Утӑн 12-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Пӑлапуҫ Пашьел ялӗн халӑхӗ уява пухӑннӑ. Кӑҫалхи мероприяти тата вӑйлӑрах иртнӗ. Уява Удмурт Республикинчи, Украинри, Германири делегацисем килнӗ.
Сумлӑ хӑнасен йышӗнче Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Глухов, ЧР Патшалӑх Канашӗн председателӗн ҫумӗ Олег Мешков, «Красное Знамя» ЯХПК енртӳҫи, Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Петр Никифоров, Иоанн иерей пулнӑ.
Пӑлапуҫ Пашьел ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Влалимир Никитин ҫитӗнӳсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ, чи хастаррисене Хисеп грамотипе, Тав ҫырӑвӗпе, парнесемпе чысланӑ. Унтан ялти кашни урам анатри чӑвашсен ӗлӗкхи йӑли-йӗркине кӑтартса панӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, кашни урам сӗтел хатӗрленӗ. Ун ҫине наци апатне, килте вӗретнӗ сӑра лартнӑ. Кашни сӗтел хӑнасене йыхравланӑ.
Аслӑ ӳсӗмрисем ӗлӗкхи «техникӑна» кӑтартнӑ. Лапамра «Асра юлнӑ самант» сӑнӳкерчӗксен стендне, чӑваш халӑхӗн алӗҫӗсен куравне йӗркеленӗ.
Вӑйлисем ирӗклӗ кӗрешӳре, волейболра, армспортра, кире пуканӗ йӑтассинче, вӗрен туртассинче тупӑшнӑ.
Ютран килнӗ делегацисем пӑлапуҫ пашьелсен йӑли-йӗркине тӗлӗнсе те савӑнса сӑнанӑ.
Шупашкар районӗнче пурӑнакан 33-ри хӗрарӑм унччен икӗ хутчен суд тенкелӗ ҫине ларнӑ. Анчах амӑш сӗчӗпе ӑс кӗменни качаканнипе кӗрес ҫук тенешкел каллех преступлени ҫулӗ ҫине тӑнӑ. Хальхинче вӑл паллакансен укҫине пӗҫертнӗ. Алӑк ватса-ҫӗмӗрсе ҫӳремен, кил хуҫисене ӗҫтерсе ӳсӗртнӗ те лешсем тӳнсе кайсан хӗстерсе тухса кайнӑ.
«Уявне» хаваслӑ йыш ҫу уйӑхӗн пӗр кунӗнче Мӑн Чӑкӑр ялӗнче пухӑннӑ тесе пӗлтерет Шупашкар район прокурорӗн ҫумӗ Анатолий Иванов. Ӗҫнӗ-ҫинӗ. Ҫинех пуль ӗнтӗ. Ҫыртмаллисӗрех мар-тӑр. Кил хуҫисем хуп турттарма тытӑнсан вӑр-вар хӗрарӑм хайхисен 8 300 тенкине илсе тухса кайнӑ.
Ҫынсене самай шар кӑтартнӑ тесе вӑрлакан хӗрарӑма пӗрремӗш инстанцири суд 2 ҫул та 6 уйӑхлӑха юсанмалли пӗтӗмӗшле режимлӑ колоние ямалла тунӑ. Алли кукӑр хӑрарӑмӑн вӑрланипе унччен икӗ хутчен айӑпланни те тухса пӗтмен иккен-ха.
Ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Шупашкар районне Пушкӑртстанри делегаци килсе ҫитнӗ. Вӗсем валли ятарласа «Бичурин тата хальхи самана» музейре экскурси йӗркеленӗ. Ҫак музейре ҫӗршывӑн тӗрлӗ тӑрӑхӗнчен килнӗ хӑнасем час-часах пулаҫҫӗ.
Пушкӑртстанпа Чӑваш Ен тахҫантапах туслӑ пурӑнать. Пушкӑрт Республики Чӑваш Енпе экономикӑри, сут-илӳри чылай тытӑмра ҫыхӑнса ӗҫлет. Кӳршӗ республикӑра 120 яхӑн чӑваш пурӑнать. Унти чӑваш диаспори — Раҫҫейре нумай йышлисенчен пӗри.
Сӑмах май, 1994 ҫулта икӗ республика килӗштерсе ӗҫлеме килӗшӳ алӑ пуснӑ. Ку историри ҫӗнӗ страницӑна уҫнӑ.
Пушкӑрт ҫӗрӗ ҫинчен килнӗ хӑнасем Шупашкар район администрацийӗн пуҫлахӗпе Г.И.Егоровӑпа музей залӗсенче пулнӑ, ӗлӗкхи чӑвашсен культурипе, йӑлипе, Шупашкар районӗн историйӗпе, пирӗн эрӑчченхи II пинмӗш ӗмӗрти хресчен пурнӑҫӗпе, ӗҫӗпе паллашнӑ. «Чӑваш картишӗнче» хӑнасене Сандра Пиклӑн скульптура композицийӗ уйрӑмах килӗшнӗ.
«Тӑван халӑх историне упранӑшӑн тав тӑватпӑр» — ҫапла ҫырнӑ хӑнасем музей кӗнекинче. Шупашкар районӗпе Пушкӑртстанри Аургазинск районӗ социаллӑ экономикӑпа культура тӗлӗшӗнчен килӗштерсе ӗҫлеме килӗшӳ алӑ пуснӑ.
Нумаях пулмасть И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн географипе геоморфологи кафедрин заведующийӗ И.В.Никонорова тата Н.Ф.Петров профессор Китайра командировкӑра пулнӑ. Вӗсем ҫӗр ишӗлессине тӗпчес енӗпе иртнӗ Пӗтӗм тӗнче форумне хутшӑннӑ.
Кунашкал канашлу виҫӗ ҫулта пӗр хут иртет. ЧПУ ӗҫченӗсем унта кашнинчех хутшӑнаҫҫӗ. 2008 ҫулта Н.Ф.Петров пӗрремӗш форумра ҫӗр ишӗлессин классификацийӗпе паллаштарнӑ.
Канашлу программипе килӗшӳллӗн Янцзы юханшывӗ тӑрӑх катерпа экскурсие тухнӑ: Ванчжоу хулинчен пуҫласа Ичанга таран. Унта Китайри хӑрушлӑх кӑларса тӑратакан геологи процессне сӑнакан мониторинг служби йӗркелнине, йывӑр условисенче кӗперсем, ҫулсем, туннельсем тунине курнӑ. Ҫавӑн пекех ЮНЕСКО ҫутҫанталӑк тата культура еткерлӗхӗн ӗскерӗсене кайса курнӑ.
Ҫӗртмен 19-мӗшӗнче Красноармейски районне Италири Сардини хӑнасем ҫитнӗ. Хӑнасене «Хавал» халӑх кӗввин ансамблӗ ҫӑкӑр-тӑварпа, сӑрапа кӗтсе илнӗ. Унтан Италири пултарулӑх ушкӑнне ҫавра сӗтеле чӗннӗ.
Кун хыҫҫӑн «Про Локо Самугео» Трак урамӗсем тӑрӑх утнӑ. Ҫӗнтерӳ паркӗнче вӗсене куракансем чӑтӑмсӑррӑн кӗтнӗ. 20:30 сӗхетре халӑх Итали ҫӗршывӗн кӗввипе тата ташшипе киленме пуҫланӑ. Юлашкинчен хӑнасем картана тӑрса сцена ҫинчен халӑх патне аннӑ. Ҫынсем те чӑтса тӑрайман, хӑнасемпе пӗрле картана тӑнӑ. Чӑваш кӗвви янӑрасан пурте ташша янӑ. Сардинирен килнӗ ансамбль пурин кӑмӑлне те кайнӑ. Кашниех асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗнме тӑрашнӑ.
Каҫхи апатлану хыҫҫан хӑнасем Трак енпе сыв пуллашнӑ.
Сӑнсем (41)
Ҫулсерен пуҫтарӑнакан «Хавал» уйлӑхӗн, вӑл утӑ уйӑхӗнче иртӗ, кӑҫалхи хӑни паллӑ чӗлхеҫӗ тата общество ӗҫченӗ Атнер Хусанкай пулӗ. Аса илтеретпӗр, унта чӑваш чӗлхине вӗрентес тӗллев лартаҫҫӗ. Хальхинче лагерҫӗсем утӑ уйӑхӗн 6–13-мӗшӗсенче Етӗрне районӗнче вырнаҫнӑ «Сӑр шуҫӑмӗ» кану базинче иртӗ. Чӑваш чӗлхине вӗреннисӗр пуҫне программӑна лекцисем, спорт мероприятийӗсем, экскурсисем, ӑсталӑха алла илмелли самантсене кӗртнӗ.
Атнер Хусанкай — 1980 ҫулӗсен вӗҫӗнчи — 1990 ҫулӗсен пуҫламӑшӗнчи наци юхӑмӗн ертӳҫи. Вӑл Чӑваш наци конгресӗн пӗрремӗш ертӳҫи пулнӑ, хӑй вӑхӑтӗнче йӗркеленнӗ «Чӑваш наци аталанӑвӗн партине» ертсе пынӑ. 1991 тата 1993 ҫулсенче вӑл хӑй кандидатурине Чӑваш Республикин Элтеперӗ пулма суйлава кӑларнӑ. Пӗрремӗш хутӗнче уншӑн суйлавҫӑсен 46 проценчӗ сасӑланӑ.
Хусанкая чӑваш филологийӗн, культурологийӗн тата ӳнер пӗлӗвӗн специалисчӗ евӗр пӗлеҫҫӗ.
Ӗнер Куславкка районӗн халӑхӗ Атӑл хӗррине пухӑннӑ. Ахальтен мар. Вӗсем ака-суха вӗҫленнине палӑртнӑ. Ҫанталӑк ҫумӑрлӑ, сивӗ тӑни темех мар — куславккасем Акатуя савӑнӑҫлӑн уявланӑ.
Пултарулӑх ушкӑнӗсем лапамра чӑваш халӑх юррисене шӑрантарнӑ. Хӑнасем ял тӑрӑхӗсем йӗркеленӗ «картишсене» кӑсӑкланса сананӑ, алӗҫ ӑстисен пултарулӑхӗпе паллашнӑ. «Картиш» хуҫисем хӑнасене чӑваш сӑрипе, кукӑльпе, ытти ҫимӗҫпе хӑналанӑ.
Ҫак кун Куславккара икӗ теплоход чарӑннӑ, унти ҫынсем район уявне курса киленнӗ. Уяв пуҫламӑшӗнче А.Манюкова ҫамрӑк юрӑҫ Ҫӗр гимнне шӑрантарнӑ. Унтан сцена ҫине район ертӳлӗхӗ тата хӑнасем тухнӑ. Акатуя районтан ҫеҫ мар, ытти тӑрӑхран та хӑнасем ҫитнӗ. Акатуя Куславкка район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Колумб уҫнӑ. Сцена ҫинче ял хуҫалӑхӗнче пысӑк ҫитӗнӳсем тунисене чысланӑ. «Атӑл» физкультура комплексӗн преподавательне В.Конюкова «ЧР вӑй-хал культурипе спортӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята панӑ. Чи лайӑх механизаторсене, ял хуҫалӑх предприятийӗсен ертӳҫисене, ҫӗр ӗҫченӗсене ЧР Ял хуҫалӑх министерствин Хисеп грамотипе чысланӑ.
Паллӑ ентешӗмӗрӗн Андриян Николаев комонавтӑн хӗрӗ Елена Терешкова Чӑваш Енре пулнӑ. Вӑл Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлти Космонавтика музейне ҫитнӗ, ашшӗн вил тӑпри ҫине чечексем хунӑ.
Елена Терешкова Космонавтика музейӗнче пӗччен пулман — унта космонавтсене хатӗрлекен центр пуҫлӑхӗн пулӑшуҫипе Виктор Покидӑпа ҫитнӗ. Вӗсем Андриян Григорьевичӑн тӑван килӗнче те пулнӑ.
Виктор Покида музейпе паллашнӑ, Космонавтсен аллейинче йывӑҫ лартнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл музей комплексне ҫӗнетес ыйтӑва ҫӳтсе явас ӗҫе хутшӑннӑ.
Шупашкар районӗнчи «Бичурин тата хальхи самана» музей икӗ ҫӗршывӑн туслӑхне ҫирӗплетессишӗн самай ӗҫ туса ирттерет. Иртнӗ эрнере унта Китай чӗлхипе культурине вӗрентекен Мускаври центр директорӗ Сунь Сяовэй пулнӑ.
Хӑна чӑваш халӑхӗн культура вӑй-хӑвачӗпе паллашас тӗллев лартнӑ иккен. Музейри экскурси вӑхӑтӗнче хӑна чӑвашсемпе китай халӑхӗн пӗрпеклӗхне сахал мар асӑрханӑ-мӗн.
Сунья Мяовэйа кӗтсе илме Шупашкар район администрацийӗн пӗрремӗш ҫумӗ Зоя Маслова та хутшӑннӑ. Вӑл район пирки каласа кӑтартнӑ. «Бичуринӑн ӑслӑлӑхри паттӑрлӑхӗ» залра хӑна ячӗпе Пекин оперинчи арисене янӑратнӑ. «Тӗлӗнтермӗш Китайри ҫулҫӳрев» клуба ҫӳрекенсем хӑнана китай чӗлхипе кӗтсе илнӗ. Бичурин хӑй вӑхӑтӗнче асӑннӑ чӗлхерен куҫарнӑ сӑвӑсене ҫавсем виҫӗ чӗлхепе вуласа панӑ. Музей ертӳҫи Ирина Удалова Китайпа хӑйсен учрежденийӗн туслӑхне халалланӑ материалпа паллаштарнӑ. «Паха тӗрӗ» хапрӑкӑн пуҫлӑхӗ Наталья Посынкина чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне уҫса панӑ.
Китай хӑнине Апаш тӑрӑхне те илсе кайнӑ. Ӑна унта вута пуҫ таяс йӗркене туса кӑтартнӑ.
Ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш наци музейне паллӑ поэт, ача-пӑча юррисен сӑввисен авторӗ Юрий Энтин ҫитсе курнӑ.
Юрий Энтин сӑввисемпе сахал мар ӑру ҫитӗннӗ. «Бу-ра-ти-но», «Крылатые качели» юрӑсене паянхи кун та шӑрантараҫҫӗ. Юрий Энтин Чӑваш Ене мӗнле сӑлтавпа килнӗ-ха? Вӑл ачасен ӳнер пултарулӑхӗн «Чӑваш Ен ахахӗсем» фестиваль конкурсӑн гала-концертне килнӗ. Ҫак конкурс республикӑра 2000 ҫулта Шупашкар районӗнче старт илнӗ.
Юрий Энтин ЧР культура министрӗпе Вадим Ефимовпа тата унӑн ҫумӗпе Татьяна Казаковӑпа музей экспозицийӗпе паллашнӑ, чӑваш тӗррине хакланӑ
+16.3 °C