаҫат-журналсен сайчӗсем те ку тӗлӗшпе пуҫ ватма пуҫламан-ха, вӗсем ахаль протоколпах ӗҫлеҫҫӗ. Шанчӑклӑ протоколпа ӗҫлекенсен йышӗнче «Ҫыхӑнура» канашлӑва илсе кӑтартма пулать, унсӑр пуҫне унашкал сайт эпир тупаймарӑмӑр.
Чӑваш чӗлхи кунӗ ҫывхарса пынӑ май Чӑваш халӑх сайчӗ чӑвашла ҫырнӑ текстсене тӗрӗслемелли хатӗре ҫӗнетрӗ!
Ҫӗнӗ версинче сӑмахсен йышӗ 29655 ҫитнӗ. Чи пысӑк улшӑнусем вара аффикссен файлӗнче пулса иртрӗ — сӑмах ушкӑнӗсене пысӑклатнӑ май ушкӑн ячӗсене латин саспаллипе мар, цифрӑсемпе палӑртасси ҫине куҫрӑмӑр. Ҫапла май тинех, тӗслӗхрен, хисеп ячӗсене йӗркене кӗртме май пулчӗ. Ытти йышши тӳрлетӳсем те сахал мар пулчӗҫ. Пӗтӗмӗшле хакласан вара хальхи сӑмах пуххи ӑнсӑртран илнӗ текстри сӑмахсен 4% ҫеҫ пӗлмест. Пӗлменнисен ытларах пайӗ — пайӑр ятсем. Вӗсене шута илмесен 1% ҫеҫ пӗлмест теме пулӗччӗ.
Чӑвашла ҫырнӑ текста тӗрӗслемелли хатӗре унӑн ятарлӑ сайтӗнчен уҫласа илме пултаратӑр. Унтах хӑвӑрӑн текста та тӗрӗслесе илме май пур. Ҫавӑн пекех вӑл сайтра браузерсем тата офис программисем валли хатӗрленӗ хушӑмсене уҫласа илме пулать. Эпир хамӑр енчен LibroOffice офис программипе тата Mozilla Firefox браузерпа уса курма сӗнетпӗр. Вӗсенче чӑвашла текста тӗрӗслеме питӗ меллӗ, ытлашши чӑрмавсем сиксе тухмаҫҫӗ. Сӑмахран, Apache OpenOffice программӑра текста ҫырса пынӑ май яланах ҫав текст чӑвашла пулнине пӗлтерсе тӑмалла пулсан LibroOffice-ра унашкал чӑрмав ҫук.
| ПУШ | 26 |
Пуш уйӑхӗн 20-мӗшпе 25-мӗшӗсенче пирӗн сайт ҫак кӑсӑклӑ пулӑмсемпе паллаштарчӗ (вӗсене ытти чухнехи пекех чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• Пирӗн сайта МИХ пек регистрацилени ҫинчен пӗлтертӗмӗр;
• Фёдорова Алевтина мӗнле сумлӑ пукан йышӑнни пирки хыпарларӑмӑр;
• Тинех «Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» ӑмӑртура камсем мала тухни пирки каласа патӑмӑр;
• Ачасемпе чӑвашла калаҫакансен вырӑнӗ ӑҫта вырнаҫнине систертӗмӗр;
• «Контактра» Скайп урлӑ чӑвашла мӗнле калаҫма май пуррин вӑрттӑнлӑхне уҫрӑмӑр;
• Александр Иванов министр пирки мӗнле сас-хура ҫӳренине каласа патӑмӑр;
• Ефим Никитин ҫыравҫӑна ентешӗсем мӗнлерех сума суни ҫинчен хыпарларӑмӑр;
• Юрий Садовников Мускав ҫывӑхнерех ӗҫлеме куҫасси пирки систертӗмер;
• Вадим Николаев сенатора Матвиенко мӗншӗн аванмарлатнине пӗлме пултартӑр;
• Ҫӗрпӳ районӗнче ӗнесемпе мӗнле пӑтӑрмах сиксе тухнине пирки каласа патӑмӑр.
Паян тинех хыпар ҫитрӗ — «Чӑваш халӑх сайтне» электронлӑ кӑларӑм пек регистрациленӗ иккен. Унӑн номерӗ: ЭЛ № ФС 77-68592. Хӑйне ӑна нарӑсӑн 3-мӗшӗнчех регистрациленӗ тет, анчах та кун пирки паян ҫеҫ пӗлме май пулчӗ. Хальлӗхе свидетельство хучӗ пирӗн пата ҫитмен-ха (ярса пани ҫинчен пӗлтереҫҫӗ).
Шел те, пӗрремӗш чӑвашла электронлӑ кӑларӑм тесе пирӗн сайта хаклама май ҫук. Ку вырӑна пирӗнтен маларах Тутарстанра тухса тӑракан «Сувар» хаҫат йышӑнма ӗлкӗрчӗ. Вӗсен сайтне пӗлтӗрех, раштавӑн 6-мӗшӗнчен регистрациленӗ. Ҫавах та хальлӗхе чӑвашла тухакан электронлӑ кӑларӑмсен шучӗ иккӗ кӑна тесе ҫирӗплетме май пур (урӑххисене тупаймарӑмӑр).
Чӑваш халӑх сайтне 2005 ҫулхи авӑнӑн 7-мӗшӗнче регистрациленӗ. Унти информаци чӑвашла, вырӑсла, акӑлчанла тата эсперантолла (ку версине катертес шухӑшлӑ) тухса тӑрать. Пирӗн портал анлӑ — унта тӗрлӗ сайтсем кӗреҫҫӗ. МИХ пек регистрациленнӗ пайсен йышне Хыпарсем, Статьясем, Энциклопедиллӗ пай, Пӗлтерӳсем, Хурал кӗтесӗ, Видеосем тата Сӑнсен пуххисем кӗреҫҫӗ.
| ПУШ | 19 |
Пуш уйӑхӗн 13-мӗшпе 18-мӗшӗсенче пирӗн сайт ҫак хыпарсене ҫутатрӗ (вӗсене ытти чухнехи пекех чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• Владимир Викторова мӗнле ӑшӑ пукан лекме пултарасси пирки систертӗмӗр;
• Малти вырӑна тухма пирӗн сайта тишкерсе те пултарасси ҫинчен пӗлтӗмӗр;
• Электронлӑ сӑмахсарсен сайчӗ ҫӗнӗ словарьпе пуянланни ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ кӑҫал та иртесси пирки пӗлтертӗмӗр;
• Ҫӗрпӳ районӗн пуҫлӑхӗн пуканӗ каллех пушанни ҫинчен хыпар тухрӗ;
• Борис Чиндыков хатӗрленӗ кӗнекесене тӗп хуламӑрти университетра хӑтлани ҫинчен хыпарларӑмӑр;
• Шуршӑл ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне мӗне пула пӗр кунне икӗ хут тытса чарни пирки каласа патӑмӑр;
• Элтепер район пуҫлӑхӗсене мӗншӗн ятланине уҫса патӑмӑр;
• Чӑваш Ен прокуратурине Патшалӑх Канашӗ кама шанма йышӑннине пӗлтертӗмӗр.
«Электронлӑ сӑмахсар» сайт ҫӗнӗ словарьпе пуянланчӗ. Нумаях пулмасть эпир унта М.И. Скворцов хатӗрленӗ «Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарьне» (2004) кӗртрӗмӗр. Вӑл пурӗ 3600 яхӑн сӑмахран тарать. Электронлӑ варианта куҫарас ӗҫе Аҫтахар Плотниковпа Татьяна Цыркунова хутшӑннӑ.
Ҫӗнӗ словарь сӑмахсар сайтӗнче тӳлевлисен йышӗнче пулӗ. Унпа усӑ курас тесен сирӗн абонемент туянма тивӗ. Хакӗ — ҫур ҫул усӑ курмашкӑн 200 тенкӗ. Ҫапла май пухнӑ укҫана эпир ҫӗнӗ словарьсем сканерласа кӗртме ярӑпӑр. Тӗслӗхрен, Н.Ашмаринӑн сӑмах пуххине.
Абонемент туяннӑ чухнехи тӳлев мелӗсем ҫӑмӑл. Е карточкӑпа (VISA, MasterCard, МИР) усӑ курма пулать, е карас телефонӗнчи счётпа.
Чӑваш халӑх сайчӗ, «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗ, «Хавал» тата «Ирӗклӗх» пӗрлешӳсем тӑван чӗлхене юратакансене, ӑна аталантарма пулӑшма хатӗррисене нимене чӗнеҫҫӗ. «#ТӑлмачНиме» ят панӑ мероприяти Шупашкар хулинчи Смирнов урамӗн 7-мӗш ҫуртӗнче (Благовещени микрорайонӗ) иртӗ, 14 сехетре пуҫланӗ.
Мероприятире Чӑваш халӑх сайчӗ йӗркеленӗ «Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫипе» (корпусӗпе) мӗнле ӗҫлемеллине ӑнлантарса парӑпӑр, унпа ӗҫлеме вӗрентӗпӗр. Текстсене чӑвашларан вырӑсла куҫарса нимелле ӗҫлесе те пӑхӑпӑр.
Пуху нарӑсӑн 11-мӗшӗнче (шӑматкун) асӑннӑ ҫуртри «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗн пӳлӗмӗнче иртӗ. Пурне те хапӑлласа кӗтетпӗр! Хӑвӑрпа пӗрле ноутбук илсе пырсан аван пулӗ.
+9.3 °C