Раштавӑн 1-мӗшӗнче, «Трак Ен» сайт пелтернӗ тӑрӑх, Красноармейски районӗнче Германири Ангальт ҫӗрӗн Хресченсен Пӗрлӗхӗн директорӗ Гайнц Фиренклес господин пулнӑ.
Вӑл Трак ене, «Чӑваш Енри ялти тӑрӑхсене аталантарасси» чӑвашсемпе нимӗҫсен пӗрлехи проекчӗпе интересленнӗ май, кӗске вӑхӑтлӑх эксперт пулса килнӗ. «Эпӗ отпускра мар, ӗҫре. Сирӗнтен вӗренмелли ҫук мар», — терӗ Гайнц Фиренклес. Хӑна, чӑн та, ку тӑрӑхра пӗрремӗш хут мар. Кӑҫалхи шӑрӑх ҫу кунӗсенче вӑл В. А. Васильева хресчен-фермер хуҫалӑхӗн Сартӑванти ӗне ферминче пулса курнӑччӗ. Хальхинче те кунта ҫитсе килме шухӑшланӑ иккен. «Унчченхипе танлаштарсан, фермӑра ырӑ улшӑнусем ҫук мар», — палӑртрӗ Германи хӑни. Сартӑван ферминче, Венера Андреевна ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, пысӑк юсав ӗҫӗсем пыраҫҫӗ. Ертӳҫӗ шухӑшӗпе вӗсене ирттермесӗр, фермӑра вӑй хуракансене тивӗҫлӗ условисем туса памасӑр ӗнесен продуктивлӑхне малалла хӑвӑрттӑн ӳстереймӗн. Паллах, лайӑх та паха опыта та алла илмеллех, малта пыракансенчен, сӑмахран, Германири туссенчен те, вӗренмелле.
Ҫапла, утӑ уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри причалӗнче «Башкирское речное пароходство» (Пушкӑртри юханшыв пӑрахутлӑхӗ) АУО-н «М. Вахитов» ятлӑ теплоход пырса чарӑнчӗ. Вӑл Сӗнтӗрвӑрри ҫӗрне аякри Пушкарт тӑрӑхӗнчи хӑнасене илсе килчӗ.
Чӑваш ҫӗрӗ хӑнасене кӗтсе илме яланах хавас. Пушкӑрт республикинчен хӑнасем килессине пӗлсе вӗсене ҫӑкӑр-тӑварпа хапӑлласа кӗтсе илме Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Геннадий Раков ертсе пыракан чӑваш халӑх хорӗ тухрӗ. Ҫакнашкал кӗтсе илни хӑнасене питӗ килӗшрӗ — вӗсем вара юрӑҫсемпе пӗрле юрласа та илчӗҫ.
Малалла хӑнасем хулапа паллашрӗҫ. Вӗсем валли ятарлӑ программа та хатӗрленӗ — хӑнасем умӗн купсасемпе мещенсем, император майри тата ытти персонажсем иртсе кайрӗҫ. Купса-мещенсен пурнӑҫне сӑнлакан музейпе те паллашрӗҫ.
Экскурси хыҫҫӑн Пушкӑрт хӑнисем Атӑл хӗррине васкарӗҫ, Сӗнтӗрвӑрри пляжӗнче шыва кӗчӗҫ.
Пысӑк хӑнасем килнӗ самант вырӑнти влаҫсемшӗн яланах пӑлхӑнуллӑ самант — вӗсене кӗтсе илме тӗмпӗн хатӗрленеҫҫӗ: сумлӑ ҫынсем иртмелли вырӑнсене тирпейлеме тӑрӑшаҫҫӗ. Ытларах чухне ӗҫӗ ытла нумай пулнӑран ӗҫе пӗтӗмӗшле тумаҫҫӗ, курӑнакан вырӑнсене ҫеҫ юсаҫҫӗ, ҫӗнетеҫҫӗ. Ак маларах Путин Шупашкара килнӗ чухне унӑн вырӑнти пӗр шкула ҫитсе курмалла пулнӑ тет. Вӑл килнӗ ҫӗре шкулӑн пӗрремеш хутри пур алӑка та юсаса тухнӑ тет, ытти хутри алӑксене ҫаплипех хӑварнӑ — Путин (ун чухне вӑл президент пуканне йышӑннӑччӗ) унта хӑпармасть тенӗ. Ку ӗҫ тахҫанах пулса иртнӗ, хальхинче пире вара тин ҫеҫ Медведев Кирова килсе кайни кӑсӑклантарать. Хӑнана кӗтсе илме вӑхӑт нумай юлман чухне яланах мыскараллӑ ӗҫсем пулса иртеҫ. Хальхинче те ҫапла ӗҫсем пулса иртнӗ: Медведев иртсе каймалли ҫул ҫинче чукун ҫула асфальтласа хунӑ тет (сӑнӳкерчӗкре курма пултаратӑр). Ку ҫеҫ те мар — асфальт айне канализаци люкӗсем те лекнӗ тет.
Киров хулин коммуникаци предприятийӗн пӗр ӗҫтешӗ ҫапла каласа панӑ тет: «Ӗҫе ытла та хӑвӑрт тума тиврӗ — канализаципе чукун ҫул ӑҫта иртнине шыраса тӑма вӑхӑт пирӗн пулман.
Чӗмпӗрти патшалӑх университетӗнче Германирен килнӗ Дорис Дольд преподаватель ҫулталӑка яхӑн нимӗҫ чӗлхи вӗрентет. Юлашки вӑхӑтра вӑл чӑваш чӗлхипе кӑсӑкланма пуҫланӑ. Ҫакӑ ӑна Чӑнлӑ районӗнчи Кунтикав ялне илсе ҫитернӗ, вӑл шкулта чӑваш чӗлхине мӗнле вӗрентнине курма 8-мӗш класра урокра ларнӑ. Германи хӑни пирӗн чӗлхере тата турккӑ чӗлхинче пӗр евӗр янӑракан сӑмахсем пуррине асӑрханӑ.
— Кунта киличчен эпӗ Раҫҫейӗн Европа пайӗнче чӑваш тата ытти вырас мар халӑхсем пуррине пӗлмен те. Мана вӗсемпе паллашма, вӗсен чӗлхине илтме, йали-йеркипе, культурипе паллашма питӗ интереслӗ пулчӗ. Киле кайсан кун ҫинчен хаҫат-журналта ҫырса кӑтартатӑп, — тет Дорис Дольд.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: "Канаш" хаҫат
Ҫуткӳлпе Вырӑскасси ялӗсем пысӑках мар пулин те ҫак ялсенчен нумай паллӑ ҫынсем тухнӑ. Вӗсем хушшинче Елен Нарпи ҫыравҫӑпа Мария Горшкова юрӑҫӑ та. Елена Петровна пирӗн шкулта час-часах пулать. Хальхинче те вӑл ачасене хӑйӗн шыв юххи пек пӗр тикӗс сассипе, тӗрӗс те илемлӗ калаҫӑвӗпе савӑнтарчӗ. Чӑваш патшалӑх университечӗн культурологи факультечӗн доценчӗ пулнӑ май вӑл ачасене чӑваш культурине аталантарас тесен мӗн тумаллине каласа ӑнлантарчӗ. ЮНЕСКО тӗпчевӗпе пирӗн чӑваш чӗлхине пӗтекен чӗлхесен шутне кӗртнипе пӑшӑрханчӗ.
Мария Александровна Горшкова Вырӑскассинчи Петровсен йышлӑ ҫемйинче ҫуралнӑ. Тӑххӑрмӗш ача, чи кӗҫӗнни. Ашшӗ, Александр Сергеевич Петров, Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ҫулӑмлӑ ҫулӗсемпе утса тухнӑскер, Маша 15 ҫулта чухне ҫӗре кӗнӗ. Амӑшӗ, Зинаида Маркеловна, халӑх юррисене питӗ илемлӗ юрланӑ. Аслӑ пиччӗшӗсемпе аппӑшӗсем те уҫӑ саслӑ, юрлама юратаҫҫӗ. Мария вара мӗн пӗчӗкрен искусство тӗсӗсене пит ӑнлансах кайман пулин те телевизорпа опера, балет, оперетта пӑхма кӑмӑлланӑ.
Паян, нарӑсӑн 14-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районне СССР халӑх артисчӗ Андрей Яковлевич Эшпай килсе кайӗ. Паллӑ кӗвӗҫӗ районти «Раҫҫей йӗлтӗрӗ» ӑмӑртӑва уҫма хутшӑнӗ. Ҫавӑн пекех Андрей Яковлевича Сӗнтӗрвӑрринчи пӗрремӗш гимназире кӗтеҫҫӗ. Ку гимнази уншӑн питӗ паха — Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче шӑп та лӑп ҫакӑнта вӗренме тивнӗ. Эшпай гимнази вӗрентекенӗсемпе тата унта ӑс пухакан ачасемпе, вырӑнти культура ӗҫченӗсемпе тӗл пулӗ.
Андрей Эшпай Сӗнтӗрвӗррине пӗрремӗш хут килмест ӗнтӗ. Сӗнтӗрвӑрри уншӑн иккӗмӗш кил вырӑнне — кунта унӑн ачалӑхӗпе ҫамрӑклӑх ҫулӗсем иртнӗ, кунтанах вӑл хӑй ирӗкӗпе фронта кайнӑ.
Эшпай Андрей Яковлевич — СССР халӑх артисчӗ, СССР Патшалӑх премийӗн лауриачӗ. Унӑн чи паллӑ юрри — «Сережка с Малой Бронной». Ҫавӑн пекех хор, кӗвӗ инструменчӗсем валли ҫырнӑ хайлавсем чылай. Эшпай кинофильмсемпе театрсем валли ҫырнӑ юрӑсемпе кӗвӗсемпе паллӑ. Балет та, кантата та пур ун пултарулӑхӗнче. Пӗлтӗр ӑна «Чӑваш Республики умӗнче тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чысланӑ.
Паян Чӑваш Ене икӗ кунлӑха Федеративлӑ Намуби Республикин элчи Самуэль Кавето Мбамбо килсе ҫитнӗ.
Паян вӑл Чӑваш Республикин ял хуҫалӑх тата физкультура, спорт тата туризм Министерствисене ҫитсе курма палӑртнӑ.
Чӑваш ҫӗрне элчӗ Намубири пӗр хулапа Шупашкар хушшинчи тӑванлӑ хутшӑнусем ҫирӗплетме килнӗ. Ҫавӑн пекех суту-илӳпе, культура ҫыхӑнӑвӗсене те сӳтсе явма палӑртнӑ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: Чӑваш Енӗн экономикӑллӑ аталанӑвӗн Министерстви
Хӗвелтухӑҫ спортсменӗсен ҫулҫӳревӗ 30 сехете тӑсӑлнӑ. «Спорт» хӑна ҫуртне вырнаҫнӑ, канса илнӗ хыҫҫӑн вӗсем тӳрех ҫывӑхри лавккана васканӑ. Мӗн туяннӑ тетӗр-и? Пилӗк литр кӗрекен 15 савӑт «Архыз» минерал шывӗ. Ку 14 спортсмена виҫӗ куна анчах ҫитет. Пӗрле килнӗ врач валли аптекӑра шурӑ халат та туяннӑ. Унӑн багажӗ ҫул ҫинче ҫухалнӑ иккен. Ун пекки авиарейссенче час-часах пулать. Акӑ Шупашкара пӗр колумбиец та чӑматансӑр ҫитнӗ.
Китаецсенчен ушкӑн менеджерӗ Колин анчах акӑлчанла пӗлет. Вӑл тата Юлия студентка пулӑшнипе ҫеҫ пӗр-пӗрне ӑнлантӑмӑр. Техӗмлӗ апат ҫиме юратакан китаецсем хӑйсемпе пӗрле специсем те илсе килнӗ.
Китаецсем иккӗмӗш кунне тӳрех «Олимпийский» тӗп стадиона тухнӑ. Кашни спортсменӑн хӑйӗн тренировкӑсен йӗрки иккен. Хӑшӗсемшӗн кунне - виҫшер, икшер е пӗрре утни те ҫителӗклӗ. Китаецсем тренировка хыҫҫӑн тӳрех тӗп трассӑпа паллашма васкарӗҫ.
- Ӑмӑрту ирттермелли вырӑна тӗрӗсех суйласа илнӗ-ши? - ыйтрӑм команда тренерӗнчен Ю.Вэй Лиран.
- Шӑрӑх та, сивӗ те мар. Сывлӑш температури шӑпах Кубок ирттерме юрӑхлӑ. Килсе ҫитнӗ спортсменсене климата хӑнӑхма та ҫӑмӑл.
Кубок ӑмӑртуҫисем килсех пыраҫҫӗ. Ак Колумби спортменӗсем хыҫҫӑн Эквадорти ушкӑн та ҫитрӗ. Колумби ӑмӑртуҫисем пекех вӗсем икӗ пайран тӑраҫҫӗ. Ку пӗр пайӗ кӑна, иккӗмӗшӗ ӑмӑрту пуҫланас умӗн ҫитмелле. Хӑнасем пӗлтернӗ тӑрӑх Шупашкарти ҫанталӑк вӗсемшӗн пӗрре те ют пек курӑнман. Ӑмӑртуҫӑсем пӗлтернӗ тӑрӑх ҫӗнӗ кӑтартусем кӑтартма Шупашкар ҫанталӑкӗ вӗсене чарса тӑмӗ.
Хӑна ҫуртне канма кайиччен хӑнасем пулас ӑмӑртӑвӑн ҫулӗпе тата Шӗкӗр хуламӑрти Тӗп стадионпа паллашрӗҫ.
Ӑмӑрту пуҫланиччен 10 кун кӑна юлчӗ — ӑмӑртуҫӑсем Шупашкара пуҫтарӑнма та пуҫларӗҫ ӗнтӗ. Ак, вырсарникун, ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, сӑмахран, Колумби ушкӑнӗ ҫитрӗ. Хӑнасем пӗлтернӗ тӑрӑх вӗсен ушкӑнӗ икӗ пайран тӑрать. Ку пӗрремӗш пайӗ кӑна, иккӗмӗш пайӗ ҫу уйӑхӗн 3-4-мӗшӗсенче ҫитӗҫ. Ҫавӑн пекех вӗсен тренерӗ тата массажистсем килӗҫ.
Ӑмӑртуҫӑсем ҫитес кубокӑн ҫулӗпе те паллашрӗҫ — тренировка ирттерчӗҫ. Трасса хӑнасене килӗшрӗ, ҫӗнӗ ҫитӗнӳсем пуласса шанаҫҫӗ.
+0.3 °C