Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче йывӑр чире пула РСФСР тава тивӗҫлӗ тренерӗ, республика категориллӗ тӳре, чӑвашсен Красноярскри наципе культурӑпа автономийӗн хастар пайтаҫи Виктор Альгинов пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Красноярск тӑрӑхӗнчи чӑвашсем Виктор Николаевича хисепленӗ, вӑл вилнӗшӗн хурланнине пӗлтернӗ.

Виктор Альгинов 1948 ҫулхи пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Сахалин облаҫӗнче ҫуралнӑ. Красноярск крайӗнче 1962 ҫулта тӗпленнӗ. Ҫав ҫулах кӗрешме пуҫланӑ. 63 килограмчченхи виҫере ӑмӑртнӑ. 1976 ҫулта Красноярскри патшалӑх педагогика институтӗнчи физкультура факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. 1971 ҫултанпа тренер пулса ӗҫленӗ, СССР тата Раҫҫей спорт маҫтӑрӗсене 40 ытла хатӗрленӗ. Олимп ваййисен бронза призёрӗ С. Карамчаков та чӑвашсен тусӗн вӗренекенӗ пулнӑ. 1996 ҫулта «Ҫулталӑк учителӗ» пӗтӗм Раҫҫейри конкурс лауреачӗ пулнӑ.

Валери Туркай Константин Иванова хисеп тунӑ самант

Асаилтеретпӗр, нумай пулмасть Виктор Аванмарт аван-премин 2020 ҫулхи лауриачӗн ятне пӗлтернӗччӗ. Ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесӗрех вӑл ҫак ята Валери Туркай сӑвӑҫа парас тенӗ.

Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай хурав памасӑр тӑрайман. Хуравне вара сӑвӑлласа хатӗрленӗ:

ЧӖМПӖРТЕ ПУРӐНАКАН

ВИКТОР АВАНМАРТ «ХУДОЖНИКЕ»,

«КУПАРЧА» ПРОЕКТ АВТОРНЕ,

ХАЙӖН НӖРСӖР «ПРЕМИЙӖПЕ»

ҪЫНСЕНЕ «ЧЫСЛАС» ӖҪРЕ ӐНӐҪУ СУНСА

Купарчу сан илемлӗ, паллах!..

Ҫук кун пек купарча тек ниҫта та!

Питӗ лайӑх пӗлен эс ҫакна,

Питӗ лайӑх ҫакна ӑнланатӑн.

Купарчу сан илемлӗ, паллах!..

Купарча вӑл — этемлӗхӗн мулӗ!..

Упрасам эс ӑна, упрасам!

Кирлӗ чух вӑл мана кирлӗ пулӗ!

Чӑваш литературин классикӗн, прозаикӑн, публицистӑн, куҫаруҫӑн Илпек Микулайӗн ҫуралнӑ кунӗ иртсе кайрӗ пулин те ун пирки асӑнма кая юлман-ха.

Вӑл 1915 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шӑмӑршӑ районӗнчи Виҫпӳрт Шӑмӑршӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Патӑрьелти педагогика техникумӗнче, Чӑваш патшалӑх институтӗнче (халӗ – университет) вӗреннӗ. Шкулта учительте ӗҫленӗ, Радиофикаци тата ралиовещани комитетӗнче тата Чӑваш кӗнеке издательствинче аслӑ редактор пулнӑ.

Калавсемпе повеҫсем, романсемпе статьясем ҫырнӑ. Вырӑс тата ют ҫӗршыв классикӗсен хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ. Унӑн «Хура ҫӑкӑр» романне кӗнеке вулама юратман ҫын та пӗлетех.

Шупашкарти Литература музейӗнче ҫыравҫӑн пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштаракан экспонатсем чылай упранаҫҫӗ.

Николай Дворов-Шемексем

Ҫак кунсенче Николай Дворов-Шемексем ҫыравҫӑ вилнӗ. Вӑл ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ӗмӗрлӗхе куҫ хупнӑ.

Николай Дворов-Шемексем Раҫҫей Писательсен союзӗн пайташӗ, Чӑваш Енри Профессионал писательсен союзӗн пайташӗ пулнӑ. Тутарстанри «Сувар» хаҫат ҫумӗнчи «Сунтал» литпӗрлешӳ членӗ те пулнӑ вӑл, Пӑва районӗнчи ЧНКЦ хастарӗ, Тӑхӑрьял тӑрӗхӗнчи паллӑ ҫыравҫӑ, 15 кӗнеке авторӗ.

Ҫыравҫӑ 1940 ҫулта Тутарстанри Пӑва районӗнчи Элшел ялӗннче ҫуралнӑ. Хусанти ял хуҫалӑх институчӗнче вӗреннӗ. Колхозсенче тӗп инженер, председатель пулса ӗҫленӗ. Юлашки ҫулсенче шкулсенче ачасене вӗрентнӗ.

Ҫыравҫӑн пичетленсе тухнӑ кӗнекисем шутӗнче Википедин чӑвашла пайӗнче ҫаксене асӑннӑ: «Кун-ҫул таппи» (1995), «Савӑнӑҫ куҫҫулӗ» (1996), «Сукмак» (1998), «Шанӑҫ» (2001).

Муркаш районӗнчи тӳре-шара хайсен ҫӗрӗ ҫинче ҫуралнӑ мухтавлӑ ҫынна, паллӑ ӑсчаха, энциклопедиста, историка, этнографа, фольклориста, лексикографа, педагога, аслӑ шкул йӗркелӳҫине, Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен тӗпчевҫине, чӑвашсен пӗрремӗш хаҫатне — «Хыпара» — йӗркеленӗ Николай Никольские сума сӑваҫҫӗ.

Паллӑ ҫын ҫуралнӑранпа паян 142 ҫул ҫитнӗ. Муркашсем нимле кӑшӑлвируса пӑхӑнман — маска тӑхӑннӑ тӳре-шара Николай Никольский ҫуралнӑ тӑван ялти унӑн бюсчӗ умне чечек хунӑ. Йышра район пуҫлӑхӗ — районти Депутатсен пухӑвӗн председателӗ Игорь Николаев, район администрцийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев, Александровка ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Соколова пулнӑ.

«Кӑшӑлвирус сарӑлнине пула паян кунта халӑх ҫук», — палӑртнӑ Ростислав Тимофеев палӑк умӗнче. Ара, ытти ҫул Никольский ҫуралнӑ кун унтисемшӗн чӑн уява ҫаврӑннӑ: артистсем концерт лартнӑ, ачасем сӑвӑ вуланӑ, ялти ватти-вӗтти пухӑннӑ... Кӑҫал урӑхларах пулсан та муркашсем хисеп тума ентешне манман.

Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче паллӑ ӑсчах, врач-стоматолог, медицина ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор, медицина историкӗ Григорий Алексеев вилнӗ.

Григорий Алексеевич 1927 ҫулхи кӑрлачӑн 18-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнчи Вӑрӑмҫут ялӗнче ҫуралнӑ. 1956 ҫулта Мускаври стоматологи институтӗнчен вӗренсе тухнӑ. Республикӑн стоматологи пульницинче шӑл тухтӑрӗ, тӗп врачӑн сиплев енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ, тӗп врач пулса ӗҫленӗ. 1964 ҫулта Г.А. Алексеев Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнче педагог пулса ӗҫлеме тытӑннӑ.

Григорий Алексеев Медицина историкӗсен обществине йӗркеленӗ тата ертсе пынӑ.  Врачсен пӗлӗвне ӳстерекен институтра та ӗҫленӗ. Сывлӑх сыхлав отраслӗнче вӑл 66 ҫул тӑрӑшнӑ. 

 Г.А. Алексеев Чӑваш Республикин Патшалӑх премине тивӗҫнӗ. Ун икӗ томлӑ «Чувашская медицинская энциклопедия» ӗҫне ҫавӑн пек хакланӑ.

Клиника стоматологине халалласа вӑл 250 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗ ҫырнӑ, медицина историне халалланӑ монографисемпе брошюрӑсен тата 20 вӗренӳ пособийӗн авторӗ.

«Чӑваш Ен» ПТРК сайтӗнче сӑн

Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан Максим Егоров кӑҫал инҫе ҫула тухнӑ – вӑл Вадивостока чупса ҫитесшӗн.

Каччӑ тӗллевӗ патне талпӑнать, вӑл кашни кун 30 ҫухрӑм чупать. Хӑйӗн пирки вӑл халӑх тетелӗнчи страницинче ҫырса пырать. Максим палӑртнӑ тӑрӑх, ҫул ҫинче киле чӗнекен ҫынсем пур, анчах пандемие пула хирӗҫлеме тивет. Кафесемпе тата хӑна ҫурчӗсемпе кӑштах йывӑртарах. Кафере апата урама илсе тухса параҫҫӗ, ҫавӑнтах ҫиме тивет. Хӑна ҫурчӗсемпе вара шӑнкӑравласа калаҫа татӑлма тивет.

Вӑрӑм ҫул ҫинче йывӑрлӑхсем пулсан та вӑл каялла ҫаврӑнасшӑн мар, тӗллевӗ патне ҫитесшӗн.

Чӑваш Ен Наци музейӗн архивӗнчи сӑнӳкерчӗксем

Паян геологсем хӑйсен професси уявне уявлаҫҫӗ. Ҫавна май Чӑваш наци музейӗн Фейсбукри страницинче тӑван халӑхӑмӑрӑн пӗрремӗш геологӗпе Иосиф Илларионовпа паллаштарнӑ.

Иосиф Илларионов — геологипе минералоги ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ (1942), доцент (1949). Вӑл 1898 ҫулхи акан 11-мӗшӗнче хальхи Ҫӗрпӳ районне кӗрекен Ҫырмапуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. 1977 ҫулхи авӑнӑн 29-мӗшӗнче ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ.

Чӑваш наци музейӗ Иосифа Илларионовпа 1974 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче ҫыхӑну йӗркеленӗ. Музейри экскурсие пырсан геолог ҫутҫанталӑк пайӗн пуҫлӑхӗпе В.П. Евдокимовӑпа паллашнӑ. Музей ӗҫченӗ «Геологи» ярӑма ҫӗнетес кӑмӑллине пӗлтерсен И.К. Илларионов хӑйӗн проектне сӗннӗ. Халӗ музейра геологӑн документлӑ пуян фончӗ шанчӑклӑ упранать.

102 ҫулти Анастасия Терентьева Шупашкара ҫӳлтен курма тахҫанах ӗмӗтленнӗ. Мӑнукӗ унӑн ӗмӗтне пурнӑҫланӑ. Нумаях пулмасть вӑл Правительство ҫуртӗнче пулса курнӑ.

Мӑнукӗ Андрей Шамбулин экскурсие лекес тесе ЧР Элтеперӗн администрацине ҫыру ҫырнӑ. Кӗҫех кинемее Правительство ҫуртне чӗнсе илнӗ. Унта унпа ЧР Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев курнӑҫнӑ.

Анастасия Терентьевӑн шӑпи ҫӑмӑл пулман. Вӑл ялта ҫуралнӑ, ҫемьере чи кӗҫӗнни пулнӑ. Ҫемьере тӑхӑр ачана пиллӗкӗшӗ ача чухнех вилнӗ. 1930-мӗш ҫулсенче вӗсене кулак тесе айӑпланӑ, икӗ хутлӑ шкулӗнчен шкул тунӑ. Амӑшне ачисемпе мунчана пурӑнма куҫарнӑ.

Наци телекуравӗн сайтӗнчи сӑн

Етӗрне районӗнчи Автанҫырми ялӗнче пурӑнакан Илларион Илларионов ҫак кунсенче 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл халӗ те тӑмра, купӑс калать.

Илларион Илларионович – Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ. Вӑрҫӑра вӑл пулеметчик пулнӑ, Ржев хули ҫывӑхӗнче ҫапӑҫнӑ. Пӗррехинче нимӗҫсем тӳперен тапӑнсан вӗсен полкӗнчи темиҫе салтак ҫеҫ чӗрӗ юлнӑ. Илларион Илларионов та вилӗмпе куҫа-куҫӑн тӑнӑ, ӑна контузи пулнӑ. Юрать-ха, вӑл киле черех таврӑннӑ.

Илларион Илларионовичӑн пурнӑҫӗ ҫӑмӑл килмен. Вӑл ҫуралсан ҫемйине кулак тесе Ҫӗпӗре ӑсатнӑ. Май тупӑнсанах вӗсем Автанҫырмине куҫса килнӗ. Кайран Илларион Илларионович колхозра счетоводра тӑрӑшнӑ. 3 уйӑхран документри йӑнӑшсемшӗн ӑна ҫемйипе пӗрле Киров облаҫне вӑрман касма янӑ.

Ветеран мӑшӑрӗпе 5 ачана воспитани парса ура ҫине тӑратнӑ.