Мускав ҫывӑхӗнчи Домодедовӑра строительство будкинче пушар тухнӑ. Унта темиҫе ҫын ҫунса вилнӗ. Вӗсенчен виҫҫӗшӗ — Чӑваш Ен ҫыннисем.
Ку чӳк уйӑхӗн 2-мӗшӗнче ирхине пулнӑ. Бытовкӑра тухнӑ ҫулӑм 18 тӑваткал метра ярса илнӗ. Пушарнӑйсем ҫулӑма сӳнтернӗ хыҫҫӑн тӑватӑ ҫын виллине тупнӑ. Виҫҫӗшӗ — чӑвашсем.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулӑм ӑшӑнмалли хатӗртен тухма пултарнӑ. Халӗ ку пӑтӑрмаха следстви комитечӗ уҫӑмлатать.
Юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Шупашкара Венӑри Андреас Каппелер профессор килсе ҫитнӗ. Кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗнче вӑл чӑвашсем ҫинчен нимӗҫле кӗнеке пичетлесе кӑларнине эпир пӗлтернӗччӗ.
«Die Tschuwaschen: Ein Volk im Schatten der Geschichte» (Böhlau Köln, 2016.) (чӑв. Чӑвашсем: истори мӗлкийӗнчи халӑх) ят панӑскере юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкарти кооператив институчӗн акт залӗнче 10 сехет те 30 минутра хӑтланӑ. Чӑвашсем ҫинчен кӗнеке кӑларнӑ ятпа Австри ӑсчахне кооператив институчӗн ректорӗ Валерий Андреев, вӗренӳ министрӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Юрий Исаев, чӑваш парламенчӗн спикерӗ Валерий Филимонов саламланӑ.
Сӑмах май каласан, пӗр кун маларах Андреас Каппелер профессор Чӑваш патшалӑх университетӗнче пулнӑ.
Венӑри Андреас Каппелер профессор иртнӗ уйӑхра чӑвашсем ҫинчен нимӗҫле кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ. «Die Tschuwaschen: Ein Volk im Schatten der Geschichte» (Böhlau Köln, 2016.) (чӑв. Чӑвашсем: истори мӗлкийӗнчи халӑх) ят панӑскере юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Шупашкарти кооператив институчӗн акт залӗнче 10 сехет те 30 минутра хӑтлӗҫ.
Кооператив институчӗн проректорӗ Леонид Таймасов пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗнеке нумай енлӗ Раҫҫей, унта пурӑнакан чӑваш халӑхӗн историйӗпе тата культурипе паллаштарать.
Андреас Каппелер Чӑваш Енре темиҫе хут та пулнӑ. Кунтисем ҫинчен пухнӑ материалсене маларах вӑл хӑйӗн монографийӗсенче тата ӑслӑлӑх ӗҫӗсенче усӑ курнӑ.
Кӗнекене хатӗрлеме пулӑшнӑшӑн Австри ӑсчахӗ Чӑвашри ӗҫтешӗсене — В.В. Андреева, И.И. Бойкона, В.П. Иванова, Ю.Н. Исаева, Е.В. Касимова, В.Н. Клементьева, Е.К. Минеевана, Ф.Н. Козлова, Г.А. Николаева, Л.А. Таймасова, В.Г. Харитонова — тав тӑвать.
Кӗҫнерникун, авӑнӑн 15-мӗшӗнче, Наци вулавӑшӗнче черетлӗ лекци иртӗ — ҫуллахи вӑхӑтра канса илнӗ хыҫҫӑн Сергей Щербаков ертсе пыракан истори клубӗ хӑйӗн ӗҫне малалла тӑсӗ. Пуҫламӑшӗ 18 сехетре.
Авӑн уйӑхӗнчи лекци Чӗмпӗре чӑваш тӑрӑхӗн тӗп хули тума шут тытни пирки пулӗ. Лектор ҫак ыйтусем тавра каласа парӗ:
- Чӗмпӗре тӗп хула тӑвасси мӗнле хутсенче ҫырӑннӑ;
- Чӗмпӗр хули чӑвашсен тӗп хули мӗншӗн пулса тӑман;
- Чӗмпӗр тӗп хула тума Владимир Ленин хӑҫан, кама тата ӑҫта каланӑ;
- XX-XXI ӗмӗрсен чиккинче ҫак ыйтӑва мӗншӗн ҫӗклеме пуҫланӑ;
- Чӗмпӗр хулине малашлӑхра та пулин чӑнласах Чӑваш Енӗн тӗп хули тума пулать-и?
Мускавра пурӑнакан Н.Н. Пономарев полиграфист виҫ-тӑват ҫул каялла Интернетра пӗлтерӳ вырнаҫтарнӑ: «Хамӑн йӑх тымарӗсене шыратӑп, Шупашкарти Иевлев тата Ефремов купцасем пирки пӗлекенсене ҫырса яма ыйтатӑп». Чӑваш наци музейӗн пай пуҫлӑхӗ А.Н. Зарубин, Ехрем хуҫасен пурнӑҫӗ пирки ҫӗнӗ выставка хатӗрленӗ май, ҫак пӗлтерӗве курсан ун «хуҫипе» калаҫнӑ. Николай Николаевич хӑй купцасен таврашӗ пулнине акӑ епле ӑнлантарнӑ: Николай Александровичпа Екатерина Прокопьевна Иевлевсен хӗрӗ Александра Талиев ботаника качча тухнӑ, вӗсен хӗрӗ Александра ман кукамай пулать». Унӑн сӑнӳкерчӗкне шырать иккен Мускав ҫынни. Вӑл Хусанта тата Шупашкарта пурӑнакан Ехрем хуҫасен тӑхӑмӗсене паллать, анчах вӗсем те, Шупашкар купцисен пурнӑҫне тӗпченӗ В.В. Орлова Ю.В. Гусаров историксем те ӑна нимпе те пулӑшайман.
Пулать ҫав ун пекки: архивсемпе музей фончӗсене айӑн-ҫийӗн пӑтрататӑн — усси ҫук, анчах кирлӗ хыпар хӑй сана шыраса ҫӳрет иккен.
...2001 ҫулта «Ехрем хуҫа» ресторан уҫнӑ май «Советская Чувашия» хаҫатра темиҫе статья пичетлеме тивнӗччӗ.
Нумай пулмасть Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗ «Ирӗклӗх» пӗрлӗхе Раҫҫей тулашӗнче тулли праваллӑ элчелӗхсем туса хума майсем ҫукки пирки хуравларӗ. Хӑйсен хуравӗнче тӳре-шара правительство усламҫӑсене май ҫитнӗ таран ют патшалӑхсемпе ҫыхӑну тытма пулӑшни пирки ҫырса пӗлтернӗ. Хамӑр тӑрӑхра кӑларакан тавара Раҫҫей тулашӗнче сарма пулӑшма правительство укҫа-тенкӗ те сахал мар уйӑрать имӗш.
Тулли праваллӑ элчелӗхе уҫма ытлашшиех нимех те чармасть иккен. Федераллӑ саккун унашкал ирӗк парать: е республикӑн хӑйӗн уҫмалла, е Раҫҫей Федерацийӗ уҫнӑ элчелӗхре хӑйсен элчине тытмалла. Ҫавах та элчелӗх уҫма чи малтанах Раҫҫейӗн ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерствипе килӗшсе татӑлмалла иккен. Тата элчелӗхе тытса тӑма республикӑран укҫа уйӑрса тӑма тивӗ иккен. Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Раҫҫейӗн ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерстви хальхи вӑхӑтра ҫавах та Раҫҫейри регионсене аталантарма, ҫыхӑну йӗркелеме пулӑшакан тулашри элчелӗхсене ҫителӗклӗ хатӗрлесе ҫитернӗ тесе шутлать. Ҫакна шута илсе тата укҫа-тенкӗ сахал пулнипе Чӑваш Республики тулашра элчелӗхсем уҫма килӗшмен.
Ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Тӗмен облаҫӗнчи Каскара поселокӗнче Акатуй иртнӗ. Унта Йӗпреҫ районӗнчи ушкӑн та кайнӑ.
Савӑнӑҫлӑ уява Тӗмен облаҫӗн Думин председателӗн ҫумӗ Геннадий Корепанов национальноҫ ӗҫӗсен комитечӗн председателӗ Евгений Воробьев хутшӑннӑ. Вӗсем регион парламентарийӗнчен чӑвашсене культурӑпа наци йӑлисене сыхласа хӑварнӑшӑн, ытти халӑхпа туслӑ ҫыхӑну йӗркеленӗшӗн пысӑк тав сӑмахӗ каланӑ.
Акатуй виҫӗ лапамра иртнӗ. Концерт К.Ивановӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх лартнӑ постановкӑран тытӑннӑ. Йӗпреҫ районӗнчи «Эревет» фольклор ансамблӗ чӑваш халӑх юррисене шӑрантарнӑ.
Спортпа туслисем тӗрлӗ тӗсре вӑй виҫнӗ. Ҫавӑнтах чӑваш наци апачӗпе сӑйланнӑ, алӑстисен ӗҫӗсемпе киленме май пулнӑ.
Патӑрьелӗнчи Централизациленӗ клуб тытӑмӗн юрӑпа ташӑ ансамблӗ Питӗрти Акатуя хутшӑннӑ.
Юхмапа Пӑла тӑрӑхӗнчи сцена ӑстисене тулай чӑвашсемпе куҫа-куҫӑн тӗл пултарса паллаштараканӗ асӑннӑ районти Ҫӗньял чӑвашӗ иккен: вӑл — Питӗр хулинчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн канашӗн ертӳҫи Владимир Живов.
Владимир Живов Питӗрти чӑвашсен ентешлӗхне вунӑ ҫул ытла ертсе пырать. 2012 ҫулта ӑна Питӗрпе Ленинград облаҫӗнче Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗн суту-илӳпе экономика пайташӗ пулма шаннӑ.
Питӗрти Акатуя хутшӑннӑшӑн Владимир Живов Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов ячӗпе тав ҫырӑвӗ те янӑ. Унта вӑл чӑвашсен культура мероприятине кӑҫал пуҫласа кӗпӗрнаттӑр шайӗнче ирттернине пӗлтернӗ.
Ӗнер Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен культурӑпа наци автономийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Тимӗр Тяпкин каласа панӑ тӑрӑх пирӗн кӳршӗсен автономине малашне ҫӗнӗ ҫын ертсе пыма пуҫлӗ.
Пурӗ пухӑва 91 делегат килнӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн кашни районне чӑвашсен йышне кура делегатсене тӑратма ирӗк панӑ. Вӗсем пӗр пин ҫынран 1 делегата тӑратма пултарнӑ. Чӑваш Республикинчен те хӑнасем пынӑ: ЧНК Президенчӗн ҫумӗ Валерий Клементьев, ЧНК пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева, Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен тата архив ӗҫӗсен министерствинчи пай ертӳҫи Сергей Казаков, «Сӑвар» фонд ертӳҫи Тимӗр Тяпкин тата ыттисем.
Чӑвашсен пухӑвне вырӑнти сумлӑ тӳре-шара та ҫитнӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ Сергей Морозов, Чӗмпӗр хулин пуҫлӑхӗ Сергей Панчин ку тӑрӑхри чӑвашсене нумай ҫул ертсе пынӑ Владимир Сваева ырӑ сӑмахпа асанчӗҫ, унӑн ӗҫне ҫӳллӗ шайра хакларӗҫ, унпа малашне те пӗрле ӗҫлеме хатӗрри пирки пӗлтернӗ. Шупашкартан пынӑ Сергей Казаков та Владимир Ильичӑн ӗҫне хакласа ӑна Хисеп хучӗпе чысланӑ.
Наципе культура автономийӗн ҫӗнӗ ертӳҫине суйлама икӗ кандидата тӑратнӑ — Владимир Сваева тата Олег Мустаева.
+12.3 °C